Στον «Βασιλιά των Λιονταριών» (The Lion King), υπάρχει μια τρομερή στιγμή αγωνίας: ο μικρός Σίμπα παγιδεύεται στο φαράγγι, ενώ ένα κοπάδι από άγρια βουβάλια καλπάζει καταπάνω του. Ο φόβος αρχικά τον παραλύει, αλλά το ένστικτο της επιβίωσης τον ωθεί να τρέξει για να σωθεί. Είναι ένας πολύ παραστατικός τρόπος για να καταλάβει ένα παιδί τη σημασία της αυτοπροστασίας. Εκείνο το αόρατο, αρχέγονο νήμα που μας τραβά μακριά από τον κίνδυνο και μας καλεί να υπερασπίσουμε τη ζωή μας.
Η αυτοπροστασία (self-preservation) στην ψυχολογία και τη βιολογία περιγράφει την έμφυτη τάση κάθε οργανισμού να δρα με τρόπο που αυξάνει τις πιθανότητες επιβίωσης και μειώνει τον κίνδυνο απώλειας ή βλάβης. Σε βιολογικό επίπεδο, η αυτοπροστασία εκδηλώνεται με μηχανισμούς όπως η απομάκρυνση από απειλή (flight), η πάλη (fight) ή η παράλυση (freeze) — αντιδράσεις που ενεργοποιούνται αυτόματα στο νευρικό σύστημα όταν εντοπίζεται κίνδυνος.
Ο ρόλος της αυτοπροστασίας στην ψυχική υγεία
Η αυτοπροστασία μπορεί να εκφραστεί με πολλούς τρόπους, όπως
- καθορισμό ορίων,
- πρακτική φροντίδας εαυτού,
- υιοθέτηση υγιών μηχανισμών αντιμετώπισης,
- διαλείμματα στη δουλειά,
- αποφυγή ατόμων ή κοινωνικών καταστάσεων που μας έχουν πληγώσει.
Η αυτοπροστασία στον χώρο εργασίας
Εάν η τάση σας είναι να παίρνετε αμέσως την ευθύνη ακόμα και για λάθη που δεν είναι δικά σας, δοκιμάστε να σταματήσετε και να μείνετε για λίγο σιωπηλοί. Αντίθετα, εάν συνηθίζετε να κατηγορείτε τους άλλους, ίσως να βοηθήσει μια βαθιά ανάσα πριν μιλήσετε.
Αυτοπροστασία στις σχέσεις
Σημαίνει να προστατεύεις τον ψυχικό σου χώρο, στο πλαίσιο μιας υγιούς σχέσης. Αυτό μπορεί να σημαίνει να θέτεις και να διατηρείς προσωπικά όρια, να εκφράζεις ή να υπερασπίζεσαι τις ανάγκες σου, ή να παίρνεις μέτρα ώστε να διαφυλάξεις την προσωπική σου ταυτότητα. Στόχος είναι να χτίζεται μια σχέση όπου και οι δύο μπορούν να εξελιχθούν.
Σε δύσκολες ή επικίνδυνες καταστάσεις
Μπορεί να είναι αντιφατικό να επιβραδύνεις για να σκεφτείς την καλύτερη επιλογή· ωστόσο αυτό συχνά είναι πιο χρήσιμο από μια παρορμητική κίνηση που πηγάζει από φόβο. Παράδειγμα: οι διασώστες όταν φτάνουν σε ένα περιστατικό δεν τρέχουν αμέσως στον τραυματία· πρώτα ελέγχουν αν ο χώρος είναι ασφαλής.
Δεν θα είναι όλες οι δυσκολίες τόσο δραματικές. Ίσως η δική σας «επικίνδυνη ζώνη» να είναι απλώς το σαλόνι σας όταν όλοι επιστρέφουν σπίτι το απόγευμα. Ακόμα κι εκεί, το να σταματήσετε, να αναπνεύσετε και να σκεφτείτε, είναι ένα πολύτιμο εργαλείο αυτοπροστασίας.
Αυτοπροστασία και προσωπική ανάπτυξη
Η αυτοπροστασία μπορεί να γίνει εργαλείο εξέλιξης, δίνοντάς μας τη δυνατότητα να φροντίσουμε τον εαυτό μας.
- Ξεπερνώντας τον φόβο: όταν φροντίζουμε τον εαυτό μας, χτίζουμε ανθεκτικότητα και αυτοπεποίθηση. Όσο περισσότερο βλέπουμε ότι αντέχουμε, τόσο λιγότερο φοβόμαστε.
- Ακούγοντας τις ανάγκες μας: Με την αυτοπροστασία μαθαίνουμε να ακούμε τις ανάγκες μας και να απαντάμε με καλοσύνη, όχι με αυτοκριτική. Τα όρια που βάζουμε υπενθυμίζουν ότι αξίζουμε σεβασμό.
- Δημιουργώντας έναν ασφαλή χώρο: Η αυτοπροστασία μας διδάσκει να δεχόμαστε τα όριά μας, τις αδυναμίες αλλά και τις δυνάμεις μας, χωρίς να κρίνουμε τον εαυτό μας.Μας προσφέρει έναν ασφαλή χώρο για να αναπτυχθούμε.
Ανάπτυξη δεξιοτήτων αυτοπροστασίας
Το πιο δύσκολο είναι να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας, σχετικά με τις ανάγκες μας, ειδικά αν έχουμε μάθει να βάζουμε πρώτα τους άλλους. Εμπόδιο συχνά είναι οι πεποιθήσεις για το τι «αξίζουμε» ή τι «πρέπει» να χρειαζόμαστε.
Είναι επίσης δύσκολο να αμφισβητήσουμε τη βιολογική μας αντίδραση στο «fight, flight ή freeze». Ωστόσο, για να ενισχύσουμε την αυτοπροστασία, βοηθούν οι πρακτικές ρύθμισης των συναισθημάτων: να αναγνωρίζουμε τις αντιδράσεις μας, να δεχόμαστε τα συναισθήματα χωρίς φόβο, να μειώνουμε την ένταση όταν χρειάζεται και να αντιστεκόμαστε στις παρορμητικές πράξεις.
Η βιολογική μας σοφία μπορεί να είναι το κλειδί για την εσωτερική μας γαλήνη. Την επόμενη φορά που θα βρεθείτε μπροστά σε μια πρόκληση, σταματήστε για λίγο. Ακούστε το σώμα σας. Μπορεί να σας πει ακριβώς τι χρειάζεστε.
Με πληροφορίες από: VeryWellmind
Σχετικό άρθρο: Τι είναι η αντίδραση μάχης ή φυγής;
www.ertnews.gr
