Πόσο πιθανός είναι ένας εμφύλιος πόλεμος στις ΗΠΑ; Πριν από λίγο καιρό θα ήταν αδιανόητο να θέσει κάποιος αυτό το ερώτημα, που είναι τρομακτικό ακριβώς γιατί κάποιοι άρχισαν να το ρωτάνε. Πολλά πρωτάκουστα συμβαίνουν στην Αμερική αυτό τον καιρό και μια μεγάλη μερίδα συνειδητοποιεί ότι η Αμερική κυλάει στην πόλωση και στον αυταρχισμό. Δεν είμαι προφανώς ο πιο κατάλληλος για να αναλύσω το ερώτημα, αλλά σαν ενεργός πολίτης που έχω ζήσει κάτω από δικτατορικό καθεστώς στην Ελλάδα είμαι εξοικειωμένος με το πώς επιβάλλεται και λειτουργεί μια δικτατορία και ανησυχώ πολύ, αναγνωρίζοντας την εκπληκτικά γρήγορη κατρακύλα των θεσμών.
Η μεγαλύτερη έκπληξη ήταν το πόσο γρήγορα αλώθηκαν θεσμοί και οργανισμοί που είχαν την ιστορική εμπειρία, τη γνώση και την υλική δύναμη να αντισταθούν. Τα μαζικά μέσα ενημέρωσης πληρώνουν στον Τραμπ αστρονομικά ποσά αντί να προσπαθήσουν να βρουν το δίκιο τους στα δικαστήρια, και υπόσχονται υποταγή απολύοντας ενοχλητικούς δημοσιογράφους και παρουσιαστές. Οι δικηγόροι δέχονται να περιορίσουν τις ελευθερίες τους για να κρατήσουν τα κέρδη τους. Οι δημόσιοι υπάλληλοι βλέπουν τους καλύτερους συναδέλφους τους να συκοφαντούνται και να απολύονται με πρωτάκουστη αυθαιρεσία. Τα Πανεπιστήμια δέχονται να συνθηκολογήσουν αμαχητί και να απεμπολήσουν πατροπαράδοτες ελευθερίες που ανέδειξαν την Αμερική στην πρωτοπορία των επιστημών (φωτεινή εξαίρεση το Χάρβαρντ). Αυτά κινδυνεύουν να πληγώσουν όχι μόνο τις ελευθερίες, αλλά και το πιο πρωτοποριακό κομμάτι της οικονομίας.
Ο Τραμπ έχει αρχίσει τη στρατιωτικοποίηση της Αμερικής. Οι μετανάστες δοκιμάζονται σκληρά με επιδρομές, συλλήψεις και εκτοπίσεις με συνοπτικές διαδικασίες, παρότι μακροχρόνια η αμερικανική οικονομία δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς τη μετανάστευση. Δυστυχώς, όλοι σαμποτάρισαν τη θέσπιση μιας λογικής νομοθετικής ρύθμισης για τη μετανάστευση πολλά χρόνια.
Αλλά η μεγαλύτερη έκπληξη είναι η στάση της πλειοψηφίας του Ανώτατου Δικαστηρίου που έχει ανατρέψει σχεδόν όλα τα φρένα που έβαλαν τα ομοσπονδιακά δικαστήρια στις αυθαιρεσίες της κυβέρνησης και ουσιαστικά έχει αναδείξει τον Τραμπ σε αυτοκράτορα. Κατά παράβαση του συντάγματος ο Τραμπ έχει ενεργοποιήσει σε πρωτοφανή έκταση την αποστολή στρατού και εθνοφρουράς σε μεγάλες πόλεις με δημοκρατικές κυβερνήσεις με το πρόσχημα της καταστολής της εγκληματικότητας. Για πρώτη φορά στην ιστορία της Αμερικής, η κυβέρνηση προσπαθεί να καταλύσει την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας που καθορίζει τη νομισματική πολιτική.
Είναι δύσκολο να είναι κανείς αισιόδοξος μέσα σε τέτοιο κλίμα, αλλά οι μελετητές της Ιστορίας μπορούν να αναφέρουν ότι η Αμερική ξανάζησε τέτοιες κρίσεις. Τη δεκαετία του ’60 με τον πόλεμο του Βιετνάμ το κλίμα είχε βαρύνει με αλλεπάλληλες πολιτικές δολοφονίες και αύξηση της βίας όπως και σήμερα. Η μεγάλη διαφορά είναι ότι η κρατική μηχανή έχει αλωθεί σήμερα από μια συγκεκριμένη ακραία ιδεολογία και δεν υπάρχει αντίπαλο δέος. Η ρητορική του μίσους έχει εκτιναχτεί, αλλά οι κυβερνώντες αντί να δείξουν αυτοσυγκράτηση απειλούν με νέες διώξεις και ανεβάζουν επικίνδυνα τους τόνους.
Η μελέτη της Ιστορίας υποδεικνύει ότι οι Δημοκρατίες καταλύονται εύκολα μετά την άλωση της κεντρικής εξουσίας. Το κακό σενάριο λοιπόν δεν είναι εμφύλιος πόλεμος άμεσα, αλλά ίσως μια παρατεταμένη περίοδος αυξανόμενου αυταρχισμού με κατάλυση των ελευθεριών και δικτάτορες με αυτοκρατορικές εξουσίες που θα κάνουν εκλογές α λα Πούτιν. Πολλά θα εξαρτηθούν από τη στάση του στρατού που παραδοσιακά δεν επεμβαίνει στην πολιτική μέχρι σήμερα. Αν ο στρατός γίνει υποχείριο συγκεκριμένου κόμματος αντί να περιορίζεται στον μέχρι τώρα ρόλο του, η επιβολή δικτατορίας και η κατάλυση ελεύθερων εκλογών θα είναι εύκολη. Οι μεμονωμένες Πολιτείες, ακόμα και οι τεράστιες, όπως η Καλιφόρνια και η Νέα Υόρκη δεν έχουν τη δυνατότητα να αντισταθούν στον στρατό.
Όλοι προσπαθούμε να ελπίζουμε στο καλό σενάριο, ότι θα επικρατήσει η λογική και η αυτοσυγκράτηση και ότι η αμερικανική κοινωνία θα βρει τη δύναμη και τους τρόπους να ξεπεράσει και αυτή την κρίση, μετακινώντας πάλι το πολιτικό εκκρεμές προς το κέντρο.
Ο Γιώργος Παυλάκης είναι ιατρός – ερευνητής, επικεφαλής του Τμήματος Ανθρωπίνων Ρετροϊών στο Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου των ΗΠΑ
