Σαν σήμερα, 10 Νοεμβρίου 1997, ξεκινά επίσημα τη λειτουργία της η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ), ένας θεσμός που άλλαξε ριζικά τον τρόπο με τον οποίο η ελληνική κοινωνία αντιμετωπίζει την ιδιωτικότητα, την ασφάλεια και τη διαχείριση των προσωπικών πληροφοριών.
Η ίδρυσή της αποτέλεσε τομή στη δημόσια διοίκηση, καθώς σηματοδότησε τη μετάβαση της χώρας στην ψηφιακή εποχή με κανόνες και εγγυήσεις προστασίας. Ήταν η απάντηση της Ελλάδας στις ταχέως αναπτυσσόμενες τεχνολογίες πληροφορικής, αλλά και στην αυξανόμενη ανάγκη των πολιτών να έχουν έλεγχο πάνω στα προσωπικά τους δεδομένα.
Η απαρχή: ο Νόμος 2472/1997
Η Αρχή ιδρύθηκε με τον Νόμο 2472/1997, ο οποίος ενσωμάτωσε στο ελληνικό δίκαιο την Οδηγία 95/46/ΕΚ της Ευρωπαϊκής Ένωσης – το πρώτο ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο που όριζε τη συλλογή, επεξεργασία και αποθήκευση προσωπικών δεδομένων.
Ο νόμος καθόριζε, για πρώτη φορά, τι σημαίνει “προσωπικό δεδομένο” και έθετε αυστηρούς κανόνες για την επεξεργασία τους από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς. Στην καρδιά του νέου πλαισίου βρισκόταν η Αρχή, ως ανεξάρτητη διοικητική αρχή με αποστολή να εγγυάται το δικαίωμα κάθε πολίτη στην προστασία της ιδιωτικής του ζωής.
Η λειτουργία της ΑΠΔΠΧ ξεκίνησε στις 10 Νοεμβρίου 1997, υπό την προεδρία του καθηγητή Κωνσταντίνου Δεληκωστόπουλου, και αποτέλεσε την πρώτη ουσιαστική γραμμή άμυνας απέναντι στην ανεξέλεγκτη χρήση προσωπικών πληροφοριών.
Ο ρόλος και οι πρώτες μάχες
Στα πρώτα χρόνια λειτουργίας της, η Αρχή ασχολήθηκε με ζητήματα που σήμερα θεωρούνται αυτονόητα, αλλά τότε ήταν πρωτόγνωρα:
- Αρχεία πελατών τραπεζών και εταιρειών τηλεπικοινωνιών.
- Χρήση καμερών παρακολούθησης.
- Καταγραφή και επεξεργασία ιατρικών δεδομένων.
- Εκλογικές καταστάσεις, μητρώα και αρχεία του Δημοσίου.
Η ΑΠΔΠΧ επέβαλε ήδη από τα πρώτα χρόνια πρόστιμα και κυρώσεις σε εταιρείες που παραβίαζαν την ιδιωτικότητα των πολιτών, ενώ παρενέβη σε δεκάδες περιπτώσεις καταγραφής πολιτών χωρίς τη συγκατάθεσή τους.
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα υπήρξε η απόφαση για τις κάμερες ασφαλείας στους δημόσιους χώρους, που καθόρισε τα όρια μεταξύ ασφάλειας και προσωπικής ελευθερίας.
Από το 1997 στο σήμερα
Από τότε μέχρι σήμερα, η ΑΠΔΠΧ εξελίχθηκε σε πυλώνα θεσμικής και ψηφιακής προστασίας στην Ελλάδα. Με την έλευση των κοινωνικών δικτύων, των μεγάλων δεδομένων (Big Data), της τεχνητής νοημοσύνης και του cloud, ο ρόλος της έγινε ακόμη πιο κρίσιμος.
Το 2018, με την εφαρμογή του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων (GDPR) σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, η ελληνική Αρχή προσαρμόστηκε στο νέο πλαίσιο, αποκτώντας ενισχυμένες αρμοδιότητες και εξουσίες ελέγχου.
Σήμερα εποπτεύει το ψηφιακό κράτος και τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες, τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, τα συστήματα παρακολούθησης και βιντεοεπιτήρησης, τη διαχείριση βιομετρικών και ιατρικών δεδομένων και τη συμμόρφωση δημοσίων και ιδιωτικών φορέων με το ευρωπαϊκό δίκαιο.
Η ίδρυση της Αρχής το 1997 δεν ήταν απλώς θεσμική πράξη· ήταν μια πράξη πρόβλεψης και δημοκρατικής ωριμότητας.
Η κοινωνία του 1997 έκανε το πρώτο βήμα για να αντιμετωπίσει ένα ζήτημα που σήμερα κυριαρχεί στη δημόσια συζήτηση: την προστασία της ιδιωτικότητας στην εποχή της ψηφιακής επιτήρησης.
Από τα πρώτα έντυπα αρχεία και τις λίστες πελατών, φτάσαμε σήμερα στην εποχή των αλγορίθμων, των βιομετρικών δεδομένων, των drones και της τεχνητής νοημοσύνης. Και σε αυτό το μεταβαλλόμενο περιβάλλον, η ΑΠΔΠΧ παραμένει ο θεματοφύλακας των ατομικών ελευθεριών, υπενθυμίζοντας ότι η τεχνολογία δεν μπορεί να είναι υπεράνω των δικαιωμάτων.
Όπως είχε δηλώσει ο πρώτος πρόεδρος της Αρχής, Κ. Δεληκωστόπουλος, κατά την έναρξη της λειτουργίας της, «Ο σεβασμός στα προσωπικά δεδομένα δεν είναι πολυτέλεια· είναι θεμέλιο της δημοκρατίας».
Από εκείνη την 10η Νοεμβρίου 1997, η Ελλάδα μπήκε σε μια νέα εποχή, όπου η τεχνολογία και η ελευθερία του ανθρώπου δεν έπρεπε πια να είναι αντίπαλοι, αλλά να συμβαδίζουν.
Σαν σήμερα, 10 Νοεμβρίου 1997, γεννήθηκε στην Ελλάδα ένας θεσμός που υπερασπίζεται καθημερινά το δικαίωμα όλων μας να ζούμε, να εργαζόμαστε και να επικοινωνούμε με ασφάλεια, εμπιστοσύνη και αξιοπρέπεια στην ψηφιακή εποχή.
