Το μεγαλύτερο μυστήριο της ανθρώπινης εξέλιξης, που προέκυψε πριν από 15 χρόνια από ένα οστό του μικρού δακτύλου ηλικίας 60.000 ετών, άρχισε τελικά να ξεδιαλύνεται το 2025.
Η ανάλυση του DNA που εξήχθη από το απολίθωμα ενθουσίασε την επιστημονική κοινότητα το 2010, όταν αποκάλυψε έναν μέχρι τότε άγνωστο ανθρώπινο πληθυσμό που, στο μακρινό παρελθόν, είχε συναντήσει και διασταυρωθεί με το δικό μας είδος, τον Χόμο σάπιενς.
Αυτή η αινιγματική ομάδα έγινε γνωστή ως οι Ντενίσοβαν, από το σπήλαιο Ντενίσοβα στα όρη Αλτάϊ της Σιβηρίας, όπου βρέθηκε το μικρό δάχτυλο. Παρά τη βαθιά γνώση της γενετικής σύστασης αυτού του πληθυσμού, ίχνη της οποίας φέρουν σήμερα εκατομμύρια άνθρωποι, οι επιστήμονες δεν γνώριζαν τίποτα για την εμφάνιση των Ντενίσοβαν, πού ζούσαν ή γιατί εξαφανίστηκαν.
Η ανακάλυψη και τα ερωτήματα που προκάλεσε ενέπνευσαν μια ολόκληρη γενιά γενετιστών, αρχαιολόγων και παλαιοανθρωπολόγων.
Μέρος αυτής της εργασίας απέδωσε καρπούς φέτος, και οι επιστήμονες έδωσαν επιτέλους ένα πρόσωπο στο όνομα Ντενίσοβαν, εξάγοντας νέα στοιχεία από ένα άλλο γνωστό απολίθωμα: ένα προϊστορικό ανθρώπινο κρανίο που δεν φαινόταν να ταιριάζει με καμία γνωστή ομάδα. Τώρα, άλλα κομμάτια του παζλ έχουν αρχίσει να μπαίνουν στη θέση τους.
Και εγένετο «Άνθρωπος-Δράκος»
Όταν το κρανίο ήρθε στο φως στο Χαρμπίν της βορειοανατολικής Κίνας το 2018, αφού ήταν κρυμμένο για δεκαετίες στο βάθος ενός πηγαδιού, ορισμένοι επιστήμονες είχαν την υποψία ότι μπορεί να ανήκε σε Ντενίσοβαν.
Ακολουθίες DNA από την ομάδα είχαν ανιχνευθεί στο γονιδίωμα των σημερινών Ασιατών, αλλά όχι των Ευρωπαίων, υποδηλώνοντας ότι αυτή η περιοχή ήταν εκεί όπου ζούσαν κυρίως οι Ντενίσοβαν.
Με βάση το χαρακτηριστικό του σχήμα, οι ερευνητές απέδωσαν το κρανίο σε ένα νέο είδος που ονόμασαν Χόμο λόνγκι ή Άνθρωπος Δράκος. Τα δώδεκα περίπου απολιθώματα Ντενίσοβαν που είχαν ταυτοποιηθεί από το 2010 με τη χρήση DNA ήταν πολύ μικρά και αποσπασματικά για να δικαιολογήσουν την επίσημη ονομασία του είδους.
Η λήψη αρχαίου DNA από το κρανίο, το οποίο εκτιμάται ότι είναι 146.000 ετών, ήταν το κλειδί για να κατανοηθεί αν υπήρχε σύνδεση μεταξύ του Δράκου και των Ντενίσοβαν. Ωστόσο, αυτό αποδείχθηκε δύσκολο.
Μια ομάδα με επικεφαλής την Κιαομέϊ Φου, γενετίστρια και καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Παλαιοντολογίας Σπονδυλωτών και Παλαιοανθρωπολογίας, που ανήκει στην Κινεζική Ακαδημία Επιστημών στο Πεκίνο, εξέτασε έξι δείγματα οστών από το μοναδικό σωζόμενο δόντι του Δράκου και το πετρώδες οστό του κρανίου, ένα πυκνό κομμάτι στη βάση του κρανίου που συχνά αποτελεί πλούσια πηγή DNA στα απολιθώματα. Παρ’ όλα αυτά, τα δείγματα δεν έδωσαν αποτελέσματα.
Ωστόσο, η Φου, η οποία ως νεαρή ερευνήτρια είχε συμμετάσχει στην ομάδα του Ινστιτούτου Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Μαξ Πλανκ στη Λειψία της Γερμανίας που ανακάλυψε για πρώτη φορά τους Ντενίσοβαν, ανέφερε τον Ιούνιο ότι η ομάδα της κατάφερε να ανακτήσει γενετικό υλικό των Ντενίσοβαν από μια απροσδόκητη πηγή: την οδοντική πέτρα του Aνθρώπου Δράκου — την ουσία που απομένει στα δόντια και με την πάροδο του χρόνου μπορεί να σχηματίσει ένα σκληρό στρώμα και να διατηρήσει το DNA από το στόμα.
Αυτή η πληροφορία δεν ήταν ένα σίγουρο αποτέλεσμα. Το γενετικό υλικό που ανέκτησαν οι ερευνητές ήταν μιτοχονδριακό DNA, το οποίο, σε αντίθεση με το πυρηνικό DNA, κληρονομείται μόνο μέσω της μητρικής γραμμής, παρέχοντας μια ατελή εικόνα της γονιδιωματικής καταγωγής ενός ατόμου. Αυτή η ανακάλυψη σήμαινε, ενδεχομένως, ότι ο Άνθρωπος Δράκος θα μπορούσε να ήταν ένα μείγμα δύο ειδών, κάτι που δεν είναι άνευ προηγουμένου. Το 2018, οι επιστήμονες αποκάλυψαν ένα απολιθωμένο οστό από τη σπηλιά Ντενίσοβα που ανήκε σε ένα κορίτσι με μητέρα Νεάντερταλ και πατέρα Ντενίσοβαν.
Ωστόσο, η ομάδα ανακάλυψε επίσης θραύσματα πρωτεΪνών από τα δείγματα του πετρώδους οστού, τα οποία — αν και λιγότερο λεπτομερή από το DNA — υποδείκνυαν ότι το κρανίο του Ανθρώπου Δράκου ανήκε σε έναν πληθυσμό Ντενίσοβαν.
Μαζί, οι δύο σειρές αποδεικτικών στοιχείων «ξεκαθάρισαν μέρος του μυστηρίου που περιβάλλει αυτόν τον πληθυσμό», είπε η Φου στο CNN τον Ιούνιο, όταν δημοσιεύθηκε η έρευνα. «Μετά από 15 χρόνια, γνωρίζουμε το πρώτο κρανίο Ντενίσοβαν».
Η ανακάλυψη του DNA καθιστά πιθανό το Χόμο λόνγκι να γίνει η επίσημη ονομασία για τα δώδεκα περίπου άλλα απολιθώματα Ντενίσοβαν, δήλωσε σε email ο Κρις Στρίνγκερ, παλαιοανθρωπολόγος και επικεφαλής της έρευνας για την ανθρώπινη εξέλιξη στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου.
Ο Ράιαν ΜακΡέι και η Μπριάνα Πόμπινερ, παλαιοανθρωπολόγοι στο Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Σμιθσόνιαν, συμφώνησαν, αν και δήλωσαν ότι το όνομα Ντενίσοβαν πιθανότατα θα παραμείνει ως δημοφιλές όνομα, όπως και το Χόμο νεαντερταλένσις που οι περισσότεροι άνθρωποι αποκαλούν σήμερα Νεάντερταλ.
«Αν και πρέπει να γίνουν περισσότερες έρευνες για να συγκεντρωθούν περισσότερα στοιχεία και να δοθεί στους επιστήμονες μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της ανατομίας, του περιβάλλοντος και της συμπεριφοράς των Ντενίσοβαν, η δυνατότητα σύνδεσης των πλήρων απολιθωμάτων με τα μοριακά στοιχεία αποτελεί ένα τεράστιο βήμα προς τα εμπρός», έγραψαν οι ΜακΡέι και Πόμπινερ σε μια ετήσια λίστα με τις σημαντικότερες ειδήσεις για την ανθρώπινη εξέλιξη.
Οι ερευνητές υποδηλώνουν ότι ενδέχεται να υπάρχουν επιπλέον στοιχεία που περιμένουν να ταυτοποιηθούν και ότι το 2026 θα μπορούσε να είναι μια χρονιά με περισσότερες επαναστατικές αποκαλύψεις.
Πορτρέτο ενός Ντενίσοβαν
Ένα απολίθωμα κρανίου, με τα χαρακτηριστικά εξογκώματα και τις «μύτες» του, μπορεί να αποκαλύψει πολλά για την εμφάνιση ενός ατόμου, σύμφωνα με τον Τζον Γκερτσ, έναν παλαιοκαλλιτέχνη που δημιουργεί ανακατασκευές αρχαίων ανθρώπινων προγόνων για μουσεία, όπως το Σμιθσόνιαν και το Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας. Ανακατασκεύασε το πρόσωπο του Δράκου για το National Geographic.
Υποθέτοντας ότι το κρανίο του Ανθρώπου Δράκου ανήκε σε ένα τυπικό άτομο Ντενίσοβαν, οι επιστήμονες είπαν ότι ο αρχαίος άνθρωπος θα είχε έντονες ράχες στα φρύδια, μεγάλα δόντια και δεν θα είχε το ψηλό μέτωπο που έχουμε εμείς. Ωστόσο, αν ντυνόταν με σύγχρονα ρούχα, αυτός ο προϊστορικός συγγενής μας ίσως να μην τραβούσε και πολύ την προσοχή στο μετρό.
Ο Γκερτς είπε ότι χρησιμοποιεί γνωστές σχέσεις μεταξύ μαλακού και οστικού ιστού σε ανθρώπους και πιθήκους για να αναδημιουργήσει χαρακτηριστικά του προσώπου, όπως το εύρος του οφθαλμού, τις διαστάσεις του ρινικού χόνδρου και το πάχος του μαλακού ιστού σε ορισμένα μέρη του προσώπου. Πιο δύσκολα ήταν τα χαρακτηριστικά για τα οποία το κρανίο «παρέχει λίγες πληροφορίες», όπως το σχήμα των χειλιών και των αυτιών και η θέση των μαλλιών.
Με τα μοριακά στοιχεία που συνδέουν πλέον τον Άνθρωπο Δράκο με τους Ντενίσoβαν, θα είναι ευκολότερο για τους παλαιοανθρωπολόγους να αναγνωρίσουν άλλα πιθανά λείψανα Ντενίσοβαν, συμπεριλαμβανομένων των απολιθωμάτων κρανίων από τοποθεσίες στην Κίνα που επί μακρό δεν μπορούσαν να ταξινομηθούν.
Περισσότερες αποκαλύψεις θα μπορούσαν να προέλθουν από ένα άλλο απολίθωμα κρανίου που ανακαλύφθηκε στην Κίνα το 2022, το οποίο δεν έχει περιγραφεί επίσημα στην επιστημονική βιβλιογραφία. Είναι το τρίτο κρανίο που ανακαλύφθηκε στον χώρο γνωστό ως Γιουνξιάν στην επαρχία Χουμπέι της Κίνας και πιστεύεται ότι χρονολογείται περίπου 1 εκατομμύριο χρόνια πριν. Τα άλλα δύο κρανία βρέθηκαν το 1990.
Μια ψηφιακή ανακατασκευή που δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο του δεύτερου κρανίου, το οποίο ήταν σοβαρά παραμορφωμένο, υποδηλώνει ότι ήταν ένας πρώιμος πρόγονος του Δράκου, πράγμα που σημαίνει ότι η γενεαλογία θα μπορούσε να έχει ξεκινήσει πολύ νωρίτερα από ό,τι πιστευόταν προηγουμένως.
Η ευρύτερη ανάλυση των ερευνητών, με βάση την ανακατασκευή και περισσότερα από 100 άλλα απολιθώματα κρανίων, μεταθέτει επίσης σημαντικά προς τα πίσω το χρονοδιάγραμμα για την εμφάνιση ειδών όπως το δικό μας, Χόμο σάπιενς, και Χόμο νεαντερταλένσις, κατά 400.000 χρόνια.
Ωστόσο, τα ευρήματα προκάλεσαν κάποιο σκεπτικισμό. Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με το τρίτο κρανίο Γιουνξιάν θα επέτρεπαν στην ομάδα να ελέγξει την ακρίβεια της ανακατασκευής και την τοποθέτησή της στο γενεαλογικό δέντρο του ανθρώπου.
Το παλαιότερο γονιδίωμα θέτει νέα ερωτήματα
Ένα δόντι ηλικίας 200.000 ετών, παρόμοιο σε εμφάνιση με τον γομφίο που εξακολουθεί να είναι προσκολλημένος στο κρανίο του Ανθρώπου Δράκου, ενδέχεται να ανατρέψει όσα είναι γνωστά για τους Ντενίσοβαν και το γενεαλογικό δέντρο του ανθρώπου. Οι ερευνητές βρήκαν το δόντι κατά τη διάρκεια ανασκαφής στη σπηλιά Ντενίσοβα το 2020.
Ο Στεφάν Πεϊρέν, ερευνητής στο Ινστιτούτο Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Μαξ Πλανκ, και οι συνεργάτες του ανέλυσαν τον γομφίο και από αυτόν ανέκτησαν το πλήρες γονιδίωμα ενός Ντενίσοβαν — ένα εξαιρετικά λεπτομερές σύνολο γενετικών πληροφοριών που μπορεί να αποκαλύψει τη γενετική ποικιλομορφία και την εξέλιξη του παρελθόντος.
Είναι μόλις η δεύτερη φορά που οι επιστήμονες κατάφεραν να αλληλουχίσουν ένα γονιδίωμα «υψηλής κάλυψης» από ένα απολίθωμα Ντενίσοβαν — η πρώτη ήταν από το απολίθωμα δακτύλου που αποκάλυψε την ύπαρξη των Ντενίσοβαν.
Οι επιστήμονες μοιράστηκαν την ανάλυση του γονιδιώματος τον Οκτώβριο σε έναν λεγόμενο διακομιστή προεκτύπωσης, ο οποίος επιτρέπει στους συγγραφείς της μελέτης να δημοσιεύουν πρώιμες εκδόσεις της εργασίας τους στο διαδίκτυο και υποβάλλεται σε αξιολόγηση από ομότιμους ερευνητές. Ο Πεϊρέν αρνήθηκε να σχολιάσει το άρθρο μέχρι να δημοσιευτεί επίσημα το επόμενο έτος. Ο Στρίνγκερ χαρακτήρισε τα ευρήματα ως «πολύ σημαντικά».
Το γονιδίωμα επιτρέπει την περαιτέρω διερεύνηση των βιολογικών χαρακτηριστικών των Ντενίσοβαν που μπορεί να επηρεάζουν την ανθρώπινη υγεία σήμερα. Για παράδειγμα, μια μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Αύγουστο υποδηλώνει ότι μια παραλλαγή γονιδίου των Ντενίσοβαν που εμπλέκεται στην παραγωγή βλέννας και σάλιου μπορεί να βοήθησε τον Χόμο σάπιενς να προσαρμοστεί σε νέα περιβάλλοντα.
Το νέο γονιδίωμα είναι επίσης πολύ παλαιότερο από το πρώτο και επιτρέπει στους γενετιστές να ερευνήσουν πιο βαθιά την ιστορία των Ντενίσοβαν και να ανακατασκευάσουν τις σχέσεις μεταξύ διαφορετικών αρχαίων πληθυσμών.
Το γονιδίωμα αντιπροσωπεύει έναν άνδρα Ντενίσοβαν που ζούσε σε μια μικρή ομάδα πριν από 200.000 χρόνια στη σπηλιά Ντενίσοβα. Η ανάλυση της ομάδας αποκάλυψε ότι όχι μόνο οι πρόγονοί του είχαν προφανώς διασταυρωθεί με τους πρώιμους Νεάντερταλ, αλλά το άτομο είχε επίσης προγόνους από μια άγνωστη «υπερ-αρχαϊκή» ομάδα για την οποία δεν υπάρχει επί του παρόντος κανένα αρχαίο DNA που να ταιριάζει.
Ο ΜακΡέι από το Σμιθσόνιαν είπε ότι ίχνη αυτών των «φαντασμάτων γενεαλογιών» έχουν βρεθεί και στο DNA των σύγχρονων ανθρώπων, και οι επιστήμονες δεν είναι σίγουροι ποιοι είναι. Θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν άλλους εξαφανισμένους ανθρωποειδείς, όπως τον Χόμο ερέκτους ή τον Χόμο φλορεσιένσις, γνωστό και ως «χόμπιτ».
«Ή θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν ανθρωποειδή που πραγματικά δεν έχουμε βρει στα απολιθώματα. Είναι φαντάσματα μέχρι να βρούμε κάτι που να μας οδηγήσει στην προέλευσή τους», ανέφερε μέσω email.
Η ανακάλυψη της ταυτότητας αυτής της ομάδας θα είναι ένα νέο μυστήριο που θα απασχολήσει τους ειδικούς στην ανθρώπινη εξέλιξη το 2026.
Πηγή: CNN
www.ertnews.gr
