Το βασικό πρόβλημα ασφαλείας που θέτει η Λιβύη προέρχεται από το χάος στη χώρα, δηλώνει στη συνέντευξή του στα «ΝΕΑ» ο Ιαν Λέσερ, επικεφαλής του German Marshall Fund (GMF) στις Βρυξέλλες, επισημαίνοντας πάντως ότι η Τουρκία χρησιμοποιεί τη Λιβύη ως όχημα για τις δικές της απόψεις σχετικά με τα χωρικά ύδατα στην ανατολική Μεσόγειο. Ο ειδικός στην αμερικανική εξωτερική πολιτική εκτιμά ότι παρότι οι ΗΠΑ δεν έχουν παρεμβατική διάθεση στην ανατολική Μεσόγειο, η παρουσία αμερικανικών δυνάμεων θα παραμείνει έντονη στην περιοχή με επιπτώσεις για την Ελλάδα και τον ρόλο της Σούδας.
Η Λιβύη έχει αποστείλει ρηματικές διακοινώσεις και χάρτες στον ΟΗΕ παραβιάζοντας κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας, ενώ παράλληλα εργαλειοποιεί τους μετανάστες. Τι επιδιώκει;
Δεν είμαι σίγουρος ότι υπάρχει κάποια σκόπιμη στρατηγική της Λιβύης. Η Λιβύη παραμένει μια πολιτικά διχασμένη χώρα. Κάποιες κινήσεις αντανακλούν ίσως το γεγονός ότι η πολιτική κατάσταση στη χώρα παραμένει εξαιρετικά ασταθής. Δεν είναι μόνο οι μεταναστευτικές πιέσεις, οι πιέσεις λόγω εγκληματικότητας, οι παρεμβάσεις εξωτερικών δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, που παράγουν κάποια από αυτά. Η Λιβύη εδώ και χρόνια αποτελεί μόνιμη ανησυχία για την ασφάλεια στη Μεσόγειο και ορισμένοι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ, ειδικά η Ελλάδα και η Ιταλία, προσπαθούν εδώ και χρόνια να θέσουν το ζήτημα στην ατζέντα των συμμάχων τόσο στην ΕΕ όσο και το ΝΑΤΟ χωρίς μεγάλη επιτυχία.
Ποιος ο ρόλος της Τουρκίας πίσω από τις κινήσεις της Λιβύης;
Το βασικό πρόβλημα ασφαλείας που θέτει η Λιβύη προέρχεται στην πραγματικότητα από το χάος στη χώρα. Αν η Λιβύη είχε σταθερή κυβέρνηση, αν δεν ήταν επιρρεπής στην εγκληματικότητα και ένας αγωγός μετανάστευσης, το ζήτημα της ρωσικής, τουρκικής και άλλων πολιτικών θα ήταν λιγότερο σημαντικό. Τα τουρκικά και ελληνικά συμφέροντα είναι αντίθετα στη Λιβύη και η Τουρκία έχει τη Λιβύη ως όχημα για τις δικές της απόψεις σχετικά με τα χωρικά ύδατα στην ανατολική Μεσόγειο. Αυτό είναι αλήθεια, αλλά το βασικό πρόβλημα είναι η Λιβύη ως ζώνη χάους. Είναι εξαιρετικά σημαντικό με δύο τρόπους. Πρώτον, η μεταναστευτική πίεση που προέρχεται από τη Λιβύη, συμπεριλαμβανομένων πιέσεων διάδοσης, όπως το εμπόριο όπλων, μπορούν να απειλήσουν άμεσα την ασφάλεια της Ευρώπης και υπάρχει προφανώς η πιθανότητα επιδείνωσης. Δεύτερον, είναι εμβληματική μιας σειράς προκλήσεων ασφάλειας και προέρχονται από τη νότια Μεσόγειο, από την Αφρική και από τον Λεβάντες, οι οποίες ίσως δεν λαμβάνουν την προσοχή που τους αξίζει στην ευρωπαϊκή και διατλαντική στρατηγική ατζέντα, συμπεριλαμβανομένων απειλών για την ασφάλεια στη θάλασσα και την τρομοκρατία.
Υπάρχει παράλληλα η κατάσταση στη Συρία. Υπάρχουν συγκρούσεις, το Ισραήλ επιτέθηκε στη Συρία, ενώ η Τουρκία παίζει τον δικό της ρόλο. Ποιους κινδύνους βλέπετε;
Η κατάσταση στη Συρία, όπως και στη Λιβύη, είναι ενδεικτική των ευρύτερων απειλών ασφαλείας για την Ευρώπη που δημιουργούνται από ζώνες χάους στη Μεσόγειο. Και οι δύο έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν σημαντικά τη μετανάστευση, την τρομοκρατία. Υπάρχει ακόμη η πιθανότητα οι πολιτικές αλλαγές στη Συρία να λάβουν πολύ πιο ασταθή τροπή με συνέπειες για την Ευρώπη σε πολλά επίπεδα. Στην ανατολική Μεσόγειο, υπάρχουν πιο άμεσοι κίνδυνοι διάχυσης της συριακής σύγκρουσης, ιδίως όσον αφορά την Τουρκία και το Ισραήλ. Θα με εξέπληττε αν η Τουρκία και το Ισραήλ συγκρουστούν άμεσα. Δεν είναι προς το συμφέρον καμίας, αλλά υπάρχουν κινήσεις, περιστατικά και τα πράγματα μπορούν εύκολα να ξεφύγουν από τον έλεγχο. Οι εξωτερικοί παράγοντες έχουν πολλαπλά συμφέροντα στη Συρία. Υπάρχουν ζητήματα συνόρων, μετανάστευσης, αλλά και μακροχρόνια ζητήματα, συμπεριλαμβανομένης της παραδοσιακής υποστήριξης προς την εβραϊκή κοινότητα στην περίπτωση του Ισραήλ και των ανησυχιών της Τουρκίας για τους Κούρδους. Η Τουρκία ελέγχει ήδη περίπου το 10% της Συρίας.
Ας στραφούμε στην Κύπρο. Η συνάντηση στη Νέα Υόρκη δεν απέδωσε, ο Ερντογάν επιμένει στη λύση των δύο κρατών. Πώς βλέπετε τις προσπάθειες;
Η επικρατούσα φόρμουλα μιας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας για μια λύση στην Κύπρο δεν είναι πλέον ευρέως αποδεκτή. Είναι αποδεκτή για την Κυπριακή Δημοκρατία και για τους εταίρους της Κύπρου στη Δύση. Παραμένει ακόμα ως προσέγγιση. Αλλά η Τουρκία την απορρίπτει. Σήμερα μια λύση είναι πιο μακρινή από ό,τι ήταν στο παρελθόν. Υπάρχουν επίσης μεγάλα ερωτήματα για την αμερικανική πολιτική απέναντι στην Κύπρο. Οι ΗΠΑ παραμένουν προσηλωμένες σε μια λύση σύμφωνα με τη διζωνική, δικοινοτική γραμμή, αλλά σε ποιο βαθμό είναι η κυβέρνηση πρόθυμη να πιέσει για μια διευθέτηση; Στην πραγματικότητα θα μπορούσε να έχει αρκετό νόημα αυτή τη στιγμή, επειδή η Τουρκία στη συγκεκριμένη συγκυρία ενδιαφέρεται για τη σχέση της με την Ουάσιγκτον. Εδώ και χρόνια η Ελλάδα υπό πολλαπλές κυβερνήσεις έχει στενότερη σχέση με τις ΗΠΑ. Το πρόβλημα είναι ότι οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται πολύ λιγότερο να χρησιμοποιήσουν τον ΟΗΕ ως μέσο διπλωματίας. Το μεγαλύτερο ζήτημα εδώ για τους Τούρκους είναι η κατάσταση των ενταξιακών τους διαπραγματεύσεων με την ΕΕ, οι οποίες βρίσκονται σε αδιέξοδο. Για την Κύπρο, οι κύριοι κίνδυνοι ασφαλείας είναι εξωτερικοί. Δεν προέρχονται από το νησί. Προέρχονται από κρίσεις στην περιοχή. Η Κύπρος έχει γίνει κατά κάποιο τρόπο ένα είδος βασικού ευρωπαϊκού παράγοντα στην περιφερειακή ασφάλεια.
Πώς βλέπετε τον ρόλο των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο; Είναι πρόθυμες να παρέμβουν;
Στην Ανατολική Μεσόγειο αυτή καθαυτή, δεν νομίζω ότι η αμερικανική κυβέρνηση έχει παρεμβατική διάθεση. Ωστόσο, υπάρχει πολύ μεγαλύτερη παρουσία και πολύ μεγαλύτερη εμπλοκή από ό,τι πίστευαν πολλοί. Το είδαμε με τη χρήση δυνάμεων στην Ερυθρά Θάλασσα και στη συνέχεια με την ανάπτυξη δυνάμεων στην ανατολική Μεσόγειο για να βοηθήσουν στην επίθεση στο Ιράν. Υπάρχει ένας μύθος για την αμερικανική αποδέσμευση στη Μέση Ανατολή και στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι ΗΠΑ είναι και θα παραμείνουν αρκετά έντονα εμπλεκόμενες. Μπορώ να φανταστώ μια κατάσταση στην οποία μειώνουν δραστικά το στρατιωτικό τους αποτύπωμα στην ηπειρωτική Ευρώπη τα επόμενα χρόνια και εξακολουθούν να έχουν πολύ σημαντική αεροπορική και ναυτική παρουσία στη Μεσόγειο, κάτι που έχει πραγματικές επιπτώσεις για την Ελλάδα, αν σκεφτεί κανείς τον ρόλο της Σούδας.
