Η έλλειψη εργατικού δυναμικού έχει εξελιχθεί σε μία από τις μεγαλύτερες απειλές για την ευρωπαϊκή οικονομία τα επόμενα χρόνια. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην Έκθεση 2025 για την κοινωνική και εργασιακή εξέλιξη, προειδοποιεί ότι έως και 18 εκατομμύρια εργαζόμενοι μπορεί να χαθούν μέχρι το 2050 λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και των δημογραφικών αλλαγών. Για να μετριαστεί αυτός ο κίνδυνος, η Κομισιόν προτείνει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση σε ομάδες που παραδοσιακά υποεκπροσωπούνται: γυναίκες, πολίτες μεγαλύτερης ηλικίας, μετανάστες και άτομα με αναπηρία.
Σύμφωνα με την έκθεση, περίπου 51 εκατομμύρια Ευρωπαίοι σε ηλικία εργασίας βρίσκονται σήμερα εκτός αγοράς εργασίας. Η «μεγάλη πλειονότητα» προέρχεται από τις παραπάνω κατηγορίες. Η ένταξή τους θα σήμαινε όχι μόνο ενίσχυση της βιωσιμότητας των συστημάτων παραγωγής και κοινωνικής πρόνοιας, αλλά και σημαντικό βήμα προς την επίτευξη του στόχου της ΕΕ για ποσοστό απασχόλησης 78% έως το 2030. Παράλληλα, θα ενίσχυε τη συνοχή και θα στήριζε τον στόχο μείωσης της φτώχειας.
Το 2024 η ΕΕ δημιούργησε 1,8 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας σε σχέση με το προηγούμενο έτος, ανεβάζοντας την απασχόληση στο 75,8% και μειώνοντας την ανεργία στο 5,9%. Ωστόσο, τα κενά παραμένουν.
Οι γυναίκες αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος όσων μένουν εκτός αγοράς εργασίας. Συνολικά, 32 εκατομμύρια γυναίκες στην ΕΕ δεν συμμετέχουν στην οικονομικά ενεργή ζωή, κυρίως λόγω ανεπίσημων υποχρεώσεων φροντίδας, περιορισμένων δομών παιδικής μέριμνας και αντικινήτρων που προκύπτουν από τα φορολογικά και κοινωνικά συστήματα.
Η ανισότητα είναι εμφανής: το 75% των μητέρων με μικρά παιδιά εκτός αγοράς επικαλούνται τις ευθύνες φροντίδας ως κύρια αιτία, έναντι μόλις 13% των πατέρων. Για την Επιτροπή, πολιτικές συμφιλίωσης οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής, μαζί με επαρκείς δομές φροντίδας, είναι απαραίτητες.
Σχεδόν 20 εκατομμύρια πολίτες ηλικίας 55–64 ετών παραμένουν εκτός αγοράς εργασίας. Οι αιτίες είναι ποικίλες: συνταξιοδοτικοί κανόνες, προβλήματα υγείας, έλλειψη ευέλικτων μορφών απασχόλησης. Η Κομισιόν τονίζει ότι μεταρρυθμίσεις στις συντάξεις, σταδιακή συνταξιοδότηση, επαγγελματικός προσανατολισμός και προγράμματα κατάρτισης θα μπορούσαν να κρατήσουν περισσότερους εργαζόμενους μεγαλύτερης ηλικίας ενεργούς, σε μια περίοδο που η εμπειρία θεωρείται στρατηγικό πλεονέκτημα.
Περισσότεροι από 7 εκατομμύρια μετανάστες στην ΕΕ είναι σήμερα εκτός αγοράς εργασίας. Η αιτία βρίσκεται σε γλωσσικά εμπόδια, μη αναγνώριση τίτλων σπουδών, διακρίσεις και διοικητικές δυσκολίες. Παράλληλα, οι μετανάστες έχουν τον υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας (38%), ενώ την ίδια στιγμή διαθέτουν κρίσιμες δεξιότητες για κλάδους με μεγάλες ελλείψεις, όπως η υγεία, οι κατασκευές και οι υπηρεσίες φροντίδας.
Η Επιτροπή υπογραμμίζει ότι καλά σχεδιασμένα φορολογικά κίνητρα, απλοποιημένες άδειες εργασίας, προγράμματα εκμάθησης γλώσσας και στήριξη στην αναζήτηση εργασίας μπορούν να ενισχύσουν ουσιαστικά τη συμμετοχή τους.
Η έκθεση τονίζει ακόμη ότι η ένταξη ατόμων με αναπηρία παραμένει χαμηλή. Συστήματα ποσοστώσεων, μέτρα κατά των διακρίσεων και στοχευμένα προγράμματα απασχόλησης αναδεικνύονται ως αποτελεσματικά εργαλεία για την αγορά εργασίας.
Το μήνυμα της Κομισιόν είναι ξεκάθαρο: η απάντηση στην έλλειψη εργατικού δυναμικού δεν μπορεί να στηριχθεί μόνο στην τεχνολογία ή στη μελλοντική μετανάστευση, αλλά πρέπει να προέλθει και από την καλύτερη αξιοποίηση του εσωτερικού δυναμικού.
Η ενσωμάτωση των γυναικών, των ηλικιωμένων, των μεταναστών και των ατόμων με αναπηρία δεν είναι μόνο κοινωνικό ζητούμενο, αλλά και οικονομική αναγκαιότητα. Στο επίκεντρο βρίσκεται η ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης και η δυνατότητά της να οικοδομήσει κοινωνίες πιο δίκαιες, όπου η εργασία δεν θα είναι προνόμιο λίγων αλλά δικαίωμα όλων.
