Ένα από τα πιο ανησυχητικά φαινόμενα στην Ανταρκτική έρχεται στο φως, σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Geoscience. Ο παγετώνας Χεκτόρια (Hektoria Glacier), με έκταση παρόμοια με εκείνη της Φιλαδέλφειας, συρρικνώθηκε σχεδόν κατά 50% μέσα σε μόλις δύο μήνες, καταγράφοντας την ταχύτερη υποχώρηση παγετώνα στη σύγχρονη ιστορία.
Ο Χεκτόρια βρίσκεται στη Χερσόνησο της Ανταρκτικής, μία από τις περιοχές όπου η θερμοκρασία αυξάνεται ταχύτερα παγκοσμίως. Οι παγετώνες που στηρίζονται στον πυθμένα της θάλασσας –όπως ο Χεκτόρια– συνήθως υποχωρούν με ρυθμό λίγων εκατοντάδων μέτρων τον χρόνο. Ωστόσο, μεταξύ Νοεμβρίου και Δεκεμβρίου του 2022, ο συγκεκριμένος παγετώνας υποχώρησε κατά 8 χιλιόμετρα, κάτι που οι ερευνητές χαρακτήρισαν ως «σοκαριστικό».
«Η ταχύτητα αυτής της υποχώρησης είναι απίστευτη. Δεν έχουμε ξαναδεί κάτι παρόμοιο», δήλωσε ο Τεντ Σκάμπος, επιστήμονας του Πανεπιστημίου του Κολοράντο και εκ των συγγραφέων της μελέτης.
Η ανακάλυψη μιας κατάρρευσης σε πραγματικό χρόνο
Το φαινόμενο εντοπίστηκε τυχαία, όταν ερευνητές που μελετούσαν τον κόλπο της περιοχής παρατήρησαν ξαφνική απώλεια τεράστιου όγκου πάγου στις δορυφορικές εικόνες. Η Ναόμι Ότσγουατ, μεταδιδακτορική ερευνήτρια του ίδιου πανεπιστημίου, ανέφερε ότι συνειδητοποίησε πως «κάτι εξαιρετικό συμβαίνει» όταν διαπίστωσε τη ραγδαία μεταβολή του όγκου πάγου μέσα σε λίγες εβδομάδες.
Αναλύοντας δορυφορικά δεδομένα και αεροφωτογραφίες, οι επιστήμονες κατέληξαν ότι η αιτία ήταν η απώλεια του λεγόμενου fast ice – του σταθερού θαλάσσιου πάγου που παραμένει προσκολλημένος στη στεριά και λειτουργεί ως φυσικό φράγμα προστασίας των παγετώνων. Το 2022, αυτό το στρώμα πάγου διαλύθηκε λόγω της αυξημένης θερμοκρασίας των ωκεανών, αφήνοντας τον Χεκτόρια εκτεθειμένο στα κύματα και στη διάβρωση.
Ο μηχανισμός «ντόμινο»
Ο Χεκτόρια στηρίζεται σε μια παγοπεδιάδα – μια επίπεδη βάση πάγου που γλιστρά πάνω σε ίζημα του θαλάσσιου πυθμένα. Όταν ο πάγος άρχισε να λεπταίνει, το νερό εισχώρησε από κάτω και δημιούργησε πίεση, προκαλώντας κατάρρευση τεράστιων τμημάτων πάγου σε μια διαδικασία γνωστή ως calving (απόσπαση παγόβουνων).
«Είναι σαν να βλέπεις ντόμινο να πέφτουν προς τα πίσω, καθώς κάθε κομμάτι πάγου που αποσπάται εκθέτει το επόμενο στα ίδια πιεστικά κύματα», εξήγησε ο Σκάμπος.
Οι επιστήμονες σημειώνουν ότι παρόμοια φαινόμενα είχαν παρατηρηθεί μόνο στο τέλος της τελευταίας Εποχής των Παγετώνων, πριν από 15.000 έως 19.000 χρόνια, αλλά ποτέ ξανά σε πραγματικό χρόνο και με τέτοια ένταση.
Η κλιματική κρίση ως επιταχυντής
Σύμφωνα με τη μελέτη, η κλιματική αλλαγή ήταν ο βασικός παράγοντας που οδήγησε στην καταστροφή. Η απώλεια του θαλάσσιου πάγου, εξαιτίας της υπερθέρμανσης των ωκεανών, επέτρεψε στα κύματα να διαπεράσουν το προστατευτικό στρώμα, αποσταθεροποιώντας τον παγετώνα.
Η γεωλόγος Μπέθαν Ντέιβις του Πανεπιστημίου του Νιούκαστλ, που δεν συμμετείχε στη μελέτη, προειδοποίησε ότι «καθώς η υπερθέρμανση συνεχίζεται, είναι πιθανό να δούμε και άλλους παγετώνες να χάνουν το θαλάσσιο πάγο που τους στηρίζει».
Οι επιπτώσεις για τις θάλασσες του πλανήτη
Αν και ο Χεκτόρια θεωρείται μικρός για τα δεδομένα της Ανταρκτικής, αποτελεί προειδοποίηση για το τι μπορεί να συμβεί σε πολύ μεγαλύτερους παγετώνες. Η ήπειρος περιέχει αρκετό πάγο ώστε να αυξήσει τη στάθμη των θαλασσών κατά 58 μέτρα, και ένα παρόμοιο φαινόμενο σε μεγαλύτερες παγομάζες θα είχε καταστροφικές συνέπειες για τις παράκτιες περιοχές του πλανήτη.
«Ο Χεκτόρια είναι απλώς ο μικρός ξάδερφος παγετώνων με μέγεθος ίσο με τη Βρετανία», επισήμανε ο Σκάμπος. «Αν αυτοί ακολουθήσουν την ίδια πορεία, τότε η άνοδος της στάθμης θα μπορούσε να συμβεί απότομα, μέσα σε λίγα χρόνια και όχι αιώνες».
Η μελέτη ανοίγει νέο κεφάλαιο στην κατανόηση της δυναμικής των παγετώνων και αναδεικνύει πόσο ευάλωτο είναι το οικοσύστημα της Ανταρκτικής. Όπως υπογράμμισε η Ότσγουατ, «βρισκόμαστε ακόμη στη φάση όπου ανακαλύπτουμε διαδικασίες που δεν γνωρίζαμε ότι υπάρχουν. Και αυτό είναι ίσως το πιο ανησυχητικό απ’ όλα».
