Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την Τετάρτη (12 /11) μια φιλόδοξη πρόταση για τη δημιουργία του Κέντρου Ευρωπαϊκής Δημοκρατικής Ανθεκτικότητας (European Centre for Democratic Resilience), ενός νέου οργανισμού που θα αναλάβει τον συντονισμό των δράσεων κατά της παραπληροφόρησης και των επιθέσεων προπαγάνδας τρίτων χωρών, με αιχμή τη Ρωσία.
Η πρωτοβουλία εντάσσεται στο πλαίσιο του σχεδίου «Δημοκρατικός Θόλος» (Democratic Shield), μιας δέσμης μέτρων που αποσκοπεί στη θωράκιση της ευρωπαϊκής δημοκρατίας απέναντι σε υβριδικές απειλές, ψευδείς ειδήσεις και χειραγώγηση της κοινής γνώμης στο διαδίκτυο. Σύμφωνα με την Επιτροπή, ο νέος φορέας θα συντονίζει «τα υπάρχοντα δίκτυα και τις εθνικές δομές» των χωρών της ΕΕ και των υποψήφιων προς ένταξη κρατών που εργάζονται στην πρόληψη, ανίχνευση, ανάλυση και αντιμετώπιση των προτύπων απειλών στο πεδίο της πληροφόρησης.
Η συμμετοχή των κρατών-μελών θα είναι εθελοντική, ωστόσο η Κομισιόν ελπίζει ότι το νέο όργανο θα αποτελέσει κοινό σημείο αναφοράς για την ανταλλαγή πληροφοριών και την ανάπτυξη στρατηγικών απέναντι στην παραπληροφόρηση.
Η αντιπρόεδρος της Επιτροπής για την Ψηφιακή Κυριαρχία, Χένα Βίρκουνεν, δήλωσε ότι «η δημοκρατία βρίσκεται υπό πίεση και επίθεση μετά από σχεδόν τέσσερα χρόνια πολέμου στην Ουκρανία», ενώ ο επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων Μάικλ ΜακΓκραθ υπογράμμισε ότι «αυταρχικά καθεστώτα χρησιμοποιούν υβριδικές τακτικές για να αποδυναμώσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών, να εκμεταλλευτούν τις διαιρέσεις μας και να επηρεάσουν εκλογικές διαδικασίες».
Στην Κομισιόν θεωρούν ότι οι πρόσφατες εκλογές στη Μολδαβία, τον περασμένο Σεπτέμβριο, αποτέλεσαν χαρακτηριστικό παράδειγμα «του πλήρους οπλοστασίου υβριδικών επιθέσεων που χρησιμοποίησε η Ρωσία» για να αποσταθεροποιήσει τη χώρα και να επηρεάσει το εκλογικό αποτέλεσμα.
Πιο υπεύθυνοι οι «influencers»
Η δράση του Κέντρου θα ενισχυθεί από ένα σύνολο παράλληλων μέτρων, που αποσκοπούν στη διασφάλιση της ακεραιότητας του δημόσιου διαλόγου και στην προστασία της εκλογικής διαδικασίας. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται:
Η Ευρωπαϊκή Πράξη για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA), η οποία υποχρεώνει τις μεγάλες πλατφόρμες – όπως Meta, X και TikTok – να εντοπίζουν και να καταπολεμούν τη διασπορά ψευδών ειδήσεων.
Η νομοθεσία για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act), που επιβάλλει μεγαλύτερη διαφάνεια στα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης και υποχρεώνει τους παρόχους να ειδοποιούν τους χρήστες όταν ένα περιεχόμενο έχει παραχθεί από μηχανή.
Η θέσπιση κανόνων δεοντολογίας για τους influencers, οι οποίοι θα πρέπει να δηλώνουν ξεκάθαρα τον ρόλο τους σε πολιτικές ή εκλογικές καμπάνιες. Η Επιτροπή διευκρίνισε ότι δεν πρόκειται για έλεγχο περιεχομένου, αλλά για διαφάνεια ως προς τις σχέσεις τους με πολιτικούς ή οικονομικούς φορείς.
Η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είχε προαναγγείλει την ιδέα του «Δημοκρατικού Θόλου» ήδη από το 2024, στο πλαίσιο της προσπάθειάς της να εξασφαλίσει δεύτερη θητεία, επισημαίνοντας τότε ότι η ΕΕ χρειάζεται μια ολοκληρωμένη στρατηγική άμυνας απέναντι στη χειραγώγηση πληροφοριών.
Παράλληλα, η Κομισιόν προτίθεται να δημιουργήσει και έναν ευρωπαϊκό μηχανισμό πληροφοριών (intelligence unit) σε συνεργασία με τις εθνικές υπηρεσίες ασφαλείας των κρατών-μελών, μια πρόταση που είχε διατυπώσει πρώτος ο πρώην πρόεδρος της Φινλανδίας Σάουλι Νινίστο.
Η πρωτοβουλία αυτή έρχεται σε μια περίοδο αυξανόμενης ανησυχίας στις Βρυξέλλες για τις επερχόμενες ευρωεκλογές του 2026, όπου η ΕΕ θέλει να αποτρέψει ξένες παρεμβάσεις μέσω κυβερνοεπιθέσεων, πλαστών ειδήσεων και ψηφιακής προπαγάνδας. Με τον νέο «Δημοκρατικό Θόλο», η Ένωση φιλοδοξεί να θωρακίσει την αξιοπιστία του δημόσιου λόγου και να ενισχύσει την ανθεκτικότητα της ίδιας της ευρωπαϊκής δημοκρατίας.
