Να λύσουμε κατ’ αρχάς – με τη βοήθεια του Nouvel Observateur – δύο παρεξηγήσεις. Ο πρόεδρος Τραμπ μπορεί να λατρεύει τον άνθρακα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο και να σιχαίνεται την ηλιακή και την αιολική ενέργεια, αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες συνέχισαν να αυξάνουν την παραγωγή πετρελαίου και αερίου και επί του προκατόχου του, του Τζο Μπάιντεν. Μέσα σε είκοσι χρόνια, η παραγωγή τους έχει τριπλασιαστεί! Αυτό που έχει αλλάξει με τη νέα διοίκηση είναι ότι οι Aμερικανοί θεωρούν πλέον χωρίς περιστροφές ότι τα ορυκτά καύσιμα αποτελούν μια από τις βάσεις της κυριαρχίας τους. Οπως θεωρούν, επίσης, ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα ενισχυθεί τόσο πολύ, ώστε θα λύσει τα θεμελιώδη προβλήματα της ανθρωπότητας.
Η δεύτερη παρεξήγηση είναι ότι η Κίνα οδεύει προς έναν απανθρακωμένο κόσμο από οικολογική συνείδηση. Καμία σχέση: το κάνει για λόγους κυριαρχίας. Καθώς εξακολουθεί να εισάγει μεγάλες ποσότητες πετρελαίου από τη Μέση Ανατολή, παραμένει ευάλωτη σε αμερικανικές κυρώσεις. Από τις αρχές της δεκαετίας του 2010, έτσι, το καθεστώς επενδύει στα τρία θεμέλια της ηλιακής ενέργειας: τα φωτοβολταϊκά πάνελ για να μετατρέπουν την ενέργεια αυτή σε ηλεκτρική, τις μπαταρίες για να την αποθηκεύουν και τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα για να τη χρησιμοποιούν. Τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά: η Κίνα ελέγχει σήμερα το 80% της παγκόσμιας αγοράς φωτοβολταϊκών και το 70% της αγοράς μπαταριών για ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Την ίδια στιγμή, ελέγχει και το 60% της αγοράς αιολικής ενέργειας.
Το μυστικό της; «Πολλοί πιστεύουν ότι ο κινεζικός σχεδιασμός μοιάζει με τον σοβιετικό γραφειοκρατικό συγκεντρωτισμό», λέει στο γαλλικό περιοδικό ο κινεζοκαναδός ειδικός των νέων τεχνολογιών Νταν Ουάνγκ, που έχει ζήσει τόσο στην Κίνα όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ σήμερα εργάζεται στο Hoover History Lab του Πανεπιστημίου Στάνφορντ. «Τίποτα δεν βρίσκεται πιο μακριά από την αλήθεια. Η κεντρική κυβέρνηση της Κίνας παίζει έναν ρόλο, δίνει τις γενικές κατευθύνσεις με σχέδια όπως το Made in China 2025, αλλά το σύστημα λειτουργεί χάρις στον ανταγωνισμό μεταξύ επαρχιών και μεταξύ επιχειρήσεων». Φυσικά υπάρχουν και σοβαρά προβλήματα, όπως το δημογραφικό, η ανεργία των νέων, το υψηλό χρέος και η αδυναμία του Σι Τζινπίνγκ να οργανώσει τη διαδοχή του. Οσο για το κόμμα, μπορεί με τον αυταρχισμό του να έχει προκαλέσει ένα ανεξίτηλο εθνικό τραύμα, δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι έβγαλε ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους από τη φτώχεια.
Σύμφωνα με τον Ουάνγκ, οι όροι «σοσιαλισμός» ή «νεοφιλελευθερισμός» δεν μπορούν να χρησιμεύσουν για την κατανόηση του μέλλοντος. Κατά την άποψή του, η Κίνα είναι ένα «κράτος-μηχανικός»: οι ηγέτες του είναι απόφοιτοι σχολών μηχανικής και ως εκ τούτου προωθούν την κατασκευή φραγμάτων, γεφυρών, γρήγορων τρένων, συγκροτημάτων κατοικιών. Το κακό είναι ότι βλέπουν και την κοινωνία με τον ίδιο τρόπο, ως ένα σύνολο ροών δηλαδή που μπορούν να ελέγξουν και να κατευθύνουν. H Aμερική, πάλι, μοιάζει με δικηγορική εταιρεία: οι πολιτικές τους ελίτ αποτελούνται από νομικούς, που ειδικεύονται στο να καθυστερούν τα πάντα, από τις ανόητες ιδέες μέχρι τα πολλά υποσχόμενα σχέδια. Η χώρα έχει γλυτώσει έτσι από ιδέες όπως η πολιτική του ενός παιδιού, δεν μπορεί όμως να χτίσει γρήγορα βασικές υποδομές.
Και η Ευρώπη; Από κλιματική άποψη, θα ήταν προς το συμφέρον της να ανοίξει τα σύνορά της στα κινεζικά φωτοβολταϊκά, τις μπαταρίες και τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Από την άλλη πλευρά υπάρχουν η βιομηχανία της, η Ουκρανία, η Ταϊβάν… Ο συγγραφέας και ιστορικός Νιλς Γκίλμαν, διευθυντικό στέλεχος του Berggruen Institute, φαντάζεται μια «πράσινη Αντάντ» εναντίον του «Αξονα Πετρελαίου – Αερίου»: στην πρώτη θα ανήκουν η Ευρώπη και ο «παγκόσμιος Νότος», ενώ στον δεύτερο οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία, η Σαουδική Αραβία και όλα τα «απείθαρχα κράτη» του κλίματος. Αλλά ο Ουάνγκ θεωρεί αυτό το σχήμα μη ρεαλιστικό. Πρώτον, επειδή οι Ευρωπαίοι δεν ενθουσιάζονται καθόλου με την ιδέα να ευθυγραμμιστούν πίσω από την Κίνα, η οποία υποστηρίζει τη Ρωσία και προκαλεί την αποβιομηχάνιση της Γερμανίας και των χωρών της ανατολικής Ευρώπης. Δεύτερον, επειδή η ενεργειακή πολιτική μπορεί να είναι σημαντική, δεν υπαγορεύει όμως από μόνη της τις γεωπολιτικές συμμαχίες.
Νταν Ουάνγκ (1992 – )
Τα πλεονεκτήματα της Κίνας
Αντίθετα με τους Αμερικανούς, που επενδύουν στη δημιουργία μιας πανίσχυρης ΑΙ η οποία θα λύσει όλα τα προβλήματα, οι Κινέζοι εξακολουθούν να στηρίζονται στη βαριά βιομηχανία, καθώς δεν πιστεύουν ότι ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός θα κριθεί από μία και μόνη καινοτομία. Aκόμη και στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης, πάντως, μπορεί να τα καταφέρουν καλύτερα από τους Αμερικανούς. Οπως εξηγεί ο Ουάνγκ στον Nouvel Observateur, η ΑΙ έχει γιγαντιαίες ενεργειακές ανάγκες και η Κίνα έχει διπλάσιες ηλεκτρικές δυνατότητες από τις ΗΠΑ: είναι χαρακτηριστικό ότι κατασκευάζει τριάντα νέους πυρηνικούς σταθμούς, ενώ ετοιμάζεται να εγκαταστήσει φέτος 300 gigawatt ηλιακής ενέργειας. Ενα ακόμη πλεονέκτημά της είναι ότι πολλοί αμερικανοί ειδικοί για την ΑΙ είναι γεννημένοι στην Κίνα. Και λόγω των ακροτήτων του Τραμπ, μπορεί να αποφασίσουν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους.
