«Το 70%-75% της εγκληματικότητας προέρχεται από τους Ρομά», είπε σε πρόσφατη συνέντευξή του (Action 24, 24 Ιουλίου 2025) ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μιχάλης Χρυσοχοΐδης. «Αυτό δεν το λέω ούτε για λόγους ρατσιστικούς ούτε προκατάληψης. Κάθε άλλο, αγαπώ και τα παιδιά τους και τους ανθρώπους αυτούς, αλλά το επάγγελμα που κάνουν πρέπει να το αλλάξουν: τις κλοπές, τις διαρρήξεις, τις απάτες, τις ρευματοκλοπές κ.λπ.», πρόσθεσε.
Μπορεί ο υπουργός να μην είχε σκοπό να στοχοποιήσει τις κοινότητες Ρομά της Ελλάδας, όμως η επίδραση των δηλώσεων είναι εμφανής. Τους τελευταίους μήνες, η Ελληνική Αστυνομία εντείνει τις απροειδοποίητες επεμβάσεις σε καταυλισμούς σε όλη τη χώρα. Από τις αρχές Σεπτεμβρίου έχουν πραγματοποιηθεί τουλάχιστον επτά τέτοιες επιχειρήσεις σε Αττική, Θεσσαλονίκη, Τρίκαλα, Καρδίτσα και Λάρισα. Μέσα στο καλοκαίρι, ήταν επίσης συχνότατες ανακοινώσεις της ΕΛ.ΑΣ. για «αστυνομικές επιχειρήσεις για την πρόληψη και καταστολή της εγκληματικότητας και την εδραίωση αισθήματος ασφάλειας στους πολίτες».
Tα ευρήματα της έκθεσης του 2023
Ωστόσο, τα στοιχεία που επικαλέστηκε ο υπουργός δεν αντανακλούν την πραγματικότητα. Αν και το ζήτημα της εγκληματικότητας στις κοινότητες Ρομά αποτελεί δεδομένα πρόβλημα, ο ισχυρισμός ότι η εν λόγω κοινωνική ομάδα ευθύνεται για το 70% ή 75% των περιστατικών δεν είναι ακριβής, αφού δεν αναφέρεται κάτι σχετικό σε επίσημα έγγραφα της Αστυνομίας για το σύνολο των εγκλημάτων. Το πιθανότερο είναι πως βασίζονται σε ευρήματα από την ετήσια Εκθεση για το Σοβαρό και Οργανωμένο Εγκλημα στην Ελλάδα, της ΕΛ.ΑΣ. Στην τελευταία δημοσιευμένη, για το 2023, αναφέρεται ότι στο 70% των εγχώριων εγκληματικών ομάδων (αυτών που απαρτίζονται από Ελληνες) που εξαρθρώθηκαν το 2023 συμμετείχαν (όχι απαραιτήτως αποκλειστικά) άτομα κοινοτήτων Ρομά.
Το παραπάνω ποσοστό καθώς και υποευρήματα της ίδιας έκθεσης σχετικά με τη συμμετοχή ατόμων Ρομά σε εγκληματικές ομάδες που δραστηριοποιούνται σε κλοπές, ληστείες, διακίνηση ναρκωτικών, απάτες, εκβιασμούς είχαν αποτελέσει το αντικείμενο πηχυαίων τίτλων σε εφημερίδες και σάιτ. Ομως, στην ίδια Εκθεση επισημαίνεται ρητά πως «εκτιμάται ότι οι οργανωμένες εγκληματικές ομάδες ευθύνονται για ένα μικρό ποσοστό στα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας (10% στις ληστείες, 4% στις κλοπές – διαρρήξεις και 2% στις κλοπές τροχοφόρων)». Δηλαδή, τα στατιστικά αφορούν την υποομάδα των παραπάνω εγκλημάτων, που αντιπροσωπεύουν μικρό ποσοστό επί του συνόλου.
Ο Γιώργος Τσιάκαλος, δικηγόρος στρατηγικής αντιδικίας με ειδίκευση σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Ρομά, αναφέρει στα «ΝΕΑ»: «Δεν αποσαφηνίζεται πού αποσκοπεί η ξεχωριστή αναφορά στους Ρομά στη συγκεκριμένη Εκθεση της ΕΛ.ΑΣ. Αυτή η προσέγγιση οδηγεί αυτόματα στη στοχοποίηση, ενώ δεν γίνεται αντίστοιχη ξεχωριστή αναφορά σε άλλες φυλετικές κοινότητες ημεδαπών (σ.σ.: υπάρχει μία αναφορά σε ομογενείς από τις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ). Είναι γεγονός ότι υπάρχει εγκληματικότητα, ειδικά στις πιο περιθωριοποιημένες κοινότητες Ρομά. Ομως, το ζήτημα εργαλειοποιείται πολιτικά, με ορισμένους να έχουν τη ρητορική κατά των Ρομά ως συνάλλαγμά τους», λέει, αναφέροντας χαρακτηριστικά το παράδειγμα της αρχηγού του κόμματος Φωνή Λογικής, Αφροδίτης Λατινοπούλου. «Με αυτόν τον τρόπο στοχοποιούνται όλες οι κοινότητες Ρομά. Υπάρχει απανθρωποποίηση των Ρομά, μπαίνουν όλοι στο ίδιο καλάθι».
Ρευματοκλοπές και κομμένα καλώδια
«Οι επιχειρήσεις – σκούπα της ΕΛ.ΑΣ. είναι λανθασμένη προσέγγιση και συνήθως βαίνουν άκαρπες οι εν λόγω έφοδοι, αφού δεν πραγματοποιούνται συλλήψεις για σοβαρά εγκλήματα. Επειδή δεν θέλουν να φύγουν με άδεια χέρια, κάνουν διώξεις για ρευματοκλοπές», προσθέτει ο ίδιος. Οπως εξηγεί η δικηγόρος, και Ρομνί (γυναίκα Ρομά) η ίδια, Αλεξάνδρα Καραγιάννη, «οι συλλήψεις γίνονται για ρευματοκλοπές, κάτι που ισχύει σε όλες τις κοινότητες Ρομά, αφού τα καταλύματα είναι παραπήγματα και η ΔΕΗ δεν τα συνδέει με το ηλεκτρικό ρεύμα». Δηλαδή, για να έχουν πρόσβαση σε ένα τόσο βασικό αγαθό όπως το ρεύμα, η ρευματοκλοπή είναι μονόδρομος. Με αυτό συνδέονται, άλλωστε, και οι συχνές φθορές που καταγράφονται σε ράγες του τρένου για την εξαγωγή χαλκού από ομάδες Ρομά, καθώς ο χαλκός είναι απαραίτητος για την – παράνομη – σύνδεσή τους με το ηλεκτρικό.
«Αλλες συλλήψεις γίνονται για μικροποσότητες χασίς (έως και 0,5 γρ.), ηχοσυστήματα και πολύ σπάνια για οπλοκατοχή. Η αντιμετώπιση της εγκληματικότητας και του οργανωμένου εγκλήματος δεν γίνεται έτσι, χωρίς σχέδιο, χωρίς πληροφορίες και χωρίς ευρήματα. Αυτή η πρακτική οδηγεί μόνο στην περαιτέρω στοχοποίηση και περιθωριοποίηση των Ρομά», υπογραμμίζει. «Αυτές οι επιχειρήσεις γίνονται μόνο σε καταυλισμούς Ρομά, ποτέ σε άλλες γειτονιές, γι’ αυτό και μιλάμε για αντιτσιγγανισμό. Παραβιάζεται συστηματικά το οικιακό άσυλο, ενώ μερικές φορές δεν είναι καν εισαγγελέας, όπως απαιτεί ο νόμος. Υπάρχει αστυνομική βία, σπάνε πόρτες, βρίζουν. Είναι πολύ συχνό αυτό το φαινόμενο, αλλά σπανίως καταγγέλλεται».
Πράγματι, αν μελετήσει κανείς τα ενημερωτικά δελτία της Αστυνομίας στον απόηχο των πρόσφατων επιχειρήσεων, είναι σαφές ότι η «λεία» των αστυνομικών είναι μάλλον φτωχή. Για παράδειγμα, σύμφωνα με δελτίο Τύπου που αναφέρεται σε αστυνομική επιχείρηση σε οικισμό στον Δενδροπόταμο Θεσσαλονίκης, συνελήφθη ένα άτομο για το οποίο εκκρεμούσε καταδικαστική απόφαση για κλοπή, ενώ διαπιστώθηκαν και 20 παραβάσεις του ΚΟΚ. Στην επιχείρηση της περασμένης Παρασκευής (12/9) στο Ζεφύρι Αττικής – δημοσιεύθηκε μάλιστα και σχετικό βίντεο της ΕΛ.ΑΣ. – τα ευρήματα ήταν επίσης ελάχιστα: 14 ηχεία, κάμερες, μία κυνηγετική καραμπίνα και φυσίγγια. Πραγματοποιήθηκαν εννιά έρευνες κατ’ οίκον και έγιναν οκτώ συλλήψεις που αφορούσαν κατά κύριο λόγο ρευματοκλοπές, ενώ συνελήφθη ένα άτομο για το οποίο εκκρεμούσε ένταλμα σύλληψης για κλοπές.
Γέρακας: δύο έφοδοι σε λίγες ώρες
Την εμπειρία του από πρόσφατες επιχειρήσεις της ΕΛ.ΑΣ. στον Γέρακα αφηγείται στα «ΝΕΑ» ο εκπρόσωπος της τοπικής κοινότητας Ρομά και μέλος του πολιτιστικού συλλόγου «Νέοι Ορίζοντες Ελλήνων Ρομά», Γιώργος Νικολάου, νοσηλευτής στο επάγγελμα. «Το περιστατικό έλαβε χώρα στις 12 Ιουλίου 2025. Ηταν 7 μ.μ., όταν δυνάμεις των ΟΠΚΕ πραγματοποίησαν βίαιη, απρόκλητη εισβολή στον καταυλισμό. Η αφορμή ήταν η χαμηλόφωνη μουσική που είχε βάλει ένας κάτοικος σε επιτρεπόμενη ώρα, χωρίς προηγούμενη καταγγελία. Οι αστυνομικοί εμφανίστηκαν με επιθετική λεκτική συμπεριφορά, απαιτώντας επίμονα να κλείσει η μουσική. Ο διάλογος εξελίχθηκε σε έναν έντονο διαπληκτισμό με την κοινότητα και στη συνέχεια οι δυνάμεις ξεκίνησαν άγρια επίθεση σε κατοίκους με την κατηγορία της αντίστασης κατά της Αρχής. Η βία δεν σταμάτησε εκεί: χτύπησαν με κλομπ την επτάχρονη κόρη του συλληφθέντος και τον εκπρόσωπο των Ρομά στον Γέρακα, εμένα δηλαδή, ενώ έπεσαν χημικά κρότου – λάμψης, με αποτέλεσμα να τραυματιστεί ένα ακόμα τετράχρονο κοριτσάκι», περιγράφει.
Και συνεχίζει: «Μία ημέρα μετά, στις 13 Ιουλίου, στις 5.30 το πρωί, δυνάμεις των ΟΠΚΕ εισέβαλαν ξανά στον καταυλισμό με το πρόσχημα του περιστατικού της προηγούμενης ημέρας. Ξεκίνησαν να κάνουν έλεγχο σε όλα τα σπίτια, μπήκαν με άγρια διάθεση και συμπεριφορά απέναντι στους ανθρώπους του καταυλισμού, δεχτήκαμε τραμπουκισμό και βίαιη λεκτική επίθεση. Εγιναν 20 συλλήψεις με την αφορμή της ρευματοκλοπής, όπως έχουν όλοι οι καταυλισμοί της Ελλάδας, και μπήκε ένα πρόστιμο, δεν υπήρχε κάτι άλλο. Προσπαθούν εμφανώς να δείξουν ότι είμαστε παραβατικοί για να μας ξεχωρίσουν. Υπάρχουν πολλοί καταυλισμοί όπου είναι κανονικοί άνθρωποι, βιοπαλαιστές, που εργάζονται κανονικά, σε οικοδομές, σε λαϊκές αγορές κ.α.».
Τα αίτια της παραβατικότητας είναι βαθύτερα
Οσοι έχουν ασχοληθεί με τα χαρακτηριστικά των κοινοτήτων τους στην Ελλάδα, δεν υποβαθμίζουν το ζήτημα της παραβατικότητας. Ωστόσο επισημαίνουν ότι οι αιτίες του είναι βαθύτερες: συνδέονται με τη διαχρονική περιθωριοποίηση των Ρομά στην Ελλάδα, τον συχνό τους αποκλεισμό από την πρόσβαση σε στέγη και εργασία, αλλά και στον κακό σχεδιασμό των όποιων πολιτικών εφαρμόζονται. «Δεν είναι ζήτημα φυλής ή εθνικής καταβολής, αλλά αποτέλεσμα κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών που αφορούν το σύνολο της κοινωνίας» υπογραμμίζει ο Γιώργος Νικολάου.
«Υπάρχει ένας αυτοματισμός σε ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας πως όταν μιλάμε για Ρομά μιλάμε για φτώχεια, καταυλισμούς, εγκληματικότητα και όχι για μια πολιτισμική ταυτότητα. Εγώ, για παράδειγμα, είμαι ενταγμένη στην κοινωνία, όμως διατηρώ την ταυτότητά μου» αναφέρει η δικηγόρος Αλεξάνδρα Καραγιάννη, εξηγώντας την υποκαταγραφή του πληθυσμού τους.
Εξάλλου, εξηγεί ότι είναι δύσκολο να καταγραφούν κάποιες ομάδες ατόμων που μετακινούνται συχνά. «Μετακινούμενες είναι ορισμένες μικρές ομάδες που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας και αλλάζουν τόπο για λόγους εργασίας – συνήθως πρόκειται για αγρότες γης ή μικροεμπόρους που πωλούν την πραμάτεια τους σε πανηγύρια. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλες ομάδες που μετακινούνται ενίοτε επειδή τους διώχνουν οι δήμοι όταν κατεδαφίζουν καταυλισμούς» αναφέρει. Και φέρνει συγκεκριμένο παράδειγμα: «Το καλοκαίρι του 2020 στον Ασπρόπυργο κατεδάφισαν περίπου 100 παράγκες στον οικισμό της Νέας Ζωής και οι οικογένειες έμειναν στα χαλάσματα, εν μέσω πανδημίας. Οταν πήγαμε να ζητήσουμε εξηγήσεις από τον δήμο, η απάντηση που λάβαμε ήταν ότι μάζεψαν τα σκουπίδια. Στη συνέχεια αυτής της υπόθεσης, το ΕΔΔΑ απαίτησε από την κυβέρνηση και τον δήμο να απέχει από αναγκαστικές εξώσεις αν δεν υπάρχει εναλλακτική στέγαση».
Το μπαλάκι της ευθύνης
«Η Πολιτεία και η ίδια η κοινωνία ρίχνουν το μπαλάκι της ευθύνης στους Ρομά για τη μη ένταξη. Ομως, πιστέψτε με, κανένας δεν επιλέγει να ζει χωρίς νερό, να τον τρώνε τα ποντίκια σε παραπήγματα και να μην μπορεί να ταΐσει τα παιδιά του. Ακόμα και να το ήθελαν, όμως, η Πολιτεία δεν θα έπρεπε να το επιτρέπει να συμβαίνει, δεν μπορεί μια ευρωπαϊκή χώρα να ανέχεται αυτή την κατάσταση» συνεχίζει η δικηγόρος. «Από το 2017 τρέχει το πρόγραμμα προσωρινών μετεγκαταστάσεων πληθυσμών Ρομά, όμως μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει ούτε μία» αναφέρει.
Σε ό,τι αφορά τα προγράμματα ένταξης μελών κοινοτήτων Ρομά, η δικηγόρος τονίζει ότι τις περισσότερες φορές αποτυγχάνουν λόγω κακού σχεδιασμού. «Υπήρχε η Εθνική Στρατηγική για την Κοινωνική Ενταξη των Ρομά 2010-2020. Σχεδιάστηκαν αρκετά προγράμματα, και σωστά, όμως ελάχιστα υλοποιήθηκαν. Επειτα, δημιουργήθηκε νέα Εθνική Στρατηγική για την περίοδο 2020-2030. Κρατήσαμε πολλά από αυτά που είχαν σχεδιαστεί και δεν είχαν γίνει στο πλαίσιο του προηγούμενου σχεδίου. Πλησιάζουμε στα τέλη του 2025 και δεν έχει γίνει σχεδόν τίποτα, παρά μόνο ένα πρόγραμμα της ΔΥΠΑ για την επιχειρηματικότητα. Ουσιαστικά, αντί να πηγαίνουμε μπροστά, μένουμε ένα βήμα πίσω» καταλήγει η δικηγόρος.
