Μια επιστολή, που υπογράφεται από τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Χακάν Φιντάν, επιβεβαιώνει για πρώτη φορά ότι διεξάγονται μυστικές διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων μεταξύ της Τουρκίας και της Συρίας, μετά την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ από υποστηριζόμενες από την Άγκυρα τζιχαντιστικές ομάδες πέρυσι, όπως υποστηρίζει το Nordic Monitor.
Συμφωνία για ΑΟΖ
Η εν λόγω επιστολή αποκαλύπτει ότι πολλά τουρκικά θεσμικά όργανα έχουν λάβει εντολή να συντάξουν μια συμφωνία Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) με την Συρία.
Ο στόχος είναι να διασφαλιστούν τα συμφέροντα τόσο της Τουρκίας όσο και του ψευδοκράτους στην Κύπρο.
«Με την ανατροπή του καθεστώτος Μπάαθ και τη μεταβίβαση της εξουσίας σε μια μεταβατική κυβέρνηση, καταβάλλονται προσπάθειες σε συντονισμό με τα αρμόδια θεσμικά μας όργανα για τον καθορισμό των θαλάσσιων συνόρων με την Συρία και την οριοθέτηση περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας πέραν των χωρικών υδάτων, με τρόπο που να προστατεύει τα δικαιώματα και τα συμφέροντα της χώρας μας», έγραψε ο Φιντάν στην επιστολή, με ημερομηνία 16 Ιουνίου και αποδέκτη το γραφείο του προέδρου του τουρκικού κοινοβουλίου.
Οι αναφορές στο ψευδοκράτος
Ο Φιντάν τόνισε επίσης ότι η Τουρκία δεσμεύεται να υπερασπιστεί τα δικαιώματα και τα συμφέροντα του ψευδοκράτους σε οποιαδήποτε μελλοντική συμφωνία οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών με τη Δαμασκό.
Η επιστολή αποτελεί την πρώτη επίσημη επιβεβαίωση ότι οι προετοιμασίες για μια τέτοια συμφωνία βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη – παρά τις προηγούμενες δημόσιες δηλώσεις του υπουργού Μεταφορών της Τουρκίας, που έδειχναν ότι η Άγκυρα εξέταζε κάτι τέτοιο μόνο ως μελλοντική πιθανότητα.
Ο Φιντάν απέρριψε επίσης τους ισχυρισμούς ότι η Τουρκία είχε δεσμευτεί να μην επιδιώξει ναυτιλιακή συμφωνία με την Συρία, κατά τη διάρκεια της συνάντησής του στο Ριάντ στις 12 Ιανουαρίου 2025 με την Κάγια Κάλας, την Ύπατη Εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας και αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
«Θα ήταν ωφέλιμο να ληφθούν υπόψη οι επίσημες δηλώσεις του υπουργείου μας για το θέμα αυτό», ανέφερε στην επιστολή και πρόσθεσε: «Η ΕΕ δεν έχει δικαίωμα να σχολιάζει μια πιθανή συμφωνία μεταξύ δύο κυρίαρχων κρατών σχετικά με τις περιοχές της θαλάσσιας δικαιοδοσίας τους».
Μία τουρκοσυριακή συμφωνία θα ταράξει περαιτέρω τα «ήρεμα νερά»
Μια τουρκοσυριακή θαλάσσια συμφωνία θα μπορούσε να αλλάξει σημαντικά τη γεωπολιτική δυναμική της ανατολικής Μεσογείου, η οποία έχει αναδειχθεί τα τελευταία χρόνια σε εστία περιφερειακών διαφορών.
Η ανακάλυψη πλούσιων αποθεμάτων υδρογονανθράκων κάτω από τον πυθμένα της θάλασσας έχει οδηγήσει σε επικαλυπτόμενες διεκδικήσεις από διάφορα παράκτια κράτη, με την Τουρκία να βρίσκεται στο επίκεντρο των διαφορών που αφορούν στην Ελλάδα, την Κύπρο και την Αίγυπτο, τονίζει το Nordic Monitor.
Κλιμάκωση της έντασης
Και προσθέτει πως οποιαδήποτε συμφωνία μεταξύ της Τουρκίας και της Συρίας θα μπορούσε να κλιμακώσει περαιτέρω τις εντάσεις μεταξύ της Άγκυρας και των κρατών μελών της ΕΕ, Ελλάδας και Κύπρου, παρασύροντας τις Βρυξέλλες σε μία ακόμη αντιπαράθεση με την Άγκυρα.
Η Τουρκία φαίνεται να αξιοποιεί μια στρατηγική ευκαιρία στη μετά Άσαντ Συρία, πλέον υπό την ηγεσία του Αχμάντ αλ-Σαράα, με τον οποίο Τούρκοι αξιωματούχοι φέρεται να διατηρούν μακροχρόνια, αν και παρασκηνιακή, συνεργασία. Από την έναρξη του εμφυλίου στην Συρία το 2011, η Άγκυρα έχει στηρίξει και εξοπλίσει διάφορες τζιχαντιστικές ομάδες, με στόχο την ανατροπή του Άσαντ. Στο παρελθόν, η Τουρκία είχε προσπαθήσει να συνάψει συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ με την κυβέρνηση Άσαντ, αλλά αυτές οι προσπάθειες ανεστάλησαν με το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου.
Έρχεται παράνομο τουρκοσυριακό μνημόνιο με «συνταγή» τουρκολιβυκού;
Ωστόσο, η προτεινόμενη συμφωνία αναμένεται να περιπλέξει περαιτέρω τις σχέσεις της Τουρκίας με χώρες όπως η Κύπρος, το Ισραήλ και ο Λίβανος – όλες με δικά τους συμφέροντα στα ύδατα της Μεσογείου και επιφυλακτικές απέναντι σε κινήσεις που θα μπορούσαν να μεταβάλουν την ισορροπία των θαλάσσιων αξιώσεων.
Η Άγκυρα έχει εδώ και χρόνια εκφράσει την αντίθεσή της στις συμφωνίες οριοθέτησης ΑΟΖ που υπέγραψε η Κύπρος με την Αίγυπτο το 2003, τον Λίβανο το 2007 και το Ισραήλ το 2010, υποστηρίζοντας ότι παραβιάζουν τα δικαιώματα του ψευδοκράτους, ενώ έχει επίσης επικρίνει την απόφαση της Λευκωσίας να παραχωρήσει άδειες για έρευνες σε υπεράκτια οικόπεδα υδρογονανθράκων.
Ιδια συνταγή
Η Τουρκία φαίνεται να ακολουθεί την ίδια συνταγή που εφάρμοσε και με την κυβέρνηση εθνικής συμφωνίας της Λιβύης (GNA), η οποία οδήγησε στο παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο και προκάλεσε απότομη κλιμάκωση των εντάσεων με την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σε απάντηση στο μνημόνιο Τουρκίας-Λιβύης, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δήλωσε στις 12 Δεκεμβρίου 2019 ότι το σύμφωνο παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συνάδει με το Δίκαιο της Θάλασσας του ΟΗΕ και δεν μπορεί να έχει καμία νομική συνέπεια για τρίτα κράτη.
