Αναμνήσεις ζωής και στοιχεία μοιράστηκε μαζί μας η Μαρία Χασαπίδου (το γένος Τσιμπίδου) με καταγωγή από το χωριό Καραβόσταμο Ικαρίας, που πλήρωσε βαρύτατο τίμημα από την πείνα στα χρόνια της κατοχής, αφού πολλές ζωές χάθηκαν με μαρτυρικό τρόπο και πολυάριθμοι κάτοικοί του επέλεξαν τον δύσκολο δρόμο της προσφυγιάς για να επιβιώσουν, αλλά και να πολεμήσουν.
Άλλωστε η μαρτυρία της έχει καταγραφή στο βιβλίο της με τίτλο «Προσφυγοπούλα 2014» που είναι ο αριθμός του προσφυγικού της δελτίου-βιβλιαρίου. Και μετά την έκδοση του βιβλίου, συνέχισε την καταγραφή και σημείωσε τα ονόματα όσων Ικαρίων θυμήθηκε από όσους έμειναν μαζί στο προσφυγικό στρατόπεδο.
Στα 91 της χρόνια, τη συναντήσαμε στο φιλόξενο χώρο του 6ου ΚΑΠΗ του Δήμου Αιγάλεω, για να καταγράψουμε την πρόσθετη μαρτυρία της.
Στη διήγησή της θα δείτε λίγα ανδρικά ονόματα, που αντιστοιχούν σε μικρά παιδιά και ηλικιωμένους, αφού οι υπόλοιποι με όριο ηλικίας στράτευσης τα 16 χρόνια, κατατάσσονταν στις συμμαχικές δυνάμεις της Μέσης Ανατολής για να πολεμήσουν. Μεταξύ αυτών και αρκετές γυναίκες κυρίως ως νοσοκόμες.
Η συνομιλήτριά μας, μικρό παιδάκι τότε, έφυγε τη Μεγάλη Παρασκευή του 1942 και το Μεγάλο Σάββατο είχε φτάσει στην Τουρκία, ο βαρκάρης με το επίθετο Καστανιάς από το χωριό Γιαλισκάρι της Ικαρίας, μετά από ταξίδι με φουρτούνα, τους άφησε σε μία περιοχή της Τουρκίας που οι Έλληνες την έλεγαν «Καλαμάκι» και έφυγε για να μην τον συλλάβουν οι Τούρκοι.
Η αναχώρηση είχε γίνει από τον όρμο του Άγιου Φωκά Ικαρίας και κρύφτηκαν μέσα στην εκκλησία για να μην τους εντοπίσουν οι Ιταλοί, μέχρι να έρθει η νυχτερινή ώρα της αναχώρησης.
Όπως αναφέρει: «Στο δρόμο ακούσαμε αεροπλάνο και μετά άκατο και νομίσαμε ότι μας εντόπισαν. Τελικά φτάσαμε στην Τουρκία και μας εντόπισαν οι σκοποί. Εκεί έφτασε με άλλη βάρκα και η οικογένεια του οδοντίατρου Φώτη Τσαντέ, παρατσούκλι “Κάλος”. Μας έβαλαν πάλι στις βάρκες και μας είπαν να γυρίσουμε πίσω. Μας πυροβόλησαν όταν είδαν τις δύο βάρκες να διπλαρώνουν η μία τη άλλη, γιατί νόμισαν ότι ξαναγυρνάμε. Τελικά φτάσαμε στο Βρωμολιμνιώνα και μετά από μεγάλη ταλαιπωρία και περιπλάνηση, όπου χάσαμε χωρίς να μάθουμε ποτέ νέα του, ένα αγόρι τον Παντελή Ράπτη, μας εντόπισαν οι Τούρκοι».
Οι πρόσφυγες έφτασαν στο φυλάκιο Ντεμέρ Τζιρί και αφού μεταφέρθηκαν στα Βουρλά, στα Λίσα και μετά στον Τσεσμέ, όπου διέμειναν για τρεις μήνες, μεταφέρθηκαν στη Μέση Ανατολή. Στην Τουρκία έμειναν σε τσαντίρια, εκεί πέθαναν αρκετοί που ήταν υποσιτισμένοι και ξαφνικά κατανάλωσαν μεγάλες ποσότητες φαγητού, όχι πάντα της καλύτερης ποιότητας.
Η συνομιλήτριά μας, που πήγε σχολείο στο προσφυγικό camp (εξ ου και η ονομασία του Κάμπος, από τους Ικαριώτες πρόσφυγες) εξηγεί τους λόγους του φευγιού: «έβλεπα μικρά παιδάκια με γουρλωμένα μάτια και “τραβηγμένα” μάγουλα, με γόνατα που φαίνοταν το κόκκαλο και το δέρμα που το σκέπαζε έμοιαζε με λεπτό νάιλον, με πρησμένες κοιλιές, γιατί δεν είχαμε λάδι και τρώγαμε τα χόρτα σκέτα και αυτό δημιουργούσε τυμπανισμό. Εκεί που μίλαγες με κάποιον και σε χαιρετούσε, μετά άκουγες ένα “ντουπ” και είχε πέσει κάτω νεκρός».
-Ποιους Ικάριους θυμόσαστε από την κοινή διαμονή σας στο προσφυγικό στρατόπεδο;
«Oι Ικάριοι πρόσφυγες βρίσκονταν στο στρατόπεδο στις Πηγές του Μωυσέως, στην έρημο με 40 βαθμούς θερμοκρασία. Λεγότανε «Κάμπος» με τσαντίρια συρματοπλεγμένος, και τον φρουρούσαν μαύροι και Άγγλοι φαντάροι, αργότερα και Έλληνες φαντάροι.
Στρατοπεδάρχης ο Άγγλος Σκίτμορ. Δεν μπορούσες να βγεις από τον «Κάμπο», ούτε και να σε επισκεφθεί κάποιος συγγενής από το Κάιρο ή την Αλεξάνδρεια. Αναφέρω τα ονόματα των Ικαρίων και μάλιστα με τα παρατσούκλια, γιατί υπάρχουν πολλές συνωνυμίες, προς αποφυγή παρεξηγήσεως.
Στο δικό μας τσαντίρι έμενε η μητέρα μου Ειρήνη Τσιμπίδη, το γένος Καϊάφα (παρατσούκλι φιγουρίνα), τα παιδιά της Ηλίας, Μαρία και Παντελής Τσιμπίδης (παρατσούκλι Γιοκουκουτσάκια), Μαριάνθη Παύλου, η θεία μου Μαριγώ Φουντούλη με την κόρη της Ελένη, περίπου 15 ετών.
Στο διπλανό τσαντίρι, η Μηλιά Καϊάφα με τρία παιδιά, τον Ηλία, τη Δάφνη και τη Μαρία. Η αδελφή της η γυναίκα του Ξένου, μία αφράτη όμορφη γυναίκα. Η Στάνια Τσαντέ από το πάνω χωριό (περιοχή στο Καραβόσταμο Ικαρίας), εύσωμη σπαθάτη γυναίκα, ψηλή και γεροδεμένη.
Ο Γιάννης Τσαντές με τα παιδιά του Αλεξάνδρα, Μανώλη, Αργυρώ Αυγέρα, που αργότερα έγινε νοσοκόμα και τη γυναίκα του Σοφία. Αυτός είχε φτιάξει έναν κύρτο και ψάρευε στη θάλασσα, εκεί ήταν πλούσια τα αλιεύματα.
Εκεί στο προσφυγικό στρατόπεδο, τον κάμπο» όπως το λέγαμε, γεννήθηκε ο Αντώνης Ζαχαριάδης από το χωριό Χριστός Αγίου Κηρύκου Ικαρίας.
Ο Κίμονας με τα παιδιά του Ηλία και Μαρία (παρατσούκλι Αρκούδης), ο Αντρέας Τσαντές (παρατσούκλι το πατάρι), με την μητέρα του. Η Θεοδοσία Φουντούλη το γένος Καϊάφα, νοσοκόμα, μία όμορφη κοπέλα με τη στρατιωτική στολή της νοσοκόμας ήταν χάρμα οφθαλμού.
Επίσης η Μαρία Φουντούλη και αυτή νοσοκόμα. Ο βαρκάρης Πέτρος Φανταούτσος με την κόρη του. Ο βαρκάρης έφυγε πρόσφυγας όταν οι κατοχικές αρχές έμαθαν ότι πήγαινε Έλληνες στην Τουρκία για να διαφύγουν. Αν τον έπιαναν θα τον φυλάκιζαν και θα τον εκτελούσαν.
Η Σοφία Τσιμπίδη, νοσοκόμα με τα παιδιά της Θωμά και Σιδερή Τσιμπίδη. Η Τένα – Δέσποινα Φούσκα. Η Λάμπρα Βογιατζή με τα παιδιά της Αντριάνα, Μαρία και Φώτη.
Ο Λεωνίδας Κούβαρης με τα παιδιά του Διονύσης, Μιχάλης, Φάνης, Πέπη.
Από τις Ράχες η Δέσποινα Τσαπαλιάρη με τα παιδιά της Λάμπρο και Αντιγόνη, η κόρη της μία θαρραλέα κοπελιά που έμπαινε πάντα μπροστά ζητώντας το δίκαιο.
Ο Πέτρος Φούσκας με τη μητέρα του και τη γιαγιά του την Κυριακούλα (το παρατσούκλι του Σακόρης).
Υπήρχε ένα γεροντάκι από την Αρέθουσα, που το όνομά του δεν το θυμάμαι. Θυμάμαι που ερχόταν γιατί όταν του ανέβαινε η πίεση, η θεία η Μαριγώ του έκοβε βεντούζες».
-Ποια ήταν η συνέχεια;
«Αργότερα για να αποσυμφορήσουν το στρατόπεδο, έστειλαν αρκετούς στην Αβησσυνία και τον Χαϊλέ Σελασιέ. Αυτοί πέρασαν πολύ καλύτερα από εμάς που μέναμε στην έρημο με 40 βαθμούς θερμοκρασία και συνθήκες τέλειας απομόνωσης.
Ο πόλεμος είναι οδυνηρός, αλλά η προσφυγιά είναι η απαξίωση του ατόμου η πλήρης καταρράκωση του εγώ, ο μηδενισμός του ατόμου».
Η συνομιλήτριά μας επέστρεψε στην Ελλάδα το 1945, με οργανωμένο επαναπατρισμό προσφύγων.
Συνέντευξη: Νάσος Μπράτσος
Σχετικά θέματα
Μαρία Χασαπίδου: «Προσφυγοπούλα αριθμός 2014» στις Πηγές του Μωυσέως
«Οι εξόριστοι της Ικαρίας και άλλες αναμνήσεις ζωής» – Νέο βιβλίο από τη Μαρία Χασαπίδου
«Η Ικαρία της καρδιάς μου»: Mία επιτυχημένη βιβλιοπαρουσίαση
www.ertnews.gr
