Οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν την έναρξη μιας στρατιωτικής επιχείρησης μεγάλης κλίμακας στη Λατινική Αμερική με πρόσχημα την καταπολέμηση της “ναρκοτρομοκρατίας”. Η “Επιχείρηση Λόγχη του Νότου” (Operation Spear of the South), όπως την ονόμασε ο υπουργός Άμυνας Πιτ Χέγκσεθ, φέρει έντονη τη σφραγίδα του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος επανέφερε στο επίκεντρο του προεκλογικού και γεωπολιτικού του λόγου την υπόσχεση για «εκκαθάριση του δυτικού ημισφαιρίου από τα καρτέλ».
Η ανακοίνωση έγινε δημόσια μέσω της πλατφόρμας Χ, όπου ο Χέγκσεθ δήλωσε: «Ο πρόεδρος Τραμπ μάς διέταξε να δράσουμε και το Υπουργείο Πολέμου ανταποκρίνεται. Αυτή η επιχείρηση προστατεύει την πατρίδα μας και απομακρύνει τους ναρκοτρομοκράτες από τον δυτικό ημισφαίριο». Με φρασεολογία που θυμίζει τις εποχές του Ψυχρού Πολέμου, η Ουάσιγκτον εμφανίζεται αποφασισμένη να εφαρμόσει πολιτική επιβολής και αποτροπής στα σύνορά της —μόνο που τα “σύνορα” πλέον εκτείνονται σε ολόκληρη την Καραϊβική και τον Ειρηνικό.
Παρά την απουσία επίσημων λεπτομερειών, η επιχείρηση μοιάζει να θεσμοθετεί αυτό που εδώ και μήνες συμβαίνει παρασκηνιακά: στοχευμένες, εξωδικαστικές επιθέσεις των αμερικανικών δυνάμεων εναντίον σκαφών που χαρακτηρίζονται ως «ναρκοπλοία» στα ύδατα της Καραϊβικής και του ανατολικού Ειρηνικού. Σύμφωνα με διεθνή ρεπορτάζ, έχουν πραγματοποιηθεί τουλάχιστον 20 επιχειρήσεις από τον Σεπτέμβριο, με απολογισμό 80 νεκρούς πολίτες —θύματα ενός πολέμου χωρίς κήρυξη.
Τρεις ημέρες πριν από την ανακοίνωση, το υπερσύγχρονο αεροπλανοφόρο USS Gerald Ford, το μεγαλύτερο του κόσμου, είχε καταπλεύσει στην Καραϊβική, συνοδευόμενος από ομάδα πλοίων επιφανείας και υποβρυχίων. Ο στόλος αγκυροβόλησε σε διεθνή ύδατα στα όρια της θαλάσσιας επικράτειας της Βενεζουέλας, γεγονός που ερμηνεύεται ως μήνυμα πίεσης προς το καθεστώς του Νικολάς Μαδούρο.
Ορατός ο κίνδυνος κλιμάκωσης
Ανώτατοι αξιωματούχοι στη Βενεζουέλα κάνουν λόγο για “πρόβα αλλαγής καθεστώτος” υπό το πρόσχημα της μάχης κατά των ναρκωτικών. «Κανένας δεν έχει δώσει στις Ηνωμένες Πολιτείες την άδεια να ασκούν αστυνόμευση στη Λατινική Αμερική», δήλωσε ο Μαδούρο, κατηγορώντας την Ουάσιγκτον ότι επιχειρεί «να ανασυστήσει την εποχή των πραξικοπημάτων με σύγχρονα μέσα». Πολλοί διεθνείς αναλυτές συντάσσονται με αυτή την ερμηνεία, επισημαίνοντας ότι η επιχείρηση διαμορφώνει ένα πλαίσιο “νόμιμης χρήσης βίας” σε περιοχές όπου οι ΗΠΑ δεν έχουν επίσημα στρατιωτικά δικαιώματα παρέμβασης.
Η κατάσταση θυμίζει τις επιχειρήσεις κατά των “ναρκοκρατών” της δεκαετίας του 1980, όταν η Ουάσιγκτον χρησιμοποίησε την “ασφάλεια των συνόρων” ως πρόσχημα για επεμβάσεις σε χώρες της Κεντρικής Αμερικής. Παρότι τότε δικαιολογήθηκαν με ανθρωπιστικά επιχειρήματα, το αποτέλεσμά τους ήταν η παράταση των εμφυλίων συγκρούσεων και η ενίσχυση αυταρχικών καθεστώτων.
Μέχρι στιγμής, η αντίδραση των κυβερνήσεων της Λατινικής Αμερικής παραμένει συγκρατημένη. Οι περισσότερες χώρες επιλέγουν τη διπλωματική ουδετερότητα, ενώ το Μεξικό, βάσει δήλωσης του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο, δεν συμπεριλαμβάνεται στους στρατιωτικούς σχεδιασμούς της επιχείρησης.
Ωστόσο, διπλωματικοί κύκλοι προειδοποιούν ότι η παρουσία των ΗΠΑ στη θαλάσσια λεκάνη της Καραϊβικής ενδέχεται να προκαλέσει νέα ψυχροπολεμικά ρήγματα με τη Μόσχα και το Πεκίνο, που διατηρούν ισχυρούς δεσμούς εμπορίου και εξοπλισμού με τη Βενεζουέλα.
Σε κάθε περίπτωση, η “Επιχείρηση Λόγχη του Νότου” σηματοδοτεί την επιστροφή μιας στρατηγικής που συνδυάζει στρατιωτική παρουσία, πολιτικό μήνυμα και προεκλογική ρητορική. Ο Τραμπ επιχειρεί να εμφανίσει τις Ηνωμένες Πολιτείες ως «υπερασπιστές του ημισφαιρίου» από τα καρτέλ, ενόψει μιας ακόμη θητείας, την ώρα που οι επικριτές του βλέπουν στο σχέδιο αυτό έναν μηχανισμό εκφοβισμού και γεωπολιτικής κατοχύρωσης.
Το αν η επιχείρηση θα περιοριστεί σε “χειρουργικά πλήγματα” ή θα εξελιχθεί σε μακρόπνοη εκστρατεία στη Λατινική Αμερική, μένει να φανεί. Ωστόσο, το μήνυμα είναι ήδη σαφές: η Ουάσιγκτον ξαναφέρνει το “Δόγμα Μονρόε” στον 21ο αιώνα – μόνο που αυτή τη φορά, τα drones και τα αεροπλανοφόρα αντικαθιστούν τις διπλωματικές δηλώσεις.
