Η Παγκόσμια Ημέρα του Λευκού Μπαστουνιού υπενθυμίζει κάθε χρόνο τα εμπόδια που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν οι πολίτες με οπτική αναπηρία στην Ελλάδα. Από την έλλειψη προσβασιμότητας σε δημόσιους χώρους μέχρι τη δυσκολία εύρεσης εργασίας, το ζητούμενο παραμένει η ισότιμη συμμετοχή τους στην κοινωνία και η ουσιαστική άρση των διακρίσεων.
Καθιερωμένη στις ΗΠΑ το 1964 και στη χώρα μας από τη δεκαετία του 1990, η ημέρα αυτή συμβολίζει το δικαίωμα του ατόμου με οπτική αναπηρία στην αυτονομία και την ασφάλεια. Το Λευκό Μπαστούνι αποτελεί σύμβολο ανεξαρτησίας και υπενθυμίζει την ανάγκη για πόλεις πραγματικά προσβάσιμες, όχι μόνο για μία ημέρα, αλλά όλο τον χρόνο.
Με αφορμή την ημέρα, το ΑΠΕ-ΜΠΕ συνομίλησε με τον τυφλό δικηγόρο και ιδρυτή της ΑΜΚΕ «Με άλλα Μάτια» Βαγγέλη Αυγουλά και με την ιδρυτική πρόεδρο του Σωματείου «Αρωγή» στις Κυκλάδες Άννα Μαρία Φώσκολου. Οι δύο τους μίλησαν για τον καθημερινό τους αγώνα και την ανάγκη να «δούμε αλλιώς την αναπηρία».
Η ανάγκη για εθνική στρατηγική και εξειδικευμένη εκπαίδευση
Ο κ. Αυγουλάς επισημαίνει ότι σήμερα στην Ελλάδα ζουν περίπου 30.000 άνθρωποι με τύφλωση. Τονίζει τη σημασία της εξειδικευμένης εκπαίδευσης ώστε τα άτομα με οπτική αναπηρία να μαθαίνουν με ασφάλεια να κινούνται και να αναπτύσσουν δραστηριότητες μέσω του Λευκού Μπαστουνιού.
«Δυστυχώς υπάρχει τραγική έλλειψη», σημειώνει, «καθώς ο αριθμός των εξειδικευμένων εκπαιδευτών είναι μονοψήφιος». Παράλληλα, αναφέρει ότι οι ενεργοί σκύλοι-οδηγοί στη χώρα δεν ξεπερνούν τους 30, με το κόστος να επιβαρύνει τους ίδιους τους πολίτες, σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπου η υποστήριξη αυτή χρηματοδοτείται.
Ο ίδιος υπογραμμίζει και την ανάγκη εκπαίδευσης στις νέες τεχνολογίες και στην τεχνητή νοημοσύνη, ιδίως σε περιοχές χωρίς κοινότητες τυφλών. «Αυτό που θέλουμε», λέει, «είναι μια εθνική στρατηγική που να υποστηρίζει τον άνθρωπο. Έχουμε ένα σύγχρονο μετρό, αλλά πώς μπορεί να φτάσει κανείς με ασφάλεια;».
Στον τομέα της εργασίας, αναγνωρίζει πρόοδο στο Δημόσιο, αλλά ζητά κίνητρα για τον ιδιωτικό τομέα ώστε να σπάσουν τα στερεότυπα. Παράλληλα, θεωρεί κρίσιμο η ενημέρωση για την αναπηρία να ενταχθεί οργανωμένα στα σχολεία, «για να μάθουν τα παιδιά να μην φοβούνται τη διαφορετικότητα».
Επιπλέον, ζητά την καθολική εφαρμογή του προγράμματος προσωπικού βοηθού, το οποίο, όπως λέει, θα ενισχύσει την «αποιδρυματοποίηση» και θα επιτρέψει στα άτομα με αναπηρία να συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνία.
«Δεν ήταν επιλογή μου να γεννηθώ τυφλός»
Ο Βαγγέλης Αυγουλάς γεννήθηκε τυφλός σε μια οικογένεια χωρίς πανεπιστημιακή μόρφωση, αλλά με βαθιά επίγνωση της πραγματικότητας. «Με μεγάλωσαν όπως όλα τα παιδιά», λέει, περιγράφοντας πώς η ισότιμη αντιμετώπιση τον βοήθησε να σπουδάσει νομική και να ασκήσει δικηγορία.
Οι δυσκολίες, ωστόσο, υπήρξαν πολλές. «Υπήρχε δισταγμός κι άγνοια για το πώς θα αλληλεπιδράσουν μαζί μου», αναφέρει, ενώ τονίζει το αυξημένο κόστος άσκησης του επαγγέλματός του. Παρά τις δυσκολίες και την καναδική υπηκοότητα που διαθέτει, δηλώνει: «Παραμένω στην Ελλάδα και δίνω τον αγώνα μου». Το μήνυμά του είναι σαφές: «Κάθε εμπόδιο, να το δούμε με άλλη ματιά».
Η ΑΜΚΕ «Με άλλα Μάτια» αποτελεί αυτοοργανωμένη ομάδα αναπήρων που διεκδικεί ενεργά τη συμπερίληψη. Από το 2018 έχει πραγματοποιήσει περισσότερα από 800 σχολικά προγράμματα για την αναπηρία, εκπαιδεύοντας δεκάδες χιλιάδες μαθητές, εκπαιδευτικούς και επαγγελματίες.
Η ζωή αλλιώς: Η ιστορία της Άννας Μαρίας Φώσκολου
Η Άννα Μαρία Φώσκολου έφυγε από την Τήνο στα 18 για να σπουδάσει δημόσιες σχέσεις στην Καστοριά. Ένα ιατρικό λάθος τής στέρησε την όραση, αναγκάζοντάς την να επιστρέψει στο νησί. «Έχασα φίλους», λέει, «δεν ήξεραν πώς να διαχειριστούν την κατάσταση».
Η οικογένειά της υπήρξε καθοριστικός παράγοντας. «Με αντιμετώπιζε όπως και πριν. Αν έκανα λάθος, ήταν λάθος, δεν υπήρχε το άλλοθι της αναπηρίας». Όπως τονίζει, χωρίς υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον, ένα άτομο με αναπηρία δύσκολα μπορεί να σταθεί στα πόδια του.
Η ίδια συνέχισε τις σπουδές της στο τουριστικό marketing & management στο ΕΚΠΑ και συμμετείχε σε ευρωπαϊκά προγράμματα σε διάφορες χώρες. Το 2022 δημιούργησε διαδικτυακά μαθήματα για χρήση έξυπνων κινητών από άτομα με οπτική αναπηρία και από το 2024 είναι εντεταλμένη δημοτική σύμβουλος στον Δήμο Τήνου για θέματα αναπηρίας.
Ως πρόεδρος του Σωματείου «Αρωγή», οργανώνει δράσεις ενημέρωσης στα νησιά των Κυκλάδων. «Πάμε από νησί σε νησί και δείχνουμε ότι η οπτική αναπηρία δεν είναι εμπόδιο», αναφέρει. Παρά τη δυσκολία χρηματοδότησης, ο στόχος παραμένει να φτάσουν σε όλα τα νησιά.
Η ενημέρωση ως κλειδί για την αλλαγή
Για την κυρία Φώσκολου, η ενημέρωση είναι καθοριστική: «Όταν ο άνθρωπος ενημερώνεται, αλλάζει». Θεωρεί ότι οι μικρές κοινωνίες είναι πιο υποστηρικτικές, καθώς «γνωριζόμαστε μεταξύ μας και βοηθάμε ο ένας τον άλλον».
Επισημαίνει, ωστόσο, την έλλειψη πιστοποιημένων εκπαιδευτών κινητικότητας και ζητά τα έργα προσβασιμότητας να ελέγχονται από τους ίδιους τους χρήστες, ώστε να είναι πραγματικά λειτουργικά. «Δεν γίνεται ο οδηγός όδευσης τυφλών να καταλήγει σε κολώνα», λέει χαρακτηριστικά.
Πιστεύει ακράδαντα στη δύναμη της εκπαίδευσης των παιδιών. «Τα παιδιά είναι σφουγγάρια», σημειώνει, προτείνοντας την εισαγωγή μαθήματος για τις αναπηρίες στα σχολεία. «Η αναπηρία δεν σημαίνει ότι δεν είσαι λειτουργικός άνθρωπος», καταλήγει, στέλνοντας μήνυμα αποδοχής και συμπερίληψης.
