Η ασταμάτητη πορεία του χρόνου δεν κάνει εξαιρέσεις, όμως οι υπεραιωνόβιοι –όσοι φτάνουν ή ξεπερνούν τα 110 χρόνια– φαίνεται να έχουν μια μοναδική ικανότητα να αναβάλλουν το αναπόφευκτο.
Η περίπτωση της Μαρίας Μπράνιας, που έζησε μέχρι τα 117 και πέθανε το 2024 ως η γηραιότερη εν ζωή γυναίκα στον κόσμο, προσφέρει στους επιστήμονες πολύτιμα στοιχεία για το πώς η βιολογία και η γενετική μπορούν να στηρίξουν μια εξαιρετικά μακρά ζωή.
Ερευνητές από το Ινστιτούτο Έρευνας Λευχαιμίας Josep Carreras στη Βαρκελώνη ανέλυσαν δείγματα αίματος, σάλιου, ούρων και κοπράνων που η Μπράνιας προσέφερε λίγο πριν τον θάνατό της.
Τα ευρήματα ήταν εντυπωσιακά: το γονιδίωμά της παρουσίαζε χαρακτηριστικά «νεανικότητας», με σπάνιες γενετικές παραλλαγές που συνδέονται με τη μακροζωία, την υγιή καρδιακή λειτουργία, τον εγκέφαλο και ένα ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα. Παρά το προχωρημένο της ηλικίας, εμφάνιζε εξαιρετική καρδιαγγειακή υγεία, πολύ χαμηλά επίπεδα «κακής» χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων, αλλά και υψηλά επίπεδα «καλής» χοληστερόλης.
Εξίσου εντυπωσιακό ήταν το μικροβίωμα του εντέρου της, που θύμιζε πολύ νεότερους ανθρώπους, ενώ οι δείκτες φλεγμονής της παρέμεναν σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα. Όλα αυτά, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η Μπράνιας παρέμεινε διανοητικά, κοινωνικά και σωματικά δραστήρια, βοήθησαν να ξεπεράσει κατά τρεις δεκαετίες το προσδόκιμο ζωής των γυναικών στην Καταλονία.
Ένα ιδιαίτερο εύρημα της μελέτης ήταν η έντονη διάβρωση των τελομερών της – των προστατευτικών άκρων των χρωμοσωμάτων που συνδέονται με τη γήρανση. Συνήθως, τα κοντά τελομερή θεωρούνται δείκτης αυξημένου κινδύνου θνησιμότητας. Ωστόσο, στην περίπτωσή της ίσως λειτούργησαν αντίστροφα: οι ερευνητές υποθέτουν ότι η σύντομη «διάρκεια ζωής» των κυττάρων της ενδέχεται να εμπόδισε την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη καρκινικών όγκων.
Αν και μια μελέτη σε ένα μόνο άτομο δεν μπορεί να γενικευτεί, οι ερευνητές τονίζουν ότι τα ευρήματα αυτά φωτίζουν νέους βιοδείκτες για την υγιή γήρανση και πιθανές στρατηγικές που θα μπορούσαν να επεκτείνουν τη διάρκεια ζωής. Μεγαλύτερες έρευνες σε υπεραιωνόβιους έχουν ήδη δείξει ότι ξεχωρίζουν από τον υπόλοιπο πληθυσμό χάρη σε βιολογικά χαρακτηριστικά που τους προσφέρουν αντοχή απέναντι στις ασθένειες.
Οι αιωνόβιοι αποτελούν τη δημογραφική ομάδα με τον ταχύτερο ρυθμό αύξησης παγκοσμίως, όμως μόλις το 10% όσων φτάνουν τα 100 χρόνια καταφέρνει να ζήσει και την επόμενη δεκαετία. Η Μαρία Μπράνιας πρόσφερε στους επιστήμονες μια σπάνια ευκαιρία να μελετήσουν τις βιολογικές «οδούς» που καθιστούν δυνατή μια τόσο ακραία ανθρώπινη μακροβιότητα.
Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο Cell Reports Medicine.