Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πραγματοποίησε σήμερα μια ριζική πρόταση για τον νέο πολυετή προϋπολογισμό της ΕΕ, για την περίοδο 2028-2034.
Ο συνολικός προϋπολογισμός φτάνει τα 1,8 τρισεκατομμύρια ευρώ (1,26% του ΑΕΠ της ΕΕ), ελαφρώς αυξημένος σε σχέση με το 1,13% της περιόδου 2021-2027, αλλά αρκετά χαμηλότερος από αυτό που περίμεναν οι χώρες του Νότου, όπως η Ισπανία, που ζητούσε να ανέλθει στο 2% του ΑΕΠ. Αντίθετα, η Ολλανδία έσπευσε να εκφράσει την αντίθεσή της, χαρακτηρίζοντας τον προτεινόμενο προϋπολογισμό «υπερβολικά υψηλό».
Πέρα από τα ποσά, η πρόταση φέρνει μια σημαντική θεσμική μεταρρύθμιση: τα παραδοσιακά διαρθρωτικά ταμεία (συνοχής, κοινωνικά) και η κοινή αγροτική πολιτική ενσωματώνονται πλέον σε εθνικά σχέδια, περιορίζοντας τον ρόλο των περιφερειών και δίνοντας περισσότερο έλεγχο στα κράτη-μέλη, υπό την εποπτεία της Επιτροπής. Το μοντέλο αυτό θυμίζει τη διαχείριση του Ταμείου Ανάκαμψης (Next Generation EU), με σαφείς όρους και έλεγχο.
Στις προτεραιότητες του νέου προϋπολογισμού κυριαρχεί η άμυνα: Προβλέπονται 131 δισ. ευρώ για την άμυνα και την ασφάλεια, πενταπλάσια σε σχέση με το παρελθόν, ενταγμένα στον νέο Ταμείο Ανταγωνιστικότητας ύψους 451 δισ. ευρώ, το οποίο θα χρηματοδοτεί επίσης την ψηφιακή πολιτική, τη μετάβαση στην πράσινη οικονομία και την έρευνα μέσω του προγράμματος Horizon Europe.
Στην εξωτερική δράση προβλέπεται δαπάνη περίπου 200 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 100 δισ. για την Ουκρανία και 43 δισ. για την προετοιμασία διεύρυνσης της ΕΕ.
Το πιο φιλόδοξο όμως και ταυτόχρονα αμφιλεγόμενο στοιχείο της πρότασης είναι η αλλαγή δομής: αντί για περίπου 500 επιμέρους επιχειρησιακά προγράμματα, οι χρηματοδοτήσεις θα περνούν πλέον μέσα από 27 εθνικά σχέδια. Οι περιφέρειες και οι αγροτικές οργανώσεις έχουν ήδη εκφράσει σοβαρές αντιρρήσεις, εκτιμώντας ότι έτσι περιορίζεται η δυνατότητά τους να επηρεάζουν τη διάθεση των πόρων. Ο José Manuel Roche, πρόεδρος της Ένωσης Μικρών Αγροτών (UPA), προειδοποίησε ότι μπορεί να εξαφανιστούν πολιτικές-κλειδιά, όπως οι ενισχύσεις για νέους αγρότες, η εκσυγχρονισμός γεωργικών εκμεταλλεύσεων και η στήριξη σε περιοχές με μειονεκτήματα.
Η Επιτροπή απαντά ότι στα εθνικά σχέδια θα επιβάλλονται ελάχιστες απαιτήσεις για την εξασφάλιση ότι οι εθνικές προτεραιότητες δεν θα υπονομεύσουν τους ευρωπαϊκούς στόχους: τουλάχιστον το 35% των δαπανών να αφορά το κλίμα και το περιβάλλον, και τουλάχιστον 14% να διατίθεται σε κοινωνικές πολιτικές, όπως υπενθύμισε η αντιπρόεδρος της Επιτροπής, Τερέσα Ριμπέρα.
Για να χρηματοδοτηθούν οι νέες προτεραιότητες, προβλέπεται περικοπή σε άλλες παραδοσιακές δαπάνες: η γεωργία, για παράδειγμα, θα λάβει ελάχιστο ποσό 300 δισ. ευρώ, σημαντικά λιγότερα από τα 380 δισ. της τρέχουσας περιόδου. Οι λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες θα διατηρήσουν ελάχιστο ποσό 218 δισ., ενώ οι δαπάνες για εσωτερική ασφάλεια θα ξεκινούν από 34 δισ.
Αξιοσημείωτο είναι ότι όλα αυτά τα ποσά προσδιορίζονται ως «ελάχιστα» και η πραγματική κατανομή θα εξαρτηθεί από τα κράτη-μέλη, τα οποία θα έχουν τη διακριτική ευχέρεια να κατανείμουν περισσότερους πόρους σε όποιες προτεραιότητες θεωρούν σημαντικές.
Η συζήτηση για τον νέο πολυετή προϋπολογισμό ξεκινά τώρα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο και αναμένεται να διαρκέσει τουλάχιστον δύο χρόνια, καθώς διακυβεύονται βαθιά αντικρουόμενα συμφέροντα: οι πιο «λιτοί» του Βορρά έναντι των πιο «φιλόδοξων» του Νότου και η ενίσχυση του εθνικού ελέγχου έναντι της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης.
