Ολοένα και συχνότερα εμφανίζεται ο καρκίνος του παχέος εντέρου σε νεότερα άτομα, κάτω των 50 ετών, με το… διαταραγμένο μικροβίωμα των νεότερων γενιών να μπαίνει πλέον δυναμικά στο ερευνητικό μικροσκόπιο. Μάλιστα, η ανησυχητική αυτή τάση έρχεται σε αντίθεση με τα συνολικά ποσοστά του καρκίνου του παχέος εντέρου, που μειώνονται χάρη στα προγράμματα προληπτικού ελέγχου, τα οποία βοηθούν στον εντοπισμό και την αφαίρεση προκαρκινικών αλλοιώσεων.
Αυτά είναι τα συμπεράσματα πρόσφατου άρθρου στο ASCO Daily News, που οδήγησε τέσσερις έλληνες επιστήμονες – την καθηγήτρια Θεραπευτικής – Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, τη βιολόγο Αλεξάνδρα Σταυροπούλου, τη δρα Μαρία Καπαρέλου (παθολόγος – ογκολόγος) και τον Μιχάλη Λιόντο (επίκουρος καθηγητής Ογκολογίας) – να αναλύσουν στο κείμενο που ακολουθεί όσα η επιστημονική κοινότητα γνωρίζει έως και σήμερα αλλά και εκείνα που αναζητά να μάθει.
Αναλυτικότερα και όπως αναφέρουν είναι γνωστό ότι η πλούσια σε επεξεργασμένα τρόφιμα και κόκκινο κρέας διατροφή, η κατανάλωση αλκοόλ και ο καθιστικός τρόπος ζωής αποτελούν σημαντικούς παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου. Ωστόσο, στην περίπτωση των νεότερων ατόμων η εικόνα φαίνεται πιο περίπλοκη. Οι περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου πρώιμης εμφάνισης δεν μπορούν να εξηγηθούν μόνο από αυτούς τους γνωστούς παράγοντες, ενώ πρόσφατες μελέτες στρέφουν την προσοχή τους πλέον στο μικροβίωμα του εντέρου.
Το μικροβίωμα, όπως εξηγούν, είναι το σύνολο των μικροοργανισμών που ζουν μέσα στο σώμα μας, κυρίως στο έντερο. Αυτά τα τρισεκατομμύρια βακτήρια δεν είναι απλώς «επισκέπτες» αλλά παίζουν σημαντικό ρόλο στην πέψη, στην άμυνα του οργανισμού και στη ρύθμιση της φλεγμονής. Όταν η ισορροπία του μικροβιώματος διαταραχθεί, μπορεί να προκληθούν διάφορα προβλήματα υγείας, μεταξύ των οποίων και ο καρκίνος.
Στο πλαίσιο αυτό, οι επιστήμονες έχουν παρατηρήσει ότι τα άτομα με καρκίνο του παχέος εντέρου συχνά έχουν ένα μικροβίωμα διαφορετικό από εκείνο των υγιών ατόμων. Κάποια βακτήρια, όπως το Fusobacterium και το Bacteroides fragilis, βρίσκονται σε αυξημένα επίπεδα σε ασθενείς με τη νόσο. Μια ακόμα, δε, σημαντική λεπτομέρεια που έχουν εντοπίσει είναι ότι στην περίπτωση του καρκίνου πρώιμης εμφάνισης το μικροβίωμα φαίνεται να είναι διαφορετικό από εκείνο που παρατηρείται στους μεγαλύτερους σε ηλικία ασθενείς.
Επιπρόσθετα, ένα συγκεκριμένο βακτήριο, το Flavonifractor plautii, εμφανίζεται σε υψηλότερες συγκεντρώσεις στους νεότερους ασθενείς με καρκίνο. Ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι η αύξηση αυτού του βακτηρίου συνδέεται με χαμηλή κατανάλωση φλαβονοειδών – ουσιών που βρίσκονται σε φρούτα και λαχανικά. Αυτό ενισχύει την άποψη ότι η διατροφή μας μπορεί να επηρεάσει το μικροβίωμα και, κατά συνέπεια, τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου.
Τα πειράματα και οι υποθέσεις
Πειράματα σε ζώα, όπως συμπληρώνουν οι έλληνες ειδικοί, έχουν δείξει ότι η κακή διατροφή μπορεί να δημιουργήσει ένα φλεγμονώδες περιβάλλον στο έντερο, το οποίο ενθαρρύνει την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων. Ακόμα πιο εντυπωσιακά είναι τα αποτελέσματα μελετών όπου η μεταμόσχευση μικροβιώματος από ζώα με καρκίνο σε υγιή ζώα προκάλεσε αύξηση του πολλαπλασιασμού των κυττάρων και εμφάνιση όγκων.
Υπάρχει μάλιστα η υπόθεση ότι οι αλλαγές στο μικροβίωμα μπορούν να κληρονομηθούν, όχι μέσω γονιδίων αλλά μέσω της επίδρασης που έχουν οι συνήθειες των προηγούμενων γενεών. Αυτό σημαίνει ότι οι νεότερες γενιές ξεκινούν ήδη με ένα «διαταραγμένο» μικροβίωμα, το οποίο σε συνδυασμό με τον σημερινό τρόπο ζωής αυξάνει ακόμα περισσότερο τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου σε μικρότερη ηλικία.
Βεβαίως ένα μικρό ποσοστό των νεαρών ασθενών εμφανίζει τον καρκίνο λόγω κληρονομικών παραγόντων, τονίζουν οι ίδιοι. Επιπλέον, άλλες θεωρίες που έχουν εξεταστεί, όπως η πιθανότητα διαφοράς στην ανοσολογική απόκριση των νεότερων ατόμων, δεν έχουν μέχρι στιγμής επιβεβαιωθεί.
Σε κάθε περίπτωση, «η αυξανόμενη συχνότητα του καρκίνου πρώιμης εμφάνισης αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση για την ιατρική κοινότητα. Είναι απαραίτητο να εντοπιστούν έγκαιρα οι αιτίες του φαινομένου, ώστε να αναπτυχθούν στρατηγικές πρόληψης και νέες θεραπείες. Μέχρι τότε, η καλύτερη άμυνα είναι η πρόληψη μέσω ενός υγιεινού τρόπου ζωής: ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, φρούτα και λαχανικά, περιορισμός του κόκκινου κρέατος και των επεξεργασμένων τροφών, τακτική σωματική άσκηση και αποφυγή υπερβολικής χρήσης αντιβιοτικών. Επίσης, είναι σημαντικό οι νέοι να είναι ενήμεροι για τα συμπτώματα, όπως αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου ή αίμα στα κόπρανα, και να αναζητούν ιατρική βοήθεια χωρίς καθυστέρηση» καταλήγουν.
