Η Μαύρη Θάλασσα, επί αιώνες ένας από τους σταθερότερους εμπορικούς διαδρόμους ανάμεσα στην Ευρώπη και την Ασία, μετατρέπεται με ταχύτητα σε νέο επίκεντρο γεωπολιτικής αναταραχής. Το πρόσφατο περιστατικό – η επίθεση ουκρανικού “καμικάζι” ντρόουν στο ρωσικό δεξαμενόπλοιο MIDVOLGA-2, που μετέφερε χιλιάδες τόνους ηλιέλαιο – δείχνει πως η θάλασσα που άλλοτε φιλοξενούσε αθόρυβη εμπορική κίνηση εξελίσσεται στη πιο ασταθή αρτηρία της παγκόσμιας ναυτιλίας.
Η επίθεση σημειώθηκε περίπου 130 χιλιόμετρα από τις τουρκικές ακτές. Η Άγκυρα επιβεβαίωσε το περιστατικό και απέρριψε κάθε προσπάθεια «κανονικοποίησης» τέτοιων χτυπημάτων. Αν και η Τουρκία προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στη Μόσχα και το Κίεβο, χαρακτηρίζει τα πλήγματα σε εμπορικά πλοία «απαράδεκτα», προειδοποιώντας ότι η ασφάλεια στη Μαύρη Θάλασσα δεν μπορεί να παραμένει θεατής στις συγκρούσεις των δύο εμπολέμων.
Η νέα φάση του ναυτικού πολέμου
Η επίθεση στο MIDVOLGA-2 δεν ήταν μεμονωμένη. Λίγες ημέρες νωρίτερα, ουκρανικά θαλάσσια ντρόουν είχαν πλήξει δύο δεξαμενόπλοια με σημαία Γκάμπια – τα Kairos και Virat – ενώ κατευθύνονταν προς ρωσικά λιμάνια για φόρτωση πετρελαίου. Οι εικόνες που κατέγραψε το BBC, με τα μικρά ταχύτατα σκάφη να εφορμούν πάνω στα τεράστια πλοία, αποτυπώνουν το νέο πρόσωπο του ναυτικού πολέμου.
Η Ουκρανία φαίνεται να περνά στο επόμενο στάδιο της στρατηγικής της: από τα χτυπήματα σε ρωσικές υποδομές και διυλιστήρια, προχωρά στη στοχοποίηση πλοίων της λεγόμενης «σκιώδους ρωσικής αρμάδας». Πρόκειται για έναν στόλο παλαιών και αδιαφανών δεξαμενόπλοιων που μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο εκτός κυρώσεων, προσφέροντας στο Κρεμλίνο κρίσιμα έσοδα.
Για πρώτη φορά, το Κίεβο παραδέχθηκε ανοιχτά ότι τα χτυπήματα αποτελούν μέρος συντονισμένης επιχείρησης της στρατιωτικής αντικατασκοπείας και του ουκρανικού ναυτικού. Όπως εξηγεί ο αναλυτής Κόνραντ Μουζίκα, η στοχοποίηση πλοίων, ακόμη και άδειων, είναι «φυσική επέκταση της ουκρανικής στρατηγικής βαθιού πλήγματος», που πλέον δεν περιορίζεται σε σταθερές υποδομές αλλά πλήττει τα κινητά στοιχεία του ρωσικού ενεργειακού συστήματος.
Η ρωσική αντίδραση και τα ασαφή περιστατικά
Η Μόσχα δείχνει να ενοχλείται βαθύτερα απ’ όσο παραδέχεται δημοσίως. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν απείλησε με αντίμετρα, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο να στοχοποιηθούν πλοία χωρών που «βοηθούν την Ουκρανία να επιτίθεται στη ρωσική ναυτιλία». Για πολλούς αναλυτές, η δήλωση αυτή αποκαλύπτει ότι τα ουκρανικά ντρόουν έχουν αγγίξει ένα ευαίσθητο νεύρο στη ρωσική ηγεσία.
Παράλληλα, παραμένουν αδιευκρίνιστα περιστατικά, όπως οι τέσσερις εκρήξεις στο τουρκικό δεξαμενόπλοιο Mersin ανοιχτά της Σενεγάλης. Αν και η Ουκρανία δεν έχει σχολιάσει, ειδικοί σημειώνουν ότι το πλοίο ταξιδεύει συχνά σε ρωσικά λιμάνια και απενεργοποιεί το σύστημα εντοπισμού του – πρακτική χαρακτηριστική πολλών πλοίων της «αρμάδας-φάντασμα».
Ο ρόλος των ντρόουν και η τεχνολογική υπεροχή
Το κλειδί όλων είναι τα ντρόουν. Η Ουκρανία έχει μετατραπεί σε εργαστήριο νέων μορφών πολέμου, πραγματοποιώντας έως και 200 επιθέσεις την ημέρα. Σε ένα πεδίο όπου η Ρωσία υπερέχει σε μέγεθος και βιομηχανική ισχύ, το Κίεβο αντεπιτίθεται με τεχνολογική καινοτομία, μετατρέποντας ακόμη και απλά σκάφη σε όπλα υψηλής ακρίβειας.
Όπως επισημαίνει ο επικεφαλής του Atlantic Council, Φρέντερικ Κέμπε, η Ουκρανία έχει αναπτύξει μια «κουλτούρα πολεμικής καινοτομίας», όπου κάθε νέος τύπος ντρόουν θεωρείται παρωχημένος μέσα σε δύο μήνες. Η Ουάσιγκτον, σύμφωνα με πληροφορίες, συζητά με το Κίεβο για κοινή παραγωγή δεκάδων εκατομμυρίων μονάδων ικανών να αλλάξουν τους κανόνες του πολέμου.
Η γεωπολιτική αστάθεια και το μέλλον της ναυσιπλοΐας
Η Μαύρη Θάλασσα δεν αποτελεί πλέον απλώς γεωγραφική περιοχή, αλλά καθρέφτη ενός νέου τρόπου διεξαγωγής πολέμου. Οι παραδοσιακές ναυτικές δυνάμεις απειλούνται από μικρά, φθηνά και έξυπνα όπλα. Και όσο η Ουκρανία εντείνει την πίεση στον ρωσικό ενεργειακό μηχανισμό, τόσο αυξάνεται ο φόβος στον εμπορικό κόσμο ότι ακόμη και ένα πλοίο με ηλιέλαιο μπορεί να βρεθεί στο επίκεντρο της σύγκρουσης.
Σε μια εποχή όπου το παγκόσμιο εμπόριο είναι πιο συνδεδεμένο από ποτέ, η εύφλεκτη κατάσταση στη Μαύρη Θάλασσα υπενθυμίζει πως η γεωπολιτική – όπως και η θάλασσα – δεν συγχωρεί ποτέ την αδράνεια.
