Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, βρέθηκε πρόσφατα στο επίκεντρο μιας σοβαρής πολιτικής κρίσης που αφορά την ανεξαρτησία των θεσμών καταπολέμησης της διαφθοράς στη χώρα του και τον κίνδυνο υπονόμευσης της ευρωπαϊκής πορείας της Ουκρανίας.
Ανταπόκριση: Γιώργος Συριόπουλος
Με μια αιφνιδιαστική απόφαση, ο Ζελένσκι υπέγραψε νομοθεσία που έθετε υπό την άμεση εποπτεία του γενικού εισαγγελέα τις ανεξάρτητες μέχρι τότε υπηρεσίες NABU (Εθνικό Γραφείο Καταπολέμησης της Διαφθοράς) και SAPO (Ειδικό Γραφείο Εισαγγελέα κατά της Διαφθοράς).
Η κίνηση αυτή ερμηνεύτηκε από πολλούς ως σοβαρό πισωγύρισμα στη μάχη κατά της διαφθοράς και ως απόπειρα συγκέντρωσης εξουσίας από τον πρόεδρο, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις σε εσωτερικό και εξωτερικό.
Η αλλαγή αυτή πυροδότησε μεγάλες διαμαρτυρίες σε διάφορες ουκρανικές πόλεις, τις πιο μαζικές από την έναρξη του πολέμου με τη Ρωσία το 2022, με τους πολίτες να εκφράζουν την ανησυχία τους για τον κίνδυνο κατάργησης της ανεξαρτησίας κρίσιμων φορέων που είχαν ιδρυθεί μετά τη Επανάσταση του 2014, προκειμένου να καταπολεμηθεί η διαφθορά και να προωθηθεί η ευρωπαϊκή ενσωμάτωση της χώρας.
Οι αντιδράσεις, ωστόσο, δεν προήλθαν μόνο από το εσωτερικό. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέσω της προέδρου Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και της επιτρόπου για την διεύρυνση Μάρτα Κος, εξέφρασε σοβαρές ανησυχίες, τονίζοντας ότι η ανεξαρτησία αυτών των δομών αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ.
Επιπλέον, αξιωματούχοι της ΕΕ και σύμμαχοι όπως οι ΗΠΑ προειδοποίησαν ότι η ακεραιότητα και η διαφάνεια είναι όροι εκ των ων ουκ άνευ για την παροχή οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας, καθώς και για τη συνέχιση της διαδικασίας ένταξης στην Ένωση.
Ο Ζελένσκι υπερασπίστηκε αρχικά την απόφασή του επισημαίνοντας την ανάγκη να απομακρυνθούν ρωσικές επιρροές από τα αντιδιαφθορικά όργανα και την απουσία αποτελεσματικής δικαιοσύνης σε εκκρεμείς υποθέσεις διαφθοράς που «δίπλωναν» επί χρόνια. Ωστόσο, μετά τις μεγάλες διαδηλώσεις και τις έντονες κριτικές, ο πρόεδρος αναγκάστηκε να κάνει πίσω και να προτείνει νέο νομοσχέδιο για την ενίσχυση της ανεξαρτησίας αυτών των θεσμών, επιχειρώντας να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη τόσο στο εσωτερικό όσο και στους διεθνείς συμμάχους.
Έτσι, παρά το αρχικό λάθος που κλόνισε την εικόνα του αλλά και τη θέση της Ουκρανίας έναντι της ΕΕ, το επικείμενο νέο νομοσχέδιο είτε ως αποτέλεσμα επίγνωσης των πιθανών αρνητικών συνεπειών είτε ως προϊόν πιέσεων από βασικούς χρηματοδότες της ουκρανικής οικονομίας αποκαθιστά την ισορροπία στη μάχη κατά της διαφθοράς.
Αφετέρου, η κρίση αυτή καταδεικνύει τόσο τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η Ουκρανία στην προσπάθειά της να εδραιώσει το κράτος δικαίου εν μέσω πολέμου, όσο και τον κρίσιμο ρόλο που παίζουν η διαφάνεια και η ανεξαρτησία των θεσμών στην ευρωπαϊκή ενσωμάτωση. Επιπλέον, αναδεικνύει την πίεση που δέχεται ο Ζελένσκι να ισορροπήσει μεταξύ εσωτερικών πολιτικών αναγκών, εξωτερικών δεσμεύσεων και της μακροπρόθεσμης στρατηγικής της χώρας.
Είναι σημαντικό να μην παραβλέπουμε πως οι αντιδράσεις σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο – από το θυμωμένο πλήθος στους δρόμους ως την κριτική σημαντικών δυτικών συμμάχων – υπογραμμίζουν ότι η μάχη κατά της διαφθοράς παραμένει κεντρική τόσο για την εσωτερική σταθερότητα της Ουκρανίας όσο και για το μέλλον της μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η ανάπτυξη θεσμικών εγγυήσεων ανεξαρτησίας και διαφάνειας αποτελεί, επομένως, όχι μόνο ένα δικανικό ζήτημα, αλλά και βασικό πολιτικό στοίχημα για το ουκρανικό κράτος.
Παράλληλα, φαίνεται ότι η ΕΕ θέλει να αποφύγει ανάπτυξη οξείας κριτικής κατά της διαρκούς χρηματοπιστωτικής υποστήριξης που παρέχει στην Ουκρανία, εις βάρος κοινωνικών πολιτικών στο εσωτερικό της Ένωσης. Και θέτει τον Ζελένσκι προ των ευθυνών του να θέσει υπό σοβαρό έλεγχο τις οικονομικές ροές -που στηρίζουν τον πόλεμό του- προκειμένου να πάψει άμεσα η καλλιέργεια φημών περί πολλαπλών ατασθαλιών. Κάτι που, αν αποδειχτεί, θα φέρει ανεξέλεγκτη πολιτική αναταραχή στο ουκρανικό πολιτικό τοπίο.
Σε πρώτη ανάγνωση ο «καπνός» δεν είναι καθησυχαστικό σημάδι.
www.ertnews.gr
