Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα από τα πιο περίπλοκα εμπόδια στην πορεία προς την στρατηγική αυτονομία της: Την κοινωνική αντίσταση στην εξόρυξη κρίσιμων ορυκτών εντός της ευρωπαϊκής επικράτειας. Όπως επισημάνθηκε στη συζήτηση που διοργάνωσαν στη Μαδρίτη το Βασιλικό Ινστιτούτο Elcano και το Ανώτατο Συμβούλιο Επιστημονικών Ερευνών (CSIC), η αντίθεση των πολιτών απειλεί να καθυστερήσει την εφαρμογή του ευρωπαϊκού σχεδίου για την ασφάλεια εφοδιασμού σε στρατηγικές πρώτες ύλες.
Η ευρωπαϊκή στρατηγική προβλέπει ότι έως το 2030, η Ένωση θα πρέπει να καλύπτει το 10% των αναγκών της από δική της εξόρυξη και το 40% μέσω ευρωπαϊκών μονάδων επεξεργασίας και διύλισης. Ωστόσο, όπως υπενθύμισε ο ερευνητής Χεράρδο Ερέρα, που εργάζεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η επίτευξη αυτών των στόχων απαιτεί κοινωνική αποδοχή, καθώς κανένα έργο δεν μπορεί να χαρακτηριστεί στρατηγικό χωρίς τη συγκατάθεση των τοπικών κοινοτήτων.
Η εξάρτηση από το εξωτερικό παραμένει συντριπτική: Η Κίνα ελέγχει το 90% της παγκόσμιας διύλισης σπανίων γαιών, γεγονός που καθιστά την Ευρώπη ευάλωτη σε γεωπολιτικούς κραδασμούς.
Όπως τόνισε ο Γκονθάλο Εσκριμπάνο, διευθυντής του προγράμματος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής του Elcano, «η Κίνα αντιλήφθηκε τη σημασία των σπανίων γαιών ήδη από τη δεκαετία του ’80, ενώ η Ευρώπη κινείται με καθυστέρηση».
Η κοινή γνώμη, ωστόσο, παραμένει διστακτική: σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Elcano, μόνο το 22% των Ισπανών —ποσοστό ανάλογο με αυτό της υπόλοιπης Ευρώπης— υποστηρίζει την εξόρυξη κρίσιμων ορυκτών. Η πλειονότητα συνδέει τη μεταλλευτική δραστηριότητα με περιβαλλοντική ρύπανση, παρά το γεγονός ότι, όπως επισημαίνει ο Εσκριμπάνο, «τα ευρωπαϊκά πρότυπα εξόρυξης είναι εξαιρετικά αυστηρά και βασίζονται σε βιώσιμες τεχνολογίες».
Η ερευνήτρια Λόλα Γεσάρες από το Ινστιτούτο Ανδαλουσίας για την Επιστήμη της Γης προσθέτει ότι «η σύγχρονη μεταλλεία μπορεί να είναι περιβαλλοντικά βιώσιμη», ενώ η Βιρτζίνια Ροντρίγκεθ του Ισπανικού Γεωλογικού Ινστιτούτου υπενθυμίζει ότι η Ισπανία διαθέτει πλούσια κοιτάσματα και μεταλλευτικό παρελθόν, γεγονός που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί υπεύθυνα.
Η ανακύκλωση αποβλήτων παλαιών ορυχείων και η αποκατάσταση των υποβαθμισμένων περιοχών αποτελούν πλέον κεντρικό άξονα της νέας ευρωπαϊκής πολιτικής, που επιδιώκει όχι μόνο να εξασφαλίσει πρώτες ύλες για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, αλλά και να αλλάξει την αντίληψη των πολιτών για τη μεταλλευτική δραστηριότητα στον 21ο αιώνα.
