Μια νέα γενετική μελέτη αποκαλύπτει ότι οι άνθρωποι που ζούσαν στη νότια Αφρική παρέμειναν απομονωμένοι για περίπου 100.000 χρόνια, γεγονός που τους έκανε να «βρίσκονται εκτός του εύρους γενετικής ποικιλομορφίας» που παρατηρείται στους σύγχρονους ανθρώπους.
Η ανακάλυψη ενισχύει την άποψη ότι ο «σύγχρονος» Homo sapiens μπορεί να παρουσιάζει πολλές διαφορετικές γενετικές συνθέσεις, ακόμη και πέρα από τα συνηθισμένα όρια.
Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature, οι ερευνητές ανέλυσαν τα γονιδιώματα 28 αρχαίων ατόμων, ηλικίας από 225 έως 10.275 ετών, από περιοχές νότια του ποταμού Λιμπόπο, ο οποίος ξεκινά από τη Νότια Αφρική και εκβάλλει στον Ινδικό Ωκεανό μέσω της Μοζαμβίκης.
Η ομάδα συνέκρινε τα γονιδιώματα αυτών των σκελετών με ήδη δημοσιευμένα δεδομένα από αρχαίους και σύγχρονους πληθυσμούς της Αφρικής, της Ευρώπης, της Ασίας, της Αμερικής και της Ωκεανίας.
Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι όλοι όσοι ζούσαν στη νότια Αφρική πριν από περίπου 1.400 χρόνια διέθεταν εντελώς διαφορετικό γενετικό προφίλ από τους σημερινούς ανθρώπους, κάτι που υποδηλώνει τη σχετική απομόνωση της περιοχής μέχρι σχετικά πρόσφατα.
Απομόνωση και γενετική ποικιλία
Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ακόμη γιατί οι άνθρωποι παρέμειναν τόσο καιρό απομονωμένοι στη νότια Αφρική. Ο Μάτιας Γιάκομπσον, εξελικτικός βιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλας, δήλωσε ότι η μεγάλη γεωγραφική απόσταση ίσως έπαιξε ρόλο, αλλά δεν αποτελεί πλήρη εξήγηση. Όπως σημείωσε, η περιοχή γύρω από τον ποταμό Ζαμβέζη, βόρεια της απομονωμένης ομάδας, πιθανόν δεν ήταν κατάλληλη για ανθρώπινη εγκατάσταση. «Ο συνδυασμός απόστασης και δυσμενών συνθηκών μπορεί να απομόνωσε τον νότο», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Πολλοί από τους αρχαίους κατοίκους της περιοχής, που έζησαν μεταξύ 10.200 και 1.400 ετών πριν, «βρίσκονται εκτός του εύρους γενετικής ποικιλίας των σημερινών ανθρώπων» και αποτελούν ένα «ακραίο άκρο της ανθρώπινης γενετικής διαφοροποίησης».
Οι ερευνητές ονόμασαν αυτό το άγνωστο έως τώρα γενετικό σύνολο «αρχαίο συστατικό νότιας αφρικανικής καταγωγής» και διαπίστωσαν ότι δεν υπήρχαν ενδείξεις επιμειξίας με άλλους πληθυσμούς έως περίπου το 550 μ.Χ.
Νέα δεδομένα για την εξέλιξη του ανθρώπου
Η ανάλυση έδειξε ότι ο πληθυσμός της νότιας Αφρικής ήταν μεγάλος μέχρι περίπου πριν από 200.000 χρόνια, ενώ κάποιοι ίσως μετανάστευσαν βορειότερα σε περιόδους ευνοϊκού κλίματος. Περίπου πριν από 50.000 χρόνια ο πληθυσμός άρχισε να μειώνεται, και γύρω στο 700 μ.Χ. ήρθαν σε επαφή με αγροτικούς πληθυσμούς από τον βορρά.
Η μοναδική γενετική σύνθεση των αρχαίων νοτιοαφρικανών παρέχει κρίσιμες ενδείξεις για την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Σύμφωνα με τον Γιάκομπσον, ο προϊστορικός πληθυσμός της περιοχής περιείχε τη μισή από όλη τη γνωστή ανθρώπινη γενετική ποικιλία, ενώ η υπόλοιπη μισή κατανέμεται στους πληθυσμούς του υπόλοιπου κόσμου.
Η μελέτη εντόπισε δεκάδες γονιδιακές παραλλαγές μοναδικές για τον Homo sapiens, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που συνδέονται με τη λειτουργία των νεφρών και την ανάπτυξη των νευρώνων του εγκεφάλου. Οι πρώτες ενδέχεται να σχετίζονται με τη ρύθμιση του νερού στο σώμα, ενώ οι δεύτερες πιθανόν συνδέονται με τη βελτίωση των γνωστικών ικανοτήτων.
Η σημασία της ανακάλυψης
Η έρευνα υπογραμμίζει ότι υπάρχει ακόμη «τεράστια ανεκμετάλλευτη γενετική ποικιλία» στα αρχαία γονιδιώματα των αυτόχθονων πληθυσμών, κρίσιμη για την κατανόηση της εξέλιξης του ανθρώπου. Η παρουσία αυτών των παραλλαγών στους αρχαίους νοτιοαφρικανούς ενισχύει το λεγόμενο «συνδυαστικό» μοντέλο εξέλιξης, σύμφωνα με το οποίο πολλοί διαφορετικοί συνδυασμοί γονιδιακών χαρακτηριστικών οδήγησαν στην εμφάνιση του γενετικά σύγχρονου ανθρώπου.
«Είναι πιθανό οι άνθρωποι να εξελίχθηκαν, τουλάχιστον εν μέρει, σε πολλαπλές περιοχές», κατέληξε ο Γιάκομπσον, προσθέτοντας ότι ο τρόπος με τον οποίο συνδυάστηκαν αυτές οι γενετικές παραλλαγές παραμένει ανοιχτό ερώτημα για την επιστήμη.
