Ο Χίτλερ αλλιώς -αυτό πίστεψαν οι δημοσιογράφοι του Stern και των The Sunday Times μια εβδομάδα σαν αυτή. Toν Απρίλιο του 1983, το γερμανικό περιοδικό Stern και η βρετανική εφημερίδα Sunday Times, ισχυρίστηκαν ότι είχαν κάνει μία από τις πιο συγκλονιστικές ιστορικές ανακαλύψεις του αιώνα. Στην πραγματικότητα, ήταν μία από τις πιο μεγάλες απάτες του αιώνα – και το σκάνδαλο που ακολούθησε κόστισε εκατομμύρια και κατέστρεψε φήμη.
Ήταν 25 Απριλίου 1983, 42 χρόνια περίπου πριν όταν το έγκριτο γερμανικό περιοδικό Stern δημοσίευσε αυτό που πίστευε ότι ήταν μια θεαματική ιστορική αποκάλυψη: τα μέχρι τότε άγνωστα ιδιωτικά ημερολόγια του Αδόλφου Χίτλερ. Για να γιορτάσουν την «εξαιρετική τους αποκλειστικότητα» στον παγκόσμιο Τύπο, οι υπεύθυνοι του εβδομαδιαίου ειδησεογραφικού περιοδικού διοργάνωσαν μια συνέντευξη τύπου στο Αμβούργο για την ίδια μέρα. Η ιστορία πράγματα θα έκανε πρωτοσέλιδα παντού -αν και όχι με τον τρόπο που έλπιζε το έντυπο.
Τρεις ημέρες νωρίτερα, ο Λονδρέζος συντάκτης του Stern, Πίτερ Γουίκμαν, είχε πει στο BBC News ότι ήταν «απόλυτα πεπεισμένοι» ότι είχαν στα χέρια τους τα αυθεντικά ημερολόγια του Χίτλερ. «Ήμασταν πολύ επιφυλακτικοί στην αρχή, αλλά τα εξέτασε ειδικός γραφολόγος, είχαμε έναν ειδικό που συνέκρινε το χαρτί. Είχαμε ιστορικούς όπως ο καθηγητής Τρέβορ-Ρόπερ, και όλοι είναι πεπεισμένοι ότι είναι γνήσια» είχε πει.
Τα κρυφά ημερολόγια του Χίτλερ και ένα ψέμα που όρισε τον 20ο αιώνα
Τα χειρόγραφα ημερολόγια ήταν γεμάτα από σημειώσεις του Χίτλερ από το 1932 έως το 1945, καλύπτοντας ολόκληρη την περίοδο του Τρίτου Ράιχ. «Υπάρχουν 60 ημερολόγια, μοιάζουν λίγο με σχολικά τετράδια αλλά με σκληρό εξώφυλλο. Έχουν σφραγίδες έξω με σβάστικα και αετό και μέσα, φυσικά, τη χαρακτηριστική, πολύ καλλιγραφική, γοτθική γραφή του Χίτλερ» είπε ο Γουίκμαν στο BBC.
Το Stern πίστευε ότι η ανακάλυψή τους θα ξαναέγραφε όλα όσα γνωρίζαμε μέχρι τότε για τον ηγέτη των Ναζί.
Το περιεχόμενο των ημερολογίων ήταν σίγουρα αποκαλυπτικό, φέρνοντας στο φως μια άγνωστη, ευαίσθητη πλευρά του Φύρερ. Στα ημερολόγιο ο Αδόλφος κατέγραφε τα πάντα -από τη δυσαρέσκεια του για την κακοσμία του στόματος του, στην καταπιεστική συμπεριφορά απέναντι του από τη σύντροφο του, Εύα Μπράουν που απαιτούσε να της κλείσει περίοπτη θέση στους Ολυμπιακούς Αγώνες, μέχρι σημειώσεις για την αποστολή μιας γενέθλιας επιστολής στον Στάλιν – «αυτή την παλιαλεπού» έγραφε. Τα σημειωματάρια φαίνονταν επίσης να υποδεικνύουν, κάπως ανατριχιαστικά, ότι ο ναζιστής ηγέτης δεν είχε επίγνωση του Ολοκαυτώματος που διαπραττόταν στο όνομά του.
Τα ημερολόγια υποτίθεται ότι είχαν ανακαλυφθεί από τον δημοσιογράφο του Stern, Γκέρντ Χάιντεμαν.
Ο ρεπόρτερ είχε ήδη τη φήμη ενός εμμονικού συλλέκτη ναζιστικών αναμνηστικών. Το 1973, το περιοδικό του είχε αναθέσει να γράψει μια ιστορία για ένα σκάφος που κάποτε ανήκε στον δεύτερο στη διοίκηση του Χίτλερ, Χέρμαν Γκέρινγκ. Ο Χάιντεμαν ξόδεψε μια περιουσία για να αγοράσει το γιοτ και να το ανακαινίσει. Ξεκίνησε επίσης μια σχέση με την κόρη του Γκέρινγκ, Έντα, η οποία τον γνώρισε σε αρκετούς πρώην ναζί. Μέσω αυτών των επαφών, ο Χάιντεμαν είχε πει ότι βρέθηκε μπροστά στη μεγάλη του ανακάλυψη: τα ημερολόγια του Χίτλερ.
Ο Χάιντεμαν ισχυρίστηκε ότι τα ημερολόγια είχαν «εξαχθεί» από το Βερολίνο λίγες μέρες πριν τον θάνατο του Χίτλερ. Τα προσωπικά ημερολόγια ήταν σε ένα αεροπλάνο, διασώθηκαν από τη συντριβή και αποθηκεύτηκαν σε μια σοφίτα. Στα χρόνια που μεσολάβησαν, είχαν φτάσει σε έναν Ανατολικογερμανό συλλέκτη που τώρα προσφερόταν να τα πουλήσει. Ο ρεπόρτερ θα διαπραγματευόταν τη συμφωνία για την αγορά τους, ενεργώντας ως μεσάζοντας μεταξύ του συλλέκτη και του Stern.
Η υπόσχεση μιας εντυπωσιακής παγκόσμιας αποκλειστικότητας, που θα παρείχε άγνωστες πληροφορίες για ναζιστή δικτάτορα, αποδείχθηκε ακαταμάχητη για το περιοδικό. Αλλά το Stern ήταν αποφασισμένο να περιφυλάξει την «ανακάλυψη» με κάθε τρόπο και να εξακριβώσει την αυθεντικότητα των 63 ημερολογίων.
Όταν προσέλαβε ειδικούς γραφολόγους για να πιστοποιήσουν την αυθεντικότητα των ημερολογίων, οι υπεύθυνοι του περιοδικού τους έδωσαν γνήσια έγγραφα του Χίτλερ για σύγκριση με μερικές μόνο επιλεγμένες σελίδες από τα σημειωματάρια του Χίτλερ. Το Stern ξόδεψε περίπου 9,3 εκατομμύρια μάρκα (2,69 εκατομμύρια ευρώ) για τους τόμους και, έχοντας πληρώσει ένα τόσο υπέρογκο ποσό, αποφάσισε να τα αποθηκεύσει σε μια ελβετική θυρίδα για ασφάλεια.
Ο πρώτος ιστορικός που εξέτασε τα ημερολόγια ήταν ο καθηγητής Χιου Τρέβορ-Ρόπερ, γνωστός και ως Λόρδος Ντάκερ του Γκλάντον. Ο Τρέβορ-Ρόπερ το 1947, είχε γράψει ένα βιβλίο, το Οι Τελευταίες Ημέρες του Χίτλερ, που του χάρισε μεγάλη ακαδημαϊκή αναγνώριση, και είχε τη φήμη κορυφαίου ειδικού για τον δικτάτορα. Ήταν επίσης ανεξάρτητος διευθυντής της εφημερίδας The Times, η οποία δύο χρόνια νωρίτερα είχε περάσει μαζί με τον τίτλο των Sunday Times, στον μεγιστάνα του Τύπου, Ρούπερτ Μέρντοχ.
Ο Λόρδος Ντάκερ ήταν αρχικά σκεπτικός για τα ημερολόγια, αλλά πέταξε στην Ελβετία για να τα δει. Η γνώμη του άρχισε να αλλάζει όταν άκουσε την ιστορία προέλευσης των ημερολογίων αλλά αυτό που πραγματικά τον εντυπωσίασε ήταν ο όγκος τους.
«Το πράγμα που εντυπωσίασε τον Χιου Τρέβορ-Ρόπερ πιο έντονα και σίγουρα εντυπωσίασε και εμένα ως μη ειδικό όταν είδα το πρωτότυπο υλικό ήταν το μέγεθος και η κλίμακα τους» είπε ο εκδότης της The Times, Τσαρλς Ντάγκλας-Χομ, στο BBC στις 22 Απριλίου 1983.
«Είναι ένα απίστευτα μεγάλο, ένα τεράστιο γεμάτο ποικιλία αρχειακό υλικό. Δεν είναι μόνο ότι υπάρχουν σχεδόν 60 τόμοι σημειωματάριων γεμάτοι με το γραφικό χαρακτήρα του Χίτλερ, αλλά υπάρχουν περίπου 300 από τα σχέδιά του και προσωπικά έγγραφα όπως η κάρτα του κόμματος. Θυμάμαι ότι υπάρχουν τα σχέδια που υπέβαλε στην σχολή τέχνης όταν ήταν νέος ελπίζοντας να τον δεχτούν, και υπάρχει μια ζωγραφιά, μια ελαιογραφία και άλλα κομμάτια της αληθινής, ιδιωτικής ζωής του. Τώρα, ένας απατεώνας θα έπρεπε να είναι πραγματικά πολύ καλός για να καταφέρει να πλαστογραφήσει όλο αυτό το εύρος» πρόσθεσε.
Ο Λόρδος Ντάκερ πείστηκε ότι τα ημερολόγια ήταν γνήσια, γράφοντας ακόμη και ένα άρθρο στους The Times που επιβεβαίωνε την αυθεντικότητά τους και δηλώνοντας ότι τα ιστορικά γεγονότα ίσως χρειαστεί να επανεξεταστούν με βάση αυτά. Καθώς οι φήμες για τα ημερολόγια του Χίτλερ διαδόθηκαν, αναπτύχθηκε ένας πόλεμος προσφορών για τα δικαιώματα δημοσίευσής τους, με τον ιδιοκτήτη των Sunday Times, Μέρντοχ, να πετάει στη Ζυρίχη για να διαπραγματευτεί τη συμφωνία αυτοπροσώπως.
Με τις συμφωνίες δημοσίευσης υπογεγραμμένες, το Stern σχεδίασε βιαστικά μια συνέντευξη τύπου για να ανακοινώσει την έκδοση των ημερολογίων του Χίτλερ στον κόσμο. Αλλά ακόμη και πριν από την μεγάλη αποκάλυψη των σημειωματάριων, αμφιβολίες άρχισαν να εγείρονται για την εγκυρότητά τους – ακόμη και από τους ανθρώπους των Sunday Times, που είχαν εξαπατηθεί στο παρελθόν.
Το 1968, η εφημερίδα είχε πληρώσει ένα ποσό για ημερολόγια που υποτίθεται ότι είχαν γραφτεί από τον Ιταλό φασίστα ηγέτη Μπενίτο Μουσολίνι. Η γνησιότητα τους είχε επιβεβαιωθεί από τον γιο του. «Αλλά αποδείχθηκαν ψεύτικα, ήταν ιστορίες που είχαν επινοηθεί από δύο ηλικιωμένες κυρίες που ζούσαν στη Βερτσέλι έξω από το Μιλάνο» είπε ο δημοσιογράφος Φίλιπ Νάιτλι, ο οποίος εργάστηκε για την ερευνητική ομάδα των Sunday Times, το 2011.
Η απάτη αποκαλύπτεται
Ωστόσο, ο Μέρντοχ ήταν σίγουρος για τα ημερολόγια και, παρά τις επιφυλάξεις του συντάκτη του, Φρανκ Γκίλς, έσπευσε να δημοσιεύσει τη σειρά στην The Sunday Times με τίτλο «ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ!» μία ημέρα πριν από την ανακοίνωση του Stern.
Ο Γκίλς κάλεσε τον Λόρδο Ντάκερ ζητώντας διαβεβαίωση για την ιστορία, με τον ιστορικό να κάνει στροφή 180 μοιρών σχετικά με την αυθεντικότητα των ημερολογίων. «Όλοι στην αίθουσα, όλοι οι εκτελεστικοί διευθυντές της εφημερίδας, έπεσαν από τις καρέκλες τους και τραβούσαν τα μαλλιά τους, μόλις μας είχε προδώσει ο άνθρωπος που υποτίθεται ήταν και ο κύριος πιστοποιητής της αυθεντικότητας τους» είπε ο Νάιτλι στο BBC. «Ήταν σαφές ότι η ιστορία ήταν απολύτως ψεύτικη».
Η εφημερίδα των The Sunday Times θα μπορούσε ακόμα να σταματήσει το πιεστήριο και να αλλάξει την πρώτη σελίδα, αλλά όταν ο Γκίλς κάλεσε τον ιδιοκτήτη, ο Μέρντοχ είπε: «Επειδή ο ο Ντάκερ έχει αμφιταλαντευτεί όλο αυτό το διάστημα; Αγνοήστε τον, θα δημοσιεύσουμε!» θυμάται ο Νάιτλι.
Για το Stern, τα πράγματα θα γίνονταν χειρότερα στη συνέντευξη τύπου την επόμενη μέρα. Μετά την δήλωση του αρχισυντάκτη Πίτερ Κοχ ότι ήταν «100% πεπεισμένος ότι ο Χίτλερ έγραψε κάθε λέξη σε αυτά τα βιβλία», ο Λόρδος Ντάκερ, ο ίδιος ιστορικός που είχε επιβεβαιώσει τη γνησιότητα τους παραδέχτηκε ότι είχε κάποιες αμφιβολίες.
Με τα πρόσωπα των στελεχών του Stern να αλλάζουν από ενθουσιασμό σε σοκ σε πρεγματικό χρόνο, ο Λόρδος Ντάκερ δήλωσε ότι δεν μπορούσε να συνδέσει τη συντριβής του αεροπλάνου και των φερόμενων προσωπικών ημερολογίων του Χίτλερ και ότι είχε βιαστεί στην απόφαση και κρίση του.
«Πρέπει να πω ως ιστορικός ότι λυπάμαι που οι κανονικές μέθοδοι ιστορικής επαλήθευσης έχουν, ίσως αναγκαία, θυσιαστεί σε κάποιο βαθμό για τις απαιτήσεις της δημοσιογραφικής αποκάλυψης» είπε.
Την επόμενη μέρα μετά τη χαοτική συνέντευξη τύπου, ο Τσαρλς Χάμιλτον, ένας Αμερικανός έμπορος ιστορικών εγγράφων, δήλωσε στο BBC Breakfast ότι μόλις είδε τις σελίδες των ημερολογίων μπορούσε να «μυρίσει την ευχάριστη οσμή των πλαστών». Ο Χάμιλτον είπε ότι ήξερε ότι η υπογραφή δεν ήταν αυθεντική γιατί του προσφέρονταν συνεχώς ψεύτικα έγγραφα του Χίτλερ. «Σύντομα θα αποδειχθεί χωρίς καμία αμφιβολία, και χωρίς καμία επιτροπή ειδικών που νομίζω ότι είναι περιττή αυτή τη στιγμή, ότι όλη η υπόθεση θα καταλήξει και θα είναι μια μεγάλη απάτη στην ιστορία της ανθρωπότητας» είπε.
Δεν είχε άδικο. Μέσα σε δύο εβδομάδες, μετά από αυστηρή εγκληματολογική ανάλυση αποδείχτηκε ότι τα ημερολόγια ήταν ψεύτικα. Όχι μόνο, όπως είχε επισημάνει ο Χάμιλτον στο BBC, η υποτιθέμενη υπογραφή του Χίτλερ δεν ήταν ακριβής, αλλά οι χημικές δοκιμές αποκάλυψαν ότι το χαρτί, η κόλλα και το μελάνι είχαν κατασκευαστεί μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα ημερολόγια ήταν γεμάτα με λάθη και ιστορικές ανακρίβειες, μερικές φορές αναφερόμενα σε πληροφορίες που ο Χίτλερ δεν θα μπορούσε να γνωρίζει.
Μετά από αυτές τις αποκαλύψεις, η The Sunday Times γρήγορα εγκατέλειψε τη δημοσίευση και τύπωσε μια συγγνώμη. Το Stern επίσης ζήτησε δημόσια συγγνώμη για τη μεγάλη εξαπάτηση.
Η φήμη καταρρέει, οι κυκλοφορίες αυξάνονται
Ο Χάιντεμαν αποκάλυψε ότι η Ανατολικογερμανή πηγή που προμήθευε τα ημερολόγια ήταν ο Κόνραντ Κουγιάου – ένας πλαστογράφος που αποδείχθηκε ότι ήταν ο συγγραφέας των έργων.
Ο Κουγιάου ήταν ένας επιτήδειος απατεώνας αλλά είχε κάνει το λάθος να αντιγράψει μεγάλα αποσπάσματα από το βιβλίο του Μαξ Ντόμαρου, Ομιλίες και Μανιφέστα του Χίτλερ, 1932-1945 και ως αποτέλεσμα είχε αναδημοσιεύσει λέξη προς λέξη μερικά από τα χρονολογικά λάθη της πρώτης έκδοσης αυτού του βιβλίου.
Για να δώσει ένα πιο προσωπικό τόνο στα ημερολόγια, ο Κουγιάου είχε επινοήσει μια πιο «πεζή» πλευρά της ζωής του Φύρερ, με σημειώσεις όπως «Δεν μπορώ καν να φύγω από τη δουλειά και να επισκεφτώ την Εύα», «Πρέπει να πάω στο ταχυδρομείο, να στείλω μερικά τηλεγραφήματα» και «Η Εύα λέει ότι μυρίζει το στόμα μου».
Ο Κουγιάου είχε ακόμη δυσκολευτεί με τα περίπλοκα γοτθικά αρχικά που χρησιμοποίησε στα εξώφυλλα των ημερολογίων, κολλώντας κατά λάθος τα αρχικά FH αντί για AH. Είχε στη συνέχεια προσπαθήσει να κάνει τα ημερολόγια να μοιάζουν πολυκαιρισμένα λερώνοντας τα με τσάι και χτυπώντας τα στο γραφείο του.
O ιστορικός Xιού Τρέβορ-Ρόπερ
Αυτό που βοήθησε με την αρχική πιστοποίηση των ημερολογίων ήταν ότι ο Κουγιάου ήταν τόσο παραγωγικός πλαστογράφος ναζιστικών αναμνηστικών που πολλά από τα «γνήσια» έγγραφα που είχε δώσει το Stern στους ειδικούς για σύγκριση, ήταν στην πραγματικότητα δικά του, πλαστά προϊόντα.
Ο πλαστογράφος συνελήφθη από την αστυνομία και παραδέχτηκε τον ρόλο του στην απάτη -μάλιστα, ήταν τόσο αποφασισμένος να αποδείξει την ενοχή του που έγραψε ομολογία με το γραφικό χαρακτήρα που είχε υιοθετήσει στα ημερολόγια του ως Χίτλερ. Το 1985, βρέθηκε ένοχος για απάτη και πλαστογραφία και καταδικάστηκε σε τέσσεραμισι χρόνια φυλάκισης.
Μετά από περισσότερες έρευνες αποκαλύφθηκε ότι ο Χάιντεμαν είχε επίσης αυξήσει το ποσό που υποτίθεται ότι ζητούσε η «πηγή» του για τα ημερολόγια και είχε κλέψει χρήματα από τα ποσά που πληρώθηκαν από το Stern.
Ο Χάιντεμαν είχε εξαπατήσει το Stern για να χρηματοδοτήσει τον πολυτελή τρόπο ζωής του, τη συντήρηση του ναζιστικού του γιοτ και την προτίμησή του να αγοράζει όλο και περισσότερα αναμνηστικά δικτατόρων (αργότερα θα ισχυριζόταν ότι κατείχε τα εσώρουχα του Ιντί Αμίν Νταντά). Καταδικάστηκε το 1985 για απάτη και φυλακίστηκε σε τέσσερα χρόνια και οκτώ μήνες. Στη δίκη του, ο Χάιντεμαν υποστήριξε ότι είχε πέσει και ο ίδιος θύμα απάτης, αλλά ο Κουγιάου πάντα υποστήριζε ότι ο δημοσιογράφος γνώριζε ότι τα ημερολόγια ήταν ψεύτικα.
Μετά από το σκάνδαλο, η φήμη του Λόρδου Ντάκερ ως ιστορικού είχε τραυματιστεί ανεπανόρθωτα.
Ο Κοχ και άλλοι συντάκτες του Stern έχασαν τις θέσεις τους, ενώ ο Γκίλς απομακρύνθηκε από τους The Sunday Times. Ακόμη και ο Μέρντοχ θα δήλωνε το 2012 ότι η απόφασή του να προχωρήσει με την ιστορία «ήταν ένα μεγάλο λάθος». «Αναλαμβάνω πλήρως την ευθύνη. Θα πρέπει να ζήσω με αυτό για το υπόλοιπο της ζωής μου» είχε πει.
Ωστόσο, η κυκλοφορία της εφημερίδας του αυξήθηκε λόγω της απόφασής του να δημοσιεύσει την ψεύτικη ιστορία και καθώς ο Μέρντοχ είχε επιμείνει σε μια ρήτρα που απαιτούσε από το Stern να επιστρέψει όλα τα χρήματα που του είχε καταβάλει η εφημερίδα των The Sunday Times αν τα ημερολόγια αποδεικνύονταν ψεύτικα, ο μεγιστάνας των μέσων ενημέρωσης μέτρησε κέρδη από τη μεγαλύτερη απάτη στον Τύπο που έγινε ποτέ.
