Ηταν πρωινές ώρες της 22ας Φεβρουαρίου 2021, όταν ομάδα ατόμων προχώρησε σε κατάληψη του Κτιρίου Διοίκησης του ΑΠΘ. Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας πραγματοποιήθηκε αστυνομική επιχείρηση, παρουσία εισαγγελέα, για την εκκένωση του χώρου, με 30 προσαγωγές. Ακολούθησε νέα κατάληψη, που διήρκεσε έως τις 11 Μαρτίου, με την πρόσοψη του κτιρίου καλυμμένη από πανό υπέρ του Κουφοντίνα. Στη δεύτερη αστυνομική επιχείρηση εκκένωσης έγιναν 33 προσαγωγές.
Τα γεγονότα εκείνων των ημερών ήταν πρωτόγνωρα. Η επέμβαση των Αρχών λόγω τέλεσης αξιόποινων πράξεων σε πανεπιστημιακό χώρο αποτέλεσε τεράστια είδηση. Το γεγονός ότι ως πρύτανης – τότε – του ΑΠΘ, εκπληρώνοντας το καθήκον μου και τηρώντας τον νόμο, ενημέρωσα τον εισαγγελέα παρουσιάστηκε ως «αδιανόητο». Δεκάδες τηλεοπτικά συνεργεία για εβδομάδες είχαν κατασκηνώσει στο campus του ΑΠΘ. Δεν επρόκειτο για φαινόμενο επικοινωνιακής υπερβολής, αλλά για την αποτύπωση της έκπληξης μιας κοινωνίας που είχε μάθει να θεωρεί αυτονόητη την ανομία στο πανεπιστήμιο και αδιανόητη την εφαρμογή του νόμου από εκείνους που φέρουν θεσμική ευθύνη.
Λίγους μήνες αργότερα, στις 31 Δεκεμβρίου του 2021, με τη συνδρομή της Αστυνομίας τερματίστηκε η πολυετής κατάληψη στο κτίριο Βιολογίας. Η είδηση ότι η Αστυνομία εισήλθε παραμονή Πρωτοχρονιάς στο Πανεπιστήμιο, «συναγωνιζόταν» την είδηση ότι ένας μεγάλος χώρος του ΑΠΘ τελούσε υπό κατάληψη για 34 χρόνια.
Από τότε μέχρι τα πρόσφατα θλιβερά γεγονότα στη Νομική του Πανεπιστημίου Αθηνών και την Πανεπιστημιούπολη του Ζωγράφου, έχουν συντελεστεί μεγάλες αλλαγές, ενώ δόθηκαν στην πανεπιστημιακή κοινότητα κρίσιμα θεσμικά εργαλεία για την αντιμετώπιση της βίας και παραβατικότητας. Η «μάχη» της βιβλιοθήκης με τη βαριοπούλα κερδήθηκε και ήταν ένα καθοριστικό ορόσημο, διότι δεν κερδήθηκε απλώς ένας χώρος, αλλά το δικαίωμα της πανεπιστημιακής κοινότητας να λειτουργεί απρόσκοπτα.
Το δημόσιο πανεπιστήμιο δεν νοείται πια ως άβατο. Η παρουσία της Αστυνομίας σε περιστατικά αξιόποινων πράξεων δεν αποτελεί πλέον είδηση. Εχουν πραγματοποιηθεί δεκάδες εκκενώσεις καταλήψεων και αστυνομικές επιχειρήσεις σε καταστάσεις που άλλοτε εξελίσσονταν σε πολύωρες ομηρίες πρυτάνεων, καθηγητών και φοιτητών από συγκεκριμένες ομάδες.
Ο νόμος 4623/19 για την κατάργηση του ασύλου της ανομίας – από τους πρώτους νόμους που ψήφισε η κυβέρνηση Μητσοτάκη, όπως είχε δεσμευτεί ο ίδιος ο Πρωθυπουργός – εφαρμόζεται πλέον σε όλα τα πανεπιστημιακά Ιδρύματα. Αυτό που ξεκίνησε πριν από λίγα χρόνια ως επανάσταση του αυτονόητου, εξελίσσεται πλέον σε κοινή λογική, που αντανακλά τις προσδοκίες της κοινωνίας και της συντριπτικής πλειονότητας φοιτητών και καθηγητών.
Βεβαίως, και μόνο ότι τέθηκε το δίλημμα «με τη βιβλιοθήκη ή με τη βαριοπούλα», και μόνο ότι θεωρείται επίτευγμα η εφαρμογή του νόμου στα ΑΕΙ καταδεικνύει πόσο βαθιά είχε ριζώσει η ανοχή στη βία. Οπως το καταδεικνύουν και τα ανακλαστικά, στα όρια του Συνδρόμου Στοκχόλμης, που έχουν αναπτύξει κάποια μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας, τα οποία εξακολουθούν να αναγνωρίζουν σε τραμπούκικες πρακτικές και καταδρομικού τύπου επιθέσεις το «αγωνιζόμενο φοιτητικό κίνημα», είτε οι τοποθετήσεις δήθεν «ευαίσθητων» και «προοδευτικών», που έχτισαν πολιτικές καριέρες πάνω στο «χτίσιμο» καθηγητών.
Πρέπει να υπογραμμιστεί πως όσα θετικά επιτεύχθηκαν από το 2019 δεν αναιρούν τις όποιες πρακτικές δυσλειτουργίες παρατηρήθηκαν. Ωστόσο, αξίζει να αναγνωριστούν, γιατί είναι αυτά που δείχνουν τον δρόμο – τον μονόδρομο –, ώστε το πανεπιστήμιο να αφήσει οριστικά πίσω του την παρακμή.
Τα μέτρα που ανακοινώθηκαν στην πρόσφατη Σύνοδο των Πρυτάνεων ενισχύουν ουσιαστικά το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο: αυστηρά χρονοδιαγράμματα για σχέδια ασφάλειας και ελεγχόμενη πρόσβαση σε «ευάλωτες» σχολές, κυρώσεις σε πρυτάνεις και μέλη ΔΕΠ που δεν ασκούν τις υποχρεώσεις τους, επιτάχυνση πειθαρχικών διαδικασιών εντός των ΑΕΙ – με ένα μόνο πειθαρχικό – για φοιτητές που εμπλέκονται σε βίαιες ενέργειες και προσεχώς ειδικό ποινικό πλαίσιο επίσπευσης των δικαστικών διαδικασιών, ώστε να τερματιστεί η αίσθηση ατιμωρησίας.
Διότι είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι πολύ γρήγορα έγιναν οι συλλήψεις για την επίθεση στη Νομική του ΕΚΠΑ, την ίδια στιγμή, όμως, προκαλεί εύλογο προβληματισμό το γεγονός ότι η μία από τις δύο υποθέσεις του 2021 στο ΑΠΘ εκδικάστηκε μόλις πρόσφατα και η άλλη εκκρεμεί, ενώ η δίκη για την αποτρόπαιη επίθεση στον τότε πρύτανη του ΟΠΑ, το 2020, έχει αναβληθεί τρεις φορές.
Είναι επιτακτικό, λοιπόν, να δοθεί προτεραιότητα στην εκδίκαση τέτοιων υποθέσεων, ώστε να σπάσει ο φαύλος κύκλος της ασυδοσίας που γεννά νέα βία. Και θα σπάσει. Η κυβέρνηση δεσμεύεται να εφαρμόσει με συνέπεια και χωρίς εκπτώσεις τα μέτρα που ανακοίνωσε, ώστε η προστασία της ακαδημαϊκής ζωής να αποτελεί σταθερή, μετρήσιμη και αδιαπραγμάτευτη πραγματικότητα.
Ο καθηγητής Νίκος Γ. Παπαϊωάννου είναι υφυπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, αρμόδιος για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, πρ. πρύτανης ΑΠΘ
