Μικρή, αληθινή ιστορία.
Ενας νεαρός πρίγκιπας ορίζεται διάδοχος του βασιλείου.
Περιστοιχίζεται, όμως, από ζηλόφθονους εξαδέλφους και ισχυρούς ηγεμόνες του χρήματος και των όπλων.
Για να κατισχύσει, εφαρμόζει μια απλή συνταγή.
Στέλνει στον καθένα τους – 350 άνθρωποι στο σύνολο – μια προσωπική πρόσκληση. Καλούνται όλοι μια συγκεκριμένη ημέρα και ώρα στο παλάτι. Οταν εμφανίζονται, οι άνδρες της βασιλικής φρουράς τους χωρίζουν από τους σωματοφύλακές τους, τους αφαιρούν ρούχα, κινητά και πορτοφόλια και με μια απλή λευκή φόρμα τους οδηγούν στις σουίτες του πιο πολυτελούς ξενοδοχείου της πόλης. Εμειναν κλεισμένοι εκεί, σε πλήρη απομόνωση, επί τρεις μήνες. Οι φήμες λένε ότι υποβλήθηκαν σε ειδικές ανακρίσεις από μπαρουτοκαπνισμένους επαγγελματίες. Ωσπου να δεχτούν τους όρους του πρίγκιπα, ο οποίος βγήκε από την περιπέτεια όχι μόνον απαλλαγμένος από όλους τους επικίνδυνους αντιπάλους αλλά και πλουσιότερος κατά εκατό δισεκατομμύρια.
Η ιστορία μοιάζει βγαλμένη από κάποιο βιβλίο για τη Φλωρεντία τον καιρό του Καίσαρα Βοργία.
Συνέβη όμως πρόσφατα, τον Νοέμβριο του 2017, στη Σαουδική Αραβία.
Ο χαμογελαστός οικοδεσπότης του προέδρου Τραμπ, αυτές τις ημέρες, ο πρίγκιπας-διάδοχος Μπιν Σαλμάν, είναι ο ήρωας της ιστορίας. Οταν έγινε γνωστή, τότε, προκλήθηκε διεθνής σάλος. Ο οποίος δεν εμπόδισε τον πρόεδρο Μακρόν να επισκεφθεί το Ριάντ λίγες εβδομάδες αργότερα. «Δεν είναι δουλειά του γάλλου προέδρου να σχολιάζει εσωτερικά θέματα άλλων χωρών», είχε απαντήσει στους δημοσιογράφους που ρωτούσαν. Ο Τραμπ, στην πρώτη του θητεία τότε, είχε υπερακοντίσει. «Επαθαν αυτό που τους άξιζε. Αυτοί οι τύποι είχαν ληστέψει τη χώρα τους», είχε πει.
Ο κυνισμός δεν είναι κουσούρι που ανέκυψε πρόσφατα στην πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις, φυσικά.
Και δεν θα έπρεπε να μας ξαφνιάζει τίποτε. Ούτε οι διαχύσεις του βασιλιά Ντόναλντ προς τον ηγέτη μιας χώρας – «a great guy» – που ο προκάτοχός του, ο Τζο Μπάιντεν, έλεγε ότι πρέπει να καταστεί «παρίας της διεθνούς ζωής». Ούτε και οι έπαινοί του για τον χθεσινό τζιχαντιστή και σημερινό αναγνωρισμένο ηγέτη της Συρίας, τον οποίο βρήκε «νέο, γοητευτικό, σκληρό, μαχητή με ισχυρό παρελθόν». Είναι ο κλασικός κυνισμός διατυπωμένος στο κάπως υπερβολικό πάντα, βγαλμένο λες από τον κόσμο της ριάλιτι τηλεόρασης, τραμπικό ιδίωμα.
Δεν είναι αυτά που κάνουν το πρώτο μεγάλο διεθνές ταξίδι του Τραμπ αξιομνημόνευτο. Είναι ότι από εκεί, από το βασίλειο της ερήμου, ο νέος πρόεδρος διατύπωσε το νέο αμερικανικό δόγμα.
Το προηγούμενο είχε βρει την πιο επιγραμματική διατύπωσή του από τα χείλη του προέδρου Μπους του νεότερου, στο Κογκρέσο το 2006. «Επιδιώκουμε», είχε πει, «το τέλος της τυραννίας στον κόσμο. Κάποιοι απορρίπτουν αυτόν τον στόχο, ως άστοχα ιδεαλιστικό. Μα στην πραγματικότητα, από την επίτευξη αυτού του στόχου εξαρτάται η μελλοντική ασφάλεια της Αμερικής… Κάθε βήμα προς την ελευθερία στον κόσμο κάνει τη χώρα μας ασφαλέστερη. Γι’ αυτό θα δράσουμε με τόλμη υπέρ της ελευθερίας». Ο Ομπάμα, λίγα χρόνια αργότερα, το είχε διατυπώσει πιο κομψά. «Η Αμερική και το Ισλάμ» – είχε πει, από την ανεκτική Αίγυπτο μάλιστα – «μοιράζονται κοινές αρχές δικαιοσύνης και προόδου, ανοχής και αξιοπρέπειας για όλα τα ανθρώπινα όντα».
Με όποια διατύπωση, η ιδέα πως η μάχη για την ανατροπή των τυραννιών (που εκτρέφουν τρομοκράτες και απειλούν τους γείτονές τους) είναι προϋπόθεση της ασφάλειας των ΗΠΑ, η ιδέα πως οι δυτικές, φιλελεύθερες αξίες της δημοκρατίας πρέπει να επικρατήσουν ή να επιβληθούν παντού στον κόσμο ήταν, επί δεκαετίες, το μάντρα της αμερικανικής πολιτικής. Η ιδέα που ενέπνεε επεμβάσεις στη Μέση Ανατολή, τα Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη, ιεραρχούσε συμμαχίες, δικαιολογούσε πολέμους και ενέπνεε πολιτικές «εθνικής οικοδόμησης» (nation building). Με μεγάλες δόσεις υποκρισίας, φυσικά.
Η προχθεσινή ομιλία Τραμπ, λοιπόν, στις χρυσαφένιες αίθουσες με τους βαρείς πολυελαίους στο Ριάντ ήταν η πλήρης αποδόμηση του παλιού δόγματος. Και η διατύπωση ενός νέου: «Τα αστραφτερά θαύματα του Ριάντ και του Αμπου Ντάμπι» – είπε καταχειροκροτούμενους από τους ακροατές του – «δεν έγιναν από τους “εθνοκατασκευαστές”, είτε νεοσυντηρητικούς είτε των φιλελεύθερων μη κυβερνητικών οργανώσεων. Τα έκαναν οι ίδιοι οι άνθρωποι της περιοχής». Γι’ αυτό και, από εδώ και πέρα, «δεν θα σας κάνουμε μαθήματα πώς να ζείτε». Τέρμα ο «δυτικός παρεμβατισμός» και οι τύποι «που πετούν με ακριβά αεροπλάνα δίνοντάς σας διαλέξεις για το πώς να ζείτε και πώς να διαχειρίζεστε τις υποθέσεις σας». Τουτέστιν: Η Αμερική δεν χρειάζεται να περιβάλλεται από δημοκρατίες που της μοιάζουν για να αισθάνεται ασφαλής. Τέλος οι δημοκρατικές σταυροφορίες. Ζήτω τα deals.
Το δόγμα Τραμπ κάνει δύο ενδιαφέρουσες παραδοχές, με τις οποίες δύσκολα θα διαφωνήσει κανείς: «Οι nation builders κατέστρεψαν πολύ περισσότερα έθνη από όσα βοήθησαν να οικοδομήσουν», είναι η μία. «Οι οπαδοί του παρεμβατισμού επενέβαιναν σε σύνθετες κοινωνίες, που δεν καταλάβαιναν καν», η δεύτερη. Αλλά η άλλη όψη του νομίσματος είναι ότι με το νέο δόγμα, στο όνομα των «εθνικών παραδόσεων», οι δικτάτορες του πλανήτη είναι ελεύθεροι (μόνον εντός συνόρων;) να κάνουν ό,τι θεωρούν αναγκαίο για να θωρακίζουν την εξουσία τους. Ο αμερικανός πρόεδρος δεν θα τους κρίνει για τις αμαρτίες τους. «Είναι δουλειά του Θεού να κάνει τον κριτή, η δική μου δουλειά είναι να υπερασπίζομαι τα συμφέροντα της Αμερικής». Τόσο το χειρότερο για τους διωκόμενους αντιπάλους του Πούτιν ή του Ερντογάν.
Με αυτή τη λογική, όσο πιο αυταρχικός ο συνομιλητής, τόσο το καλύτερο για τις «δουλειές», που μπορεί να κλείνουν χωρίς ενοχλητικές διαδικασίες ελέγχου, διαφάνειας και λογοδοσίας. Με αυτή τη λογική, η υπεράσπιση της Ουκρανίας απέναντι στη ρωσική εισβολή χάνει κάθε δικαιολογητική βάση. Με αυτή τη λογική η απόφαση του προέδρου Ουίλσον για συμμετοχή στον Πρώτο ή του προέδρου Ρούσβελτ στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν θα έπρεπε να έχουν ληφθεί. Με αυτή τη λογική, η δημοκρατική παράδοση και τα δημοκρατικά πιστοποιητικά – τα οποία η Ελλάδα συστηματικά επικαλείται στην αντιδικία της με την Τουρκία – δεν σε κάνουν προτιμητέο σύμμαχο, αλλά μάλλον ενοχλητικό, ατελή εταίρο.
