Στις 13 Νοεμβρίου 2015 η γαλλική ανάσα σταμάτησε απότομα, συγκλονισμένη από τη βία των επιθέσεων που έπληξαν το Παρίσι και το Σεν-Ντενί, θερίζοντας 130 ανθρώπινες ζωές, τραυματίζοντας εκατοντάδες άλλους και αναστατώνοντας βαθιά μια ολόκληρη χώρα.
Εκείνο το βράδυ τα παρισινά καφέ που χτυπήθηκαν, όπως και η αίθουσα συναυλιών Bataclan, έγιναν σύμβολα: της νεολαίας που χτυπήθηκε στην καρδιά της, της κοινωνίας ολόκληρης που βρέθηκε αντιμέτωπη με την αδυναμία της απέναντι στη βαρβαρότητα. Οι τρομοκράτες είχαν οπλιστεί στη Συρία και η εκδίκηση ήταν το δόγμα τους, μέχρι θανάτου. Φορούσαν όλοι ζώνες με εκρηκτικά για να ανατιναχθούν, αφότου είχαν αδειάσει τις σφαίρες των Καλάσνικόφ τους, φωνάζοντας «Αλλάχ Ακμπαρ» – «Ο Θεός είναι μεγάλος».
Η παγωμένη σιωπή, κρυμμένη «κάτω» από τις σειρήνες της αστυνομίας, άργησε να σβήσει. Για κάποιους δεν έσβησε ποτέ.
Δέκα χρόνια αργότερα η μνήμη προσπαθεί να οργανωθεί, όπως μπορεί. Οι τελετές διαδέχονται η μία την άλλη, τα στεφάνια κατατίθενται, τα πρόσωπα θυμούνται. «Δεν ξεχνάμε, αλλά προσπαθούμε να ζήσουμε» λέει ο Ζιλιέν, επιζών της αίθουσας συναυλιών, που συμμετέχει στη σειρά «Les Survivants» («Οι Επιζώντες»), η οποία προβάλλεται αυτή την εβδομάδα στη δημόσια τηλεόραση France 2. Σε αυτή την εκπομπή, που είναι εμπνευσμένη από εκείνη τη σκληρή νύχτα, γυναίκες και άνδρες διαφορετικών ηλικιών και κοινωνικών τάξεων συναντιούνται κάθε μήνα για να μιλήσουν, να κλάψουν, να γελάσουν πότε-πότε.
Ο μόνος τους δεσμός: ότι επέζησαν. Ο ένας έχασε τη σύντροφό του, ένας άλλος ζει με μια σφαίρα σφηνωμένη στην πλάτη. Ολοι αντιμετωπίζουν τον ίδιο ίλιγγο: το ότι είναι ακόμα εδώ, παρά τα όσα συνέβησαν. Το όνειρό τους θα ήταν να σβήσουν τη μνήμη τους και να ζήσουν κανονικά, αλλά αυτό δεν γίνεται.
Τραγική ειρωνεία; Αυτή η τελετή μνήμης αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα, καθώς σχεδόν την ίδια στιγμή ανοίγει η δίκη της Lafarge, της γαλλικής πολυεθνικής, που κατηγορείται ότι χρηματοδότησε στη Συρία τρομοκρατικές ομάδες για να διατηρήσει τη δραστηριότητά της στη χώρα που σπαρασσόταν από τον πόλεμο. Στις ΗΠΑ, ο όμιλος παραδέχθηκε την ενοχή του και αποδέχθηκε να καταβάλει περίπου 740 εκατ. ευρώ, ως αποζημίωση. Στη Γαλλία, προσπαθεί ακόμη να καθυστερήσει το αναπόφευκτο, πολλαπλασιάζοντας τις προσφυγές και τις αναβολές της δίκης. Μια δικονομική στρατηγική που γεννά πολλά και εύλογα ερωτήματα.
Γιατί αυτό ακριβώς εξαντλεί τη γαλλική κοινωνία: η δυσκολία να συμφιλιώσει τη μνήμη με την επικαιρότητα, την αγανάκτηση με την κόπωση, τη δικαιοσύνη με τον κυνισμό. Ενώ πραγματοποιούνται μνημόσυνα για τα θύματα του Bataclan, την ίδια ώρα απίστευτες εικόνες από την κλοπή του Λούβρου, που λεηλατήθηκε μέσα σε τέσσερα λεπτά, συνεχίζουν να κυκλοφορούν. Η «εικόνα» είναι εκτυφλωτική, σχεδόν άσεμνη, και κάνει τους Γάλλους να αναρωτιούνται πόσο ασφαλείς είναι…
Πώς λοιπόν να μη θυμώσει κανείς; Πώς να συνεχίσει να πιστεύει ότι η χώρα έμαθε από εκείνη τη νύχτα του Νοεμβρίου; Δέκα χρόνια μετά η Γαλλία θυμάται, αλλά εξακολουθεί να αμφιβάλλει. Η τρομοκρατία, με άλλες μορφές, εξακολουθεί να παραμονεύει στις παρυφές της συνείδησης. Και απέναντι σε αυτή τη διάχυτη απειλή, οι επιζώντες του Bataclan, μόνο με την παρουσία τους, θυμίζουν μια απλή και εύθραυστη αλήθεια: Να αντιστέκεται κανείς σημαίνει να συνεχίζει να ζει – αν το μπορεί.
