Ο Νικολάς Μαδούρο αποτελεί μια από τις πλέον αμφιλεγόμενες, αλλά και ανθεκτικές φυσιογνωμίες της σύγχρονης λατινοαμερικανικής πολιτικής. Η διαδρομή του, από οδηγός λεωφορείου και συνδικαλιστής μέχρι πρόεδρος της Βενεζουέλας, αντικατοπτρίζει τόσο τις ιδιαιτερότητες της χώρας όσο και τις συνθήκες που τον ανέδειξαν σε κεντρικό παίκτη ενός βαθιά πολωμένου πολιτικού τοπίου.
Η κληρονομιά του τσαβισμού, η πτώση των τιμών του πετρελαίου, η κρίση των θεσμών και η διαρκής διεθνής πίεση αποτελούν το πλαίσιο μέσα στο οποίο ο Μαδούρο κατάφερε να σταθεροποιήσει – αν όχι να ενισχύσει – την εξουσία του, παρά τις συνεχείς αναταράξεις.
Οταν ο Ούγκο Τσάβες τον όρισε διάδοχο το 2013, ο Μαδούρο φαινόταν να στερείται του χαρίσματος και της αυθεντίας του προκατόχου του. Ωστόσο, γρήγορα απέδειξε ότι διαθέτει μια διαφορετική, πιο υπολογισμένη ικανότητα: την πολιτική επιβίωση. Αντιμέτωπος με οικονομική κατάρρευση, διογκούμενη φτώχεια και κοινωνική οργή, στήριξε τη νομιμοποίησή του σε δύο άξονες: στον άτεγκτο κρατικό έλεγχο των πόρων και στη βαθιά, σχεδόν οργανική διασύνδεση με τις ένοπλες δυνάμεις. Με ένα σύστημα προνομίων, διορισμών και οικονομικών οδών, ο στρατός μετατράπηκε στον πρωταρχικό πυλώνα της εξουσίας του. Παράλληλα, η παρουσία κουβανών συμβούλων και πρακτόρων ενίσχυσε το δίκτυο εσωτερικής ασφάλειας, μειώνοντας δραστικά την πιθανότητα πραξικοπήματος.
Οι διεθνείς του συμμαχίες – με Ρωσία, Κίνα, Ιράν και Κούβα – είχαν λιγότερο ιδεολογική βάση και ήταν περισσότερο προϊόν ψυχρού πραγματισμού. Δάνεια, τεχνική υποστήριξη και στρατιωτικός εξοπλισμός δημιούργησαν ένα δίχτυ προστασίας γύρω από το καθεστώς, αν και με τα χρόνια αυτό το δίχτυ έχει εξασθενήσει, καθώς οι σύμμαχοί του αντιμετωπίζουν δικές τους κρίσεις και περιορίζουν τα συμφέροντά τους στη Βενεζουέλα. Παρ’ όλα αυτά, ο Μαδούρο αξιοποίησε αυτές τις σχέσεις για να ενισχύσει το αφήγημα μιας διεθνούς συνωμοσίας υπό την καθοδήγηση των ΗΠΑ, ιδίως μετά τις κατηγορίες της Ουάσιγκτον περί «ναρκοτρομοκρατίας».
Το 2024 διεκδίκησε τρίτη θητεία, αποκλείοντας εν μέρει την αντιπολίτευση από τις εκλογές και διακήρυξε μια αμφισβητούμενη νίκη χωρίς να δημοσιοποιήσει τα πλήρη αποτελέσματα. Ακολούθησαν διαδηλώσεις, συλλήψεις εκατοντάδων πολιτών, κατηγορίες για συνωμοσία και νέος διεθνής απομονωτισμός.
Η πορεία του Μαδούρο δεν μπορεί να διαχωριστεί από τη βαθιά ανθρωπιστική κρίση που σημάδεψε τη χώρα: υπερπληθωρισμός, μαζική μετανάστευση, ελλείψεις βασικών αγαθών και καταστολή αποτέλεσαν τη σκοτεινή όψη της παραμονής του στην εξουσία. Ωστόσο διατηρεί μια σταθερή βάση υποστηρικτών, είτε μέσω του κράτους πρόνοιας είτε μέσω της υπόσχεσης συνέχειας του τσαβικού οράματος.
Τελικά, ο Μαδούρο μπορεί να μην αποτελεί έναν οραματιστή χαρισματικό ηγέτη, ωστόσο είναι σίγουρα ένας πολιτικός που έχει επιβιώσει εκεί που άλλοι δεν θα τα κατάφερναν. Ενας ηγέτης που κατάφερε να διατηρήσει την εξουσία σε μια από τις πιο ασταθείς περιόδους της σύγχρονης Βενεζουέλας, συνδυάζοντας καταστολή, διεθνείς ελιγμούς και συμμαχίες και καταφέρνοντας όπως του αναγνωρίζουν αναλυτές να μετατρέπει την αδυναμία σε αφήγημα αντίστασης, κάτι που ίσως αποτελεί και το χαρακτηριστικό γνώρισμα της πολιτικής του στόφας.
