Με τα πρόσωπά τους στραμμένα προς τον ουρανό, πιστοί συγκεντρώθηκαν σε τζαμί της Τεχεράνης τον προηγούμενο μήνα, για να προσευχηθούν για να βρέξει. Η Τεχεράνη αντιμετωπίζει μια τόσο σοβαρή κρίση νερού που ο Ιρανός πρόεδρος πρότεινε στους κατοίκους να εκκενώσουν την πόλη. Οι εβδομάδες περνούν, αλλά η βροχή δεν έρχεται. Υπάρχουν φόβοι ότι το νερό μπορεί να εξαντληθεί εντελώς σε αυτή την τεράστια, πολυσύχναστη πόλη, της οποίας η μητροπολιτική περιοχή φιλοξενεί περίπου 15 εκατομμύρια ανθρώπους.
Σε ομιλία του νωρίτερα αυτό το μήνα, ο πρόεδρος της χώρας Μασούντ Πεζεσκιάν είπε ότι το νερό θα διανέμεται με δελτίο αν δεν βρέξει στην Τεχεράνη μέχρι τον Δεκέμβριο. Αν η έλλειψη βροχοπτώσεων συνεχιστεί, οι κάτοικοι «θα πρέπει να εκκενώσουν την πόλη», είπε. Πολλοί ειδικοί λένε ότι η εκκένωση είναι ανέφικτη, αλλά η δήλωση του Ιρανού προέδρου αντικατοπτρίζει τη σοβαρότητα της κατάστασης.
Ωστόσο, η κρίση αυτή ξεπερνά κατά πολύ τα όρια της πρωτεύουσας. Περίπου 20 επαρχίες δεν έχουν δει ούτε μια σταγόνα βροχής από την αρχή της περιόδου των βροχών στα τέλη Σεπτεμβρίου, σύμφωνα με τον Μοχσέν Μ. Μεσγκαράν, αναπληρωτή καθηγητή φυτολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Ντέιβις. Σύμφωνα με το Reuters, περίπου το 10% των φραγμάτων της χώρας έχουν ουσιαστικά στερέψει.
Προηγούμενες κυβερνήσεις είχαν αναφέρει την ιδέα της μετακίνησης, αλλά δεν την υλοποίησαν ποτέ. Η ανεξέλεγκτη επέκταση της Τεχεράνης έχει δημιουργήσει πλήθος προβλημάτων: χρόνια έλλειψη νερού, καθίζηση εδάφους, κυκλοφοριακή συμφόρηση, σοβαρή ατμοσφαιρική ρύπανση και αυξανόμενες ανησυχίες για την ευαλωτότητα της πόλης σε μεγάλους σεισμούς. Αυτή τη φορά, ο Πεζεσκιάν παρουσίασε τη μεταφορά ως αναγκαιότητα, όχι επιλογή. Τον Νοέμβριο του 2025 προειδοποίησε ότι, εάν δεν αλλάξει κάτι, η πόλη θα καταστεί ακατοίκητη.
Διαβάστε επίσης: Στο Ιράν σπέρνουν σύννεφα για να αντιμετωπίσουν τη χειρότερη ξηρασία των τελευταίων ετών.
Πώς έφτασε σε αυτό το σημείο το Ιράν
Η ξηρασία αποτελεί πρόβλημα σε αυτήν την περιοχή εδώ και χιλιετίες. Μάλιστα, μια προσευχή του Πέρση βασιλιά Δαρείου του Μέγα, λαξευμένη σε πέτρα πριν από περισσότερα από 2.000 χρόνια, ζητούσε από τον θεό του να προστατέψει τη γη από εισβολείς, λιμό και ψέματα. Σήμερα, όμως, η επιδεινούμενη λειψυδρία στο Ιράν αποτελεί μια απολύτως προβλέψιμη συνέπεια δεκαετιών κακοδιαχείρισης των περιορισμένων υδάτινων πόρων της χώρας.
Το Ιράν έχει βασιστεί σε ιδιαίτερα υδροβόρες αρδευτικές πρακτικές για να παράγει τρόφιμα σε ξηρές περιοχές, καθώς και σε επιδοτούμενη χρήση νερού και ενέργειας που οδήγησαν σε υπεράντληση των υδροφορέων και μείωση των υπόγειων υδάτων. Η συγκέντρωση της οικονομικής δραστηριότητας και της απασχόλησης σε μεγάλα αστικά κέντρα –ιδίως στην Τεχεράνη– έχει οδηγήσει σε μαζικές μετακινήσεις του πληθυσμού, επιβαρύνοντας περαιτέρω τους ήδη πιεσμένους υδάτινους πόρους της χώρας.
Αυτοί και άλλοι παράγοντες έχουν οδηγήσει το Ιράν σε «υδατική χρεοκοπία»– το σημείο όπου η ζήτηση νερού υπερβαίνει μόνιμα την προσφορά και η φύση δεν μπορεί να αναπληρώσει τις απώλειες. Η προσέγγιση του Ιράν στη διαχείριση υδάτων έχει αποδειχθεί αναποτελεσματική στη διασφάλιση της βιωσιμότητας των υδάτινων πόρων και στην ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, ένα χάσμα που συνεχίζει να διευρύνεται.
Από την επανάσταση του 1979, το Ιράν έχει ακολουθήσει μια επιθετική υδραυλική πολιτική, κατασκευάζοντας φράγματα και εκτρέποντας ποτάμια για να υποστηρίξει τις εκτεταμένες πόλεις και να επεκτείνει την αρδευόμενη γεωργία. Ωθούμενη από ιδεολογικές φιλοδοξίες, η έμφαση της χώρας στην επισιτιστική αυτάρκεια, σε συνδυασμό με τις διεθνείς κυρώσεις και την οικονομική απομόνωση, έχουν επιφέρει σοβαρές συνέπειες στο περιβάλλον της χώρας, ιδίως στους υδάτινους πόρους της.
Η μείωση των αποθεμάτων νερού αφήνει το Ιράν εκτεθειμένο
Οι ειδικοί προειδοποιούν εδώ και χρόνια πως η έλλειψη σχεδιασμού για την αντιμετώπιση της «υδατικής χρεοκοπίας» καθιστά τη χώρα ολοένα πιο ευάλωτη σε ακραίες κλιματικές συνθήκες. Οι βροχοπτώσεις έχουν κυμανθεί πολύ κάτω από τα φυσιολογικά επίπεδα σε τέσσερα από τα υδρολογικά έτη μετά το 2020, γεγονός που συνέβαλε στη δραματική πτώση των επιπέδων των ταμιευτήρων. Το φθινόπωρο του 2025 ήταν το πιο θερμό και ξηρό φθινόπωρο που έχει καταγραφεί στην Τεχεράνη από το 1979, δοκιμάζοντας την αντοχή του υδροδοτικού της συστήματος.
Η πόλη αντιμετωπίζει ολοένα αυξανόμενη πίεση στα ήδη μειωμένα υπόγεια ύδατα, με ελάχιστες πιθανότητες ανάκαμψης χωρίς σημαντικές βροχοπτώσεις. Η μείωση του χιονιού και η αλλαγή στα μοτίβα βροχόπτωσης δυσκολεύουν την πρόβλεψη της ροής των ποταμών και της χρονικής της εμφάνισης. Η άνοδος της θερμοκρασίας επιδεινώνει το πρόβλημα, αυξάνοντας τη ζήτηση νερού και μειώνοντας την ποσότητα που παραμένει στα ποτάμια. Οι ειδικοί λένε ότι δεν υπάρχει γρήγορη λύση για την αντιμετώπιση της κρίσης νερού στην Τεχεράνη. Βραχυπρόθεσμα, μόνο περισσότερη βροχή και μείωση της κατανάλωσης μπορούν να προσφέρουν μια ανάσα.
Οι πανικόβλητες κινήσεις για την αύξηση των μεταφορών νερού μεταξύ λεκανών απορροής δεν είναι μόνο ανεπαρκείς, αλλά και ενέχουν τον κίνδυνο επιδείνωσης της ανισορροπίας μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης νερού μακροπρόθεσμα. Το Ιράν έχει ήδη επιχειρήσει στο παρελθόν παρόμοιες λύσεις, χωρίς όμως να πετύχει ουσιαστική εξοικονόμηση, επιφέροντας μάλιστα επιδείνωση των προβλημάτων και στις δύο λεκάνες.
Στον πυρήνα του, το πρόβλημα της Τεχεράνης πηγάζει από χρόνια αναντιστοιχία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, που οδηγείται από την ταχεία αύξηση του πληθυσμού. Το κατά πόσο η μεταφορά της πρωτεύουσας μπορεί πράγματι να μειώσει τον πληθυσμό της πόλης, και άρα τη ζήτηση νερού, είναι εξαιρετικά αμφίβολο. Η αραιοκατοικημένη περιοχή Μακράν, στα νοτιοανατολικά της χώρας, κατά μήκος του Κόλπου του Ομάν, έχει αναφερθεί ως πιθανή επιλογή. Ωστόσο, παραμένει ασαφές πόσο μεγάλο μέρος της πόλης ή του πληθυσμού θα μετακινηθεί. Εν τω μεταξύ, και άλλες μεγάλες πόλεις του Ιράν αντιμετωπίζουν παρόμοια πίεση στο νερό, γεγονός που υπογραμμίζει ότι πρόκειται για απειλή εθνικής κλίμακας.
Πιθανές λύσεις
Η χώρα πρέπει να αρχίσει να αποσυνδέει την οικονομία της από την υπερβολική κατανάλωση νερού, επενδύοντας σε τομείς που δημιουργούν αξία και θέσεις εργασίας με ελάχιστη χρήση νερού. Η κατανάλωση νερού για τη γεωργία μπορεί να μειωθεί με την παραγωγή προϊόντων υψηλότερης αξίας και χαμηλότερης υδατικής έντασης, λαμβάνοντας υπόψη την επισιτιστική ασφάλεια, την αγορά εργασίας και τις πολιτισμικές ανάγκες. Η εξοικονομημένη ποσότητα θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για την αναπλήρωση των υπόγειων υδάτων.
Η μεγαλύτερη εξωστρέφεια στο διεθνές εμπόριο και η εισαγωγή υδροβόρων καλλιεργειών, αντί της εγχώριας παραγωγής τους, θα επέτρεπε στο Ιράν να χρησιμοποιήσει τη γη και το νερό του για να καλλιεργήσει έναν περιορισμένο αριθμό βασικών προϊόντων που είναι κρίσιμα για την εθνική επισιτιστική ασφάλεια. Μια τέτοια μετάβαση θα ήταν εφικτή μόνο με μια πιο διαφοροποιημένη οικονομία που θα επέτρεπε τη μείωση της πίεσης στους περιορισμένους πόρους της χώρας – κάτι που δεν φαίνεται ρεαλιστικό σε συνθήκες οικονομικής και διεθνούς απομόνωσης.
Η αστική κατανάλωση νερού μπορεί να μειωθεί με ενίσχυση της δημόσιας ενημέρωσης για εξοικονόμηση, περιορισμό χρήσεων υψηλής κατανάλωσης, όπως η πλήρωση ιδιωτικών πισίνων, και αναβάθμιση των δικτύων για τη μείωση των διαρροών. Τα επεξεργασμένα λύματα θα μπορούσαν να ανακυκλωθούν περαιτέρω για πόσιμη και μη πόσιμη χρήση, συμπεριλαμβανομένης της διατήρησης ροής ποταμών — κάτι που σήμερα δεν αποτελεί προτεραιότητα.
Όπου είναι δυνατόν, λύσεις όπως η διαχείριση των πλημμυρών για τον εμπλουτισμό υδροφορέων ή η αφαλάτωση υπόγειων υδάτων μπορούν να εξεταστούν ώστε να ενισχύσουν τα αποθέματα με ελάχιστη περιβαλλοντική επιβάρυνση. Συνολικά, τα μέτρα αυτά απαιτούν τολμηρή, συντονισμένη δράση και όχι αποσπασματικές πρωτοβουλίες.
ΠΗΓΗ: The Conversation, CNN
www.ertnews.gr
