Ας δούμε τώρα μια ιδέα που, μετά και τη νέα αλλαγή πρωθυπουργού στη Γαλλία, βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο του δημόσιου προβληματισμού. Ανήκει σε έναν γαλλοαμερικανό οικονομολόγο που λέγεται Γκαμπριέλ Ζουκμάν και είναι ειδικός για τη φοροδιαφυγή. Προβλέπει επιβολή φόρου 2% στις περιουσίες άνω των 100 εκατομμυρίων ευρώ. Υπολογίζεται ότι θα αποφέρει από 15 ως 25 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο. Και αποτελεί το ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί των σοσιαλιστών και των οικολόγων για να στηρίξουν τη νέα κυβέρνηση.
Στην πραγματικότητα, η συζήτηση αυτή κρατάει χρόνια. Οσο οι ανισότητες όμως διευρύνονται, τόσο περισσότερο ωριμάζει. Στις προκριματικές εκλογές των Δημοκρατικών το 2020, ο Ζουκμάν είχε πετάξει μια ανάλογη ιδέα στους υποψήφιους Μπέρνι Σάντερς και Ελίζαμπεθ Γουόρεν, που είχαν ενθουσιαστεί. Ακόμη κι ο Μπάιντεν μεταπείστηκε, ενώ ήταν αρχικά αρνητικός, αλλά δεν κατάφερε να προωθήσει το θέμα. Στην περυσινή σύνοδο των G20, στο Ρίο, προσέγγισε τον οικονομολόγο η Βραζιλία. Ενδιαφέρον εκδήλωσε και ο τότε υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας, ο Μπρινό Λε Μερ. Με έναν όρο: η φορολογία των δισεκατομμυριούχων να επιβληθεί σε παγκόσμια κλίμακα.
Τα βασικά επιχειρήματα όσων θεωρούν ανεδαφική την ιδέα της επιβολής ενός τέτοιου φόρου σε μια μόνο χώρα είναι δύο. Πρώτον, ότι θα αποθαρρύνει τις ιδιωτικές επενδύσεις. «Κάντε έναν απλό υπολογισμό», απαντά ο Ζουκμάν με συνέντευξή του στη “Monde”. «Η περιουσία ενός δισεκατομμυριούχου γεννά μια απόδοση 6% τον χρόνο. Για μια περιουσία ενός δισεκατομμυρίου, αυτό σημαίνει 60 εκατομμύρια. Ο φόρος που προτείνω αντιστοιχεί στο ένα τρίτο αυτού του ποσού. Οι 1.800 ενεχόμενοι φορολογούμενοι μπορούν θαυμάσια να συνεχίσουν να επενδύουν».
Το δεύτερο επιχείρημα είναι ότι οι δισεκατομμυριούχοι θα σηκωθούν να φύγουν από τη Γαλλία. Εδώ, την απάντηση δεν τη δίνει μόνο ο Ζουκμάν, αλλά και το Συμβούλιο Οικονομικής Ανάλυσης, που πρόσκειται στο Ματινιόν. Σύμφωνα λοιπόν με πρόσφατη μελέτη του, αν επιβληθεί φόρος 1% στις μεγάλες περιουσίες, μόλις το 0,02% ως 0,23% των εμπλεκομένων θα πάρει των ομματιών του. Και αυτούς, όμως, δεν είναι καταδικασμένο το κράτος να τους ανεχθεί. «Σύμφωνα με το σημερινό καθεστώς», λέει ο Ζουκμάν, «αν ένας δισεκατομμυριούχος εγκατασταθεί ξαφνικά στην Ελβετία ή το Βέλγιο, δεν είναι υποχρεωμένος να πληρώνει τίποτα στο γαλλικό κράτος από την 1η Ιανουαρίου του επόμενου χρόνου. Οι Αμερικανοί έχουν έναν αντίστροφο κανόνα: αν έχετε αμερικανική υπηκοότητα, πρέπει να πληρώνετε φόρους στις ΗΠΑ μέχρι την τελευταία ημέρα της ζωής σας, ακόμη κι αν ζήσατε εκεί μόλις μερικούς μήνες! Θα μπορούσαμε να υιοθετήσουμε μια μέση λύση: για πέντε ή δέκα χρόνια μετά την αναχώρησή του από τη Γαλλία, ο δισεκατομμυριούχος να πρέπει να πληρώνει έναν επιπλέον φόρο εκείνου που πληρώνει στη χώρα διαμονής του, μέχρι να φτάσει το 2% της περιουσίας του».
Το άλλο μεγάλο ζήτημα που εξετάζει η γαλλική Αριστερά είναι ο φόρος κληρονομιάς. Αλλά εδώ, ο Γκαμπριέλ Ζουκμάν δεν ανακατεύεται. Ισως επειδή μεγάλωσε άνετα, παρατηρεί ο Nouvel Observateur. Η οικογένειά του μετανάστευσε από τη Ρουμανία τη δεκαετία του 1920 και οι γονείς του είναι γιατροί. Ο ίδιος πήγε σε δημόσιο σχολείο και μικρός έπαιζε πιάνο. «Είμαστε μια συνηθισμένη και αρκετά δεμένη οικογένεια, με αριστερές ιδέες, αλλά χωρίς κομματική στράτευση», λέει ο αδελφός του. «Ο Γκαμπριέλ ενδιαφέρθηκε από μικρός για την πολιτική, διάβαζε καθημερινά τη Monde», συμπληρώνει η μητέρα του.
Πολιτική είναι πράγματι η απάντηση του οικονομολόγου όταν του λένε ότι ο φόρος του είναι αντισυνταγματικός, αφού κάθε φορολόγηση μιας περιουσίας άνω του 0,5% θεωρείται κατάσχεση. «Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο», απαντά. «Ο φόρος αυτός εναρμονίζει τη νομοθεσία μας με τις θεμελιώδεις συνταγματικές μας αρχές.
Η ισότητα απέναντι στη φορολογία είναι γραμμένη στη Διακήρυξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του 1789 και από εκεί έχει αντιγραφεί στο Σύνταγμα. Η ισότητα αυτή όμως καταπατάται, στον βαθμό που η φορολογία για τους πολύ πλούσιους από «προοδευτική» γίνεται «φθίνουσα», σε σχέση δηλαδή με τα έσοδά τους πληρώνουν λιγότερο από τις άλλες κοινωνικές κατηγορίες».
Η δυσλειτουργία αυτή δεν έχει σχέση με την ιδεολογία και πρέπει να διορθωθεί. Αυτός είναι ο λόγος άλλωστε που υπέρ του «φόρου Ζουκμάν» έχουν ταχθεί επτά νομπελίστες Οικονομίας και φιλελεύθεροι οικονομολόγοι όπως ο Ζαν Πιζανί-Φερί και ο Ολιβιέ Μπλανσάρ.
