Οι Ρωμαϊκοί δρόμοι υπήρξαν ένα από τα πιο εντυπωσιακά επιτεύγματα της αρχαιότητας, θεμελιώνοντας ένα δίκτυο μεταφορών που άλλαξε τον κόσμο. Μια νέα διαδραστική χαρτογράφηση, με την ονομασία Itiner-e, αποκαλύπτει το εκτεταμένο σύστημα οδών της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας όπως ήταν σχεδόν πριν από 2.000 χρόνια.
Η αυτοκρατορία εκτεινόταν σε περίπου 1,5 εκατομμύριο τετραγωνικά μίλια, από τη βόρεια Αγγλία έως τη Γαλλία, την Ισπανία, την Ελλάδα και την Τουρκία, φτάνοντας μέχρι τα βόρεια της Αφρικής. Κατά μήκος αυτών των δρόμων μεταφέρονταν άνθρωποι, στρατιωτικός εξοπλισμός, τρόφιμα και κρασί με άμαξες και άρματα που έσερναν άλογα.
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι το πολύπλοκο αυτό δίκτυο ήταν «κρίσιμο για τη μετακίνηση ανθρώπων, αγαθών και ιδεών» κατά την περίοδο της ισχυρής επέκτασης της Ρώμης. Ερευνητές από την Ισπανία και τη Δανία δημιούργησαν το δωρεάν διαδικτυακό εργαλείο, αξιοποιώντας αρχαιολογικά και ιστορικά δεδομένα, τοπογραφικούς χάρτες και δορυφορικές εικόνες.
Η μελέτη βασίστηκε, μεταξύ άλλων, σε πέτρινους ορόσημους που οι Ρωμαίοι τοποθετούσαν σε τακτά διαστήματα κατά μήκος των οδών – αρκετά από τα οποία σώζονται ακόμη σήμερα – καθώς και σε κατάλοιπα από ρωμαϊκούς σταθμούς εξυπηρέτησης. Το διαδραστικό σύνολο δεδομένων περιλαμβάνει 299.171 χιλιόμετρα δρόμων, σημαντικά περισσότερα από τις προηγούμενες εκτιμήσεις.
Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, που διήρκεσε από το 27 π.Χ. έως το 476 μ.Χ., κάλυπτε τεράστιες εκτάσεις της Ευρώπης και της Βόρειας Αφρικής, με επίκεντρο τη Ρώμη. Ο νέος χάρτης αποτυπώνει την εικόνα του έτους 150 μ.Χ., όταν η αυτοκρατορία βρισκόταν στο απόγειό της, από τη Βρετανία έως την Αίγυπτο και τη Συρία, με πληθυσμό άνω των 55 εκατομμυρίων κατοίκων.
Η ρωμαϊκή Βρετανία και το δίκτυο των δρόμων της
Υπό τον αυτοκράτορα Κλαύδιο, οι Ρωμαίοι εισέβαλαν στη Βρετανία το 43 μ.Χ. και άρχισαν να μεταμορφώνουν το τοπίο, ιδρύοντας πόλεις, αποχετευτικά συστήματα και φυσικά ένα εκτεταμένο οδικό δίκτυο. Όπως φαίνεται στον χάρτη, οι κύριες αρτηρίες συγκλίνουν προς την πρωτεύουσα Londinium – τη σημερινή Λονδίνο.
Η πόλη συνδεόταν με τη «Devil’s Highway» προς τη Calleva (σημερινό Silchester), μία από τις καλύτερα διατηρημένες ρωμαϊκές πόλεις της Βρετανίας. Εκεί σώζονται ακόμη τμήματα των τειχών και του αμφιθεάτρου. Οι δρόμοι επεκτείνονταν δυτικά προς το Corinium (Cirencester) – τη δεύτερη μεγαλύτερη ρωμαϊκή πόλη μετά το Λονδίνο – και το Isca Dumnoniorum (Exeter).
Πιο δυτικά, προς την Κορνουάλη, η πυκνότητα των δρόμων μειώνεται, καθώς οι Ρωμαίοι δεν ανέπτυξαν μεγάλους οικισμούς στο νοτιοδυτικό άκρο της Αγγλίας. Ο χάρτης παρουσιάζει επίσης τη διάσημη Watling Street, μήκους 276 μιλίων, που συνέδεε το Viroconium (Shropshire) με το Durovernum (Canterbury).
Στα βόρεια, οι ρωμαϊκοί δρόμοι έφταναν έως το Lindum (Lincoln), το Luguvalium (Carlisle), το Eburacum (York) και το Isurium (Aldborough), σταματώντας όμως στα σύνορα με τη Σκωτία, όπου οι ρωμαϊκές εκστρατείες απέτυχαν να εδραιωθούν.
Ηπειρωτική Ευρώπη και νέα ευρήματα
Στην ηπειρωτική Ευρώπη, το δίκτυο ήταν ακόμη πιο πυκνό σε περιοχές όπως η Ιταλία, η Γαλλία, το Βέλγιο, οι Κάτω Χώρες και η Ιβηρική Χερσόνησος. Αντίθετα, στη Γερμανία, τη Δανία, την Πολωνία και την Ουκρανία παρατηρούνται «κενά», καθώς οι γερμανικές φυλές εμπόδισαν τη ρωμαϊκή προέλαση με πολυετείς συγκρούσεις.
Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι, αν και υπήρξαν προηγούμενες προσπάθειες ψηφιακής χαρτογράφησης των ρωμαϊκών οδών, το Itiner-e αποτελεί το πιο «λεπτομερές και ολοκληρωμένο ανοικτό ψηφιακό σύνολο δεδομένων» μέχρι σήμερα. Η ακρίβειά του βασίζεται στα έως τώρα γνωστά φυσικά κατάλοιπα, αρχαιολογικά ευρήματα και γραπτές μαρτυρίες.
Σύμφωνα με τη μελέτη, μόνο το 2,7% των δρόμων είναι γνωστό με απόλυτη βεβαιότητα, ενώ το 89,8% προσδιορίζεται με λιγότερη ακρίβεια και το 7,4% παραμένει υποθετικό. Το εργαλείο μπορεί να βοηθήσει ιστορικούς και επιστήμονες να εξαγάγουν συμπεράσματα για τη ρωμαϊκή διοίκηση, τη μετανάστευση και τη διάδοση ασθενειών στην αυτοκρατορία.
Αν και το Itiner-e δεν αποτυπώνει ακόμη τις αλλαγές του οδικού δικτύου μέσα στον χρόνο, οι ερευνητές ελπίζουν ότι οι επόμενες εκδόσεις του θα το καταφέρουν, προσφέροντας ένα ακόμη πιο πλήρες παράθυρο στην ιστορία του ρωμαϊκού κόσμου.
