Τα σημερινά δεδομένα της ελληνικής αγοράς εργασίας έχουν βελτιωθεί αριθμητικά, αλλά όχι ουσιαστικά, καθώς ενώ η ανεργία μειώθηκε, η ποιότητα της εργασίας παραμένει χαμηλή και οι νέοι εργαζόμενοι συνεχίζουν να βιώνουν ανασφάλεια, χαμηλούς μισθούς και περιορισμένες προοπτικές. Την ίδια στιγμή, το παραγωγικό υπόδειγμα της χώρας εξακολουθεί να στηρίζεται σε μεγαλύτερο από τον επιθυμητό βαθμό, σε εργασία μικρής ή καθόλου ειδίκευσης και στην εξάρτηση από τον τουρισμό και την εστίαση, χωρίς επαρκείς επενδύσεις στη γνώση και στην καινοτομία, ενώ ο δείκτης απασχόλησης για νέους 20-29 ετών ανέρχεται στο 54,8%, ενώ το 19%-20% των νέων 15-29 ετών είναι εκτός απασχόλησης, εκπαίδευσης ή κατάρτισης (Eurostat & OECD 2024).
Στην ελληνική αγορά εργασίας και ειδικότερα σε αυτή που απευθύνεται στη Γενιά Ζ υπάρχει ένα παράδοξο, αφού η ίδια είναι η πιο μορφωμένη και τεχνολογικά ικανή γενιά στην ιστορία της χώρας, ωστόσο, μεγάλο μέρος της παραμένει στο περιθώριο ή επιλέγει τη μετανάστευση. Το πρόβλημα, οπότε, δεν είναι η έλλειψη δεξιοτήτων, αλλά η έλλειψη θεσμικού και επιχειρηματικού περιβάλλοντος που να ανταποκρίνεται στις αξίες και στις προσδοκίες της νέας γενιάς.
Η Γενιά Ζ δεν αποδέχεται την εργασία χωρίς νόημα. Θέλει δίκαιους όρους, διαφάνεια και σεβασμό στον χρόνο και στην ψυχική της ισορροπία. Ωστόσο, ο νέος εργασιακός νόμος που επέκτεινε το 13άωρο, σε ημερήσιο όριο εργασίας σε έναν εργοδότη, έστω και με περιορισμούς, λειτουργεί αντιθετικά με τις επιθυμίες και τις αξίες των νέων ανθρώπων, διότι υπονομεύει το δικαίωμα στην ξεκούραση και την ισορροπία. Στέλνει το αντίθετο μήνυμα σε αυτούς. Αντίστοιχα, η ευελιξία στην εργασία χωρίς όρια και χωρίς συλλογικές συμφωνίες αποδυναμώνει την έννοια της ασφάλειας και της δημιουργίας.
Η αποδυνάμωση των συλλογικών συμβάσεων στερεί από τους νέους τη φωνή τους στον χώρο εργασίας και η ανυπαρξία στεγαστικής πολιτικής και η ακρίβεια τους εμποδίζουν να σχεδιάσουν τη ζωή τους.
Αυτές οι πολιτικές συγκρούονται με το αξιακό σύστημα της νέας γενιάς, που δίνει προτεραιότητα στην ποιότητα ζωής, στη δικαιοσύνη, στην περιβαλλοντική ευαισθησία και στην κοινωνική ευθύνη. Για τη Γενιά Ζ, η εργασία δεν είναι απλώς εισόδημα· είναι χώρος αυτοπραγμάτωσης και συλλογικής συνεισφοράς. Οταν αυτό παραβιάζεται, η απάντηση είναι αποστασιοποίηση, αποχώρηση ή μετανάστευση. Η χώρα χρειάζεται μια νέα κοινωνική συμφωνία για την εργασία, που να αποκαθιστά τη σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στο κράτος, τους εργοδότες και τη νέα γενιά. Αυτή η συμφωνία χρειάζεται επένδυση σε θέσεις υψηλής προστιθέμενης αξίας, ενίσχυση της συμμετοχής των νέων στον κοινωνικό διάλογο, σύνδεση κατάρτισης, καινοτομίας και παραγωγής αλλά και προώθηση πολιτικών για στέγαση, για ελεύθερο και ποιοτικό χρόνο για τη ζωή των νέων. Η εργασία πρέπει να ξαναγίνει χώρος δημιουργίας και αξιοπρέπειας, όχι μέσο επιβίωσης.
Η Γενιά Ζ είναι η ελπίδα για ποιοτική αναβάθμιση της εργασίας με νέες αξίες όπως οικολογική συνείδηση, δημοκρατία, ισότητα. Δεν αποδέχεται τη λογική της εξάντλησης και επιλέγει συνεργασία, καινοτομία και ουσιαστικό σκοπό. Αν το σύστημα εργασίας προσαρμοστεί σε αυτές τις αξίες, μπορεί να γίνει ο κινητήρας ενός νέου πολιτισμού εργασίας – δίκαιου, βιώσιμου και συμμετοχικού. Η Γενιά Ζ δεν ζητά απλώς δουλειά, αλλά πάνω από όλα ζητά αξιοπρέπεια, νόημα και προοπτική. Αν της δώσουμε χώρο, μπορεί να γίνει η γενιά που θα ξαναδώσει στην εργασία την αξία που της αρμόζει και, παράλληλα, να ανακατευθύνει το παραγωγικό σύστημα στην πιο βιώσιμη και πραγματικά αναπτυξιακή μορφή του.
Ο Χρήστος Γούλας είναι γενικός διευθυντής ΙΝΕ-ΓΣΕΕ (PhD)
