Λίγο πριν από την ανακοίνωση του βραβείου, ένα είναι το μόνο σίγουρο: ο Ντόναλντ Τραμπ δεν θα πάρει φέτος το Νόμπελ Ειρήνης που τόσο πολύ επιθυμεί. Όμως ποιο όνομα θα βγάλει άραγε από το καπέλο της η νορβηγική επιτροπή του Νόμπελ;
Το Νόμπελ θα ανακοινωθεί την Παρασκευή στις 12:00 ώρα Ελλάδας στο Όσλο, σ’ ένα μάλλον σκοτεινό πλαίσιο: από το 1946 που άρχισαν να τηρούνται οι στατιστικές αυτές, ποτέ ο αριθμός των ένοπλων συγκρούσεων δεν ήταν τόσο υψηλός όσο το 2024, σύμφωνα με το σουηδικό πανεπιστήμιο της Ουψάλα.
Ένα πράγμα φαίνεται σίγουρο. Αν και ισχυρίζεται ότι αξίζει το βραβείο για το ρόλο του στην επίλυση οκτώ συγκρούσεων, ο Ντόναλντ Τραμπ δεν θα το πάρει, σε κάθε περίπτωση όχι αυτή τη φορά, αν πιστέψει κανείς τους παρατηρητές.
«Όχι, φέτος δεν θα είναι ο Τραμπ», λέει στο Γαλλικό Πρακτορείο ο σουηδός καθηγητής Πέτερ Βάλενστεν, ειδικός επί διεθνών θεμάτων.
«Ίσως όμως την ερχόμενη χρονιά; Μέχρι τότε, η σκόνη θα έχει κατακάτσει γύρω από τις διάφορες πρωτοβουλίες του, κυρίως σχετικά με την κρίση στη Γάζα», προσθέτει.
Ειδικοί θεωρούν πολύ υπερβολικό τον απολογισμό «ειρηνοποιού» που διεκδικεί ο αμερικανός πρόεδρος και εκφράζουν ανησυχίες για τον αντίκτυπο της γραμμής του «Πρώτα η Αμερική».
«Πέρα από τις απόπειρές του να μεσολαβήσει για τη Γάζα, διαπιστώνουμε πολιτικές που αντιβαίνουν στις προθέσεις και στις αρχές που αναφέρονται στη διαθήκη του Νόμπελ», δηλαδή τη διεθνή συνεργασία, την αδελφοσύνη μεταξύ των λαών και τον αφοπλισμό, επισημαίνει η διευθύντρια του Ινστιτούτου Έρευνας για την Ειρήνη του Όσλο (PRIO) Νίνα Γκρέγκερ.
Αποχώρηση από διεθνείς οργανισμούς και πολυμερείς συνθήκες, εμπορικός πόλεμος «ακόμα και εναντίον παλαιών φίλων και συμμάχων», βλέψεις κατά της Δανίας, προσφυγή στο στρατό σε αμερικανικές πόλεις, επιθέσεις εναντίον της ακαδημαϊκής ελευθερίας και της ελευθερίας της έκφρασης…: ο κατάλογος των παραπόνων είναι μακρύς.
«Βλέπουμε τον πίνακα στο σύνολό του», εξηγεί ο Γέργκεν Βάντε Φρίντνες, ο πρόεδρος της πενταμελούς επιτροπής που απονέμει το Νόμπελ Ειρήνης.
«Αυτό που μετράει είναι η οργάνωση ή η προσωπικότητα στο σύνολό τους. Όμως αυτό που εξετάζουμε πριν απ’ όλα είναι τι έχουν συγκεκριμένα επιτύχει στην υπηρεσία της ειρήνης», λέει.
«Ένας όχι υπερβολικά αμφιλεγόμενος» νομπελίστας;
Φέτος 338 άτομα και οργανώσεις έχουν προταθεί για το Νόμπελ, ένας κατάλογος που παραμένει μυστικός για 50 χρόνια. Δεκάδες χιλιάδες πρόσωπα (κοινοβουλευτικοί και υπουργοί όλων των χωρών, πρώην βραβευμένοι, ορισμένοι καθηγητές πανεπιστημίων, μέλη της επιτροπής Νόμπελ…) μπορούν να υποβάλουν ένα όνομα ως υποψήφιο.
Το 2024, με το Νόμπελ είχε τιμηθεί η Nihon Hidankyo, μια οργάνωση επιζώντων των βομβαρδισμών της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι που διεξάγει σταυροφορία κατά των πυρηνικών όπλων.
Απουσία μεγάλου φαβορί, στο Όσλο κυκλοφορούν διάφορα ονόματα: του δικτύου σουδανών εθελοντών Πυρήνες Άμεσης Επέμβασης (ERR), της Ρωσίδας Γιούλια Ναβάλναγια, χήρας του αντιπολιτευόμενου Αλεξέι Ναβάλνι, ή της υπηρεσίας του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) που στέλνει παρατηρητές στις εκλογές (BIDDH).
Τα τελευταία χρόνια, στις επιλογές της επιτροπής Νόμπελ «παρατηρούμε μια επιστροφή σε πράγματα λίγο πιο κοντά στις κλασικές ιδέες περί ειρήνης, ενώ διατηρείται η σύνδεση με τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία, την ελευθερία του Τύπου και τις γυναίκες», λέει ο Χάλβαρντ Λέιρα, διευθυντής ερευνών στο Νορβηγικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων (NUPI).
«Η διαίσθησή μου είναι ότι φέτος θα επιλεγεί για το βραβείο ένα πρόσωπο όχι υπερβολικά αμφιλεγόμενο», λέει.
Η επιτροπή του Νόμπελ Ειρήνης θα μπορόυσε έτσι να επιλέξει να τονίσει και πάλι την προσήλωσή της σε μια παγκόσμια τάξη που αμφισβητείται από τον Ντόναλντ Τραμπ, βραβεύοντας τον επικεφαλής του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες και/ή μια υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών, όπως η Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες (HCR) ή η υπηρεσία για τους παλαιστίνιους πρόσφυγες (UNRWA).
Μπορεί επίσης να διακριθεί η διεθνής δικαιοσύνη -το Διεθνές Δικαστήριο του ΟΗΕ (CIJ) ή το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο- ή η ελευθερία του Τύπου που απειλείται, με τη βράβευση μη κυβερνητικών οργανώσεων, όπως η Επιτροπή για την Προστασία των Δημοσιογράφων (CPJ) και οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (RSF).
Ή να επιλέξει την έκπληξη, όπως κάνει συχνά.
