Η παραδοσιακή διαίρεση ανάμεσα στον Βορρά και τον Νότο της Ευρωπαϊκής Ένωσης επανεμφανίζεται έντονα στο ζήτημα της κινεζικής οικονομικής παρουσίας στην Ευρώπη. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια σαφής σκλήρυνση της στάσης των βόρειων χωρών απέναντι στις κινεζικές επενδύσεις, με αύξηση των βέτο, των κρατικών παρεμβάσεων και των μπλοκαρισμένων συμφωνιών. Αντίθετα, οι χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας εμφανίζουν μεγαλύτερη ευελιξία και διάθεση υποδοχής.
Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση ήταν η παρέμβαση της ολλανδικής κυβέρνησης στην κινεζική Nexperia, εταιρεία που ειδικεύεται στην παραγωγή ημιαγωγών για την αυτοκινητοβιομηχανία. Τον περασμένο Σεπτέμβριο, η Χάγη αποφάσισε να επιβάλει πλήρη έλεγχο στη διοίκηση της ολλανδικής θυγατρικής στη Νίμεγκεν, επικαλούμενη φόβους για διαρροή τεχνολογίας και βιομηχανική κατασκοπεία. Όμως η κίνηση αυτή οδήγησε σε κινεζικά αντίποινα, με περιορισμούς στις εξαγωγές τεχνολογικών προϊόντων προς την Ολλανδία, γεγονός που θορύβησε τις Βρυξέλλες και ανάγκασε τη Χάγη να υποχωρήσει.
Άλλες κυβερνήσεις όμως δεν έκαναν πίσω. Το 2024, η Σουηδία μπλόκαρε την επένδυση του κινεζικού κολοσσού Shanghai Putailai, που σχεδίαζε να δημιουργήσει μια τεράστια μονάδα παραγωγής υλικών για μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων. Παρά τις διαμαρτυρίες και τις διεθνείς νομικές ενέργειες της εταιρείας, η Στοκχόλμη κράτησε τη γραμμή της.
Στη Γερμανία, το Βερολίνο άσκησε βέτο στη σχεδιαζόμενη εξαγορά της μονάδας τουρμπίνων της MAN Energy Solutions από την κινεζική Longjian. Η αντίρρηση ήταν ξεκάθαρη: ο κινεζικός κρατικός έλεγχος στην εταιρεία και οι δεσμοί της με τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό συνιστούν κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια και για κρίσιμη τεχνολογία.
Η Πολωνία εξετάζει με καχυποψία τις προσφορές δύο κινεζικών ομίλων –Hutchison και Mota-Engil– για την αναβάθμιση του μεγάλου εμπορικού λιμανιού της Γκντίνια. Η Βαρσοβία φοβάται ότι ο έλεγχος έργων τέτοιας στρατηγικής σημασίας θα έδινε σε Πεκίνο και κινεζικά συμφέροντα πρόσβαση σε ευαίσθητα δεδομένα εισαγωγών και εξαγωγών. Το λιμάνι, που σχεδιάζει διπλασιασμό της χωρητικότητάς του, θεωρείται νευραλγικό για την πολωνική οικονομία.
Ακόμη και εκτός Ε.Ε., το Ηνωμένο Βασίλειο —παραδοσιακά ο σημαντικότερος ευρωπαϊκός εταίρος της Κίνας— αλλάζει στάση. Στα τέλη του 2024, η βρετανική κυβέρνηση υποχρέωσε την Future Technology Devices International να αποσχίσει το 80% που κατείχε η κινεζική Feite Holdings, λόγω ανησυχιών για την παραγωγή ημιαγωγών και κρίσιμων εξαρτημάτων που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη και το data storage. Για το Λονδίνο, αυτά τα πεδία συνδέονται άμεσα με την εθνική ασφάλεια.
Ωστόσο, η βρετανική κυβέρνηση αναγνωρίζει και την ανάγκη της χώρας να προσελκύσει επενδύσεις σε στρατηγικούς τομείς, όπως οι μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων. Γι’ αυτό άνοιξε τον δρόμο για την κινεζική KX Power να συνιδρύσει εργοστάσιο στο Ηνωμένο Βασίλειο, με σαφή όμως όρο λειτουργίας ως joint venture με βρετανούς εταίρους. Παρόμοια είναι η περίπτωση της Γερμανίας, που συνεργάζεται με την κινεζική CATL σε μεγάλα πρότζεκτ μπαταριών – κάτι που ήδη υλοποιείται σε χώρες όπως η Ισπανία, με επενδύσεις άνω των 4 δισ. ευρώ.
Την ίδια ώρα, οι κατηγορίες για κινεζική κατασκοπεία ενισχύονται. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ δημοσιεύει συχνά στοιχεία για αυξανόμενα περιστατικά παραβίασης ευαίσθητων δεδομένων από κινέζους πράκτορες ή συνεργάτες τους. Από το 2020, έχουν εντοπιστεί σχεδόν 120 διαρροές πληροφοριών υψηλής στρατηγικής σημασίας στον αεροναυπηγικό τομέα – έναν τομέα-κλειδί για το κινεζικό πενταετές σχέδιο. Πάνω από 100 περιπτώσεις σχετίζονται με τεχνολογικές υπηρεσίες, ενώ στόχοι αποτελούν επίσης ενεργειακές υποδομές, αγροτικός εξοπλισμός και σιδηροδρομικά συστήματα.
Οι αμερικανικές αρχές έχουν σχηματίσει, μάλιστα, το «προφίλ» του συνήθους πληροφοριοδότη: σε περισσότερες από τις μισές περιπτώσεις πρόκειται για μέλη της κινεζικής κρατικής διοίκησης ή του στρατού, που ταξιδεύουν ως φοιτητές ή επιχειρηματίες. Αυξάνεται επίσης ο αριθμός των απλών πολιτών – ακόμη και ξένων φοιτητών – που στρατολογούνται περιστασιακά για αποστολές συλλογής δεδομένων.
Το συμπέρασμα είναι σαφές: ο ευρωπαϊκός Βορράς θωρακίζεται απέναντι στον κινεζικό οικονομικό επεκτατισμό, επικαλούμενος βιομηχανική ασφάλεια και γεωπολιτικές ισορροπίες. Και ενώ η Ευρώπη του Νότου παραμένει πιο ανοιχτή στις κινεζικές επενδύσεις, το χάσμα μεταξύ των δύο μπλοκ δείχνει να διευρύνεται — με το Πεκίνο να βρίσκεται στο επίκεντρο μιας νέας γεωοικονομικής αντιπαράθεσης που μόλις έχει αρχίσει.
