Το «σπίτι του Άη Βασίλη» στη βόρεια Φινλανδία, το Ροβανιέμι, δεν ξεκίνησε από την αρχή ως ένα χριστουγεννιάτικο χωριό – παραμύθι, αλλά ως μία πόλη – φάντασμα που έγινε στάχτη στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά ξαναχτίστηκε στρατηγικά ακολουθώντας το περίγραμμα του κεφαλιού ενός… ταράνδου.
Το μαγευτικό Ροβανιέμι, που σήμερα προσελκύει πάνω από 1,2 εκατ. επισκέπτες τον χρόνο ως το σπίτι του Άη Βασίλη, «Santa Claus Village» και «επίσημο hometown του Santa», την περίοδο του Β Παγκοσμίου Πολέμου κάηκε σχεδόν ολοκληρωτικά από τους ναζί και μετά ξαναχτίστηκε και επανασυστήθηκε ως ένα παγκόσμιο brand Χριστουγέννων.
Όταν όλα έγιναν στάχτη
Κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πόολέμου, η Λαπωνία χωρίστηκε σε ζώνες επιρροής και το Ροβανιέμι, σημαντικός σιδηροδρομικός κόμβος, έγινε η βάση του γερμανικού στρατού και της Luftwaffe. Όταν η φινλανδική πλευρά υποχρεώθηκε να εκδιώξει τις γερμανικές δυνάμεις το 1944, οι ναζί εφάρμοσαν πολιτική «καμένης γης», ανατινάζοντας και πυρπολώντας την πόλη και καταστρέφοντας περίπου το 90% των κτιρίων.
Φωτογραφίες από εκείνες τις μέρες δείχνουν ένα τοπίο με στάχτες και καμινάδες να στέκονται μόνες τους, ενώ μέχρι σήμερα κάτοικοι λένε ότι βρίσκουν καμένα ξύλα και μέταλλα στο έδαφος γύρω από τα σπίτια τους. Από έναν βιομηχανικό–στρατιωτικό κόμβο στον Αρκτικό Κύκλο, το Ροβανιέμι βρέθηκε κυριολεκτικά να ξαναρχίζει από το μηδέν.
Η επανασυστημένη «πόλη-τάρανδος» του Άλβαρ Άαλτο
Μετά τον πόλεμο, ήρθε η στιγμή της ανοικοδόμησης της πόλης η οποία χρηματοδοτήθηκε με διεθνή βοήθεια (UNRRA), και η Φινλανδία ανέθεσε το έργο στον διάσημο αρχιτέκτονα Άλβαρ Άαλτο για να σχεδιάσει το Ροβανιέμι από το μηδέν. Ο Άαλτο πρότεινε ένα ριζοσπαστικό masterplan: η πόλη να χαραχτεί στο χάρτη σαν κεφάλι ταράνδου, με τους κεντρικούς δρόμους να σχηματίζουν τα κέρατα, ως φόρο τιμής στη παράδοση της εκτροφής ταράνδων και στο αρκτικό τοπίο.
Έτσι, το Ροβανιέμι απέκτησε μια διπλή ταυτότητα: αρχιτεκτονικό σύμβολο μοντερνισμού και ταυτόχρονα «σκηνικό» που συνδέεται οπτικά με ταράνδους, χιόνια και τις εικόνες που αργότερα θα ταυτίζονταν με τον Άη-Βασίλη και τα έλκηθρα.
Η γέννηση του διάσημου «Santa Village»
Το μεγάλο βήμα προς το να γίνει το Ροβανιέμι ο ορισμός των Χριστουγέννων έγινε το 1950, όταν η Ελεανόρ Ρούζβελτ, χήρα του Αμερικανού προέδρου Φράνκλιν Ρούζβελτ, επισκέφθηκε την περιοχή για να δει την ανοικοδόμηση με τα προγράμματα βοήθειας. Για να την υποδεχθούν, οι τοπικές αρχές έχτισαν σε λίγες εβδομάδες μια ξύλινη καλύβα πάνω στον Αρκτικό Κύκλο, λίγα χιλιόμετρα έξω από την πόλη, το μετέπειτα «Roosevelt Cottage», που σήμερα θεωρείται το πρώτο κτίσμα του Santa Claus Village.
Από εκεί και πέρα, το Ροβανιέμι συνδέθηκε με τον μύθο του Santa Claus, ο οποίος, σύμφωνα με τη φινλανδική παράδοση, ζούσε αρχικά στο απομονωμένο βουνό Κορβαντούντουρι, πολύ βορειότερα και πρακτικά μη προσβάσιμο.
Η ύπαρξη αεροδρομίου, πρώην πεδίο της Luftwaffe, και ο νέος οδικός κόμβος έκαναν το Ροβανιέμι πολύ πιο βολική «πύλη» για τους τουρίστες, κι έτσι σταδιακά η πόλη αγκάλιασε την ταυτότητα της «πρωτεύουσας του Άη-Βασίλη».
Πώς το Ροβανιέμι έγινε η «πατρίδα» του Άη-Βασίλη και «The rest is history»
Τη δεκαετία του 1980, η τουριστική στρατηγική απέκτησε ακόμη πιο οργανωμένη μορφή. Το 1985 το Ροβανιέμι ανακηρύχθηκε επίσημα ως «The Official Hometown of Santa Claus», ενώ το 1989, 16 μεγάλες φινλανδικές εταιρείες δημιούργησαν την «Santa Claus Land Association» με αποκλειστικό σκοπό τη διεθνή προώθηση του brand «Santa από τη Λαπωνία».
Από τότε, «Άγιοι Βασίληδες» από τη Λαπωνία στάλθηκαν σε εμπορικές αποστολές από τις ΗΠΑ μέχρι την Ιαπωνία, το αεροδρόμιο μετονομάστηκε σε «Santa Claus’ Official Airport» και ένα μέρος παλιών στρατιωτικών κατασκευών, ακόμη και τμήμα πυρηνικού καταφυγίου, μετατράπηκε σε Santa Park, υπόγειο θεματικό πάρκο. Το αποτέλεσμα ήταν ένα από τα πιο επιτυχημένα παραδείγματα «επινοημένης παράδοσης» και τουριστικού rebranding μιας πόλης με τραυματικό παρελθόν.
Νούμερο 1 Χριστουγεννιάτικος προορισμός για τους τουρίστες και οι σημερινές προκλήσεις
Σήμερα, το Ροβανιέμι και ιδιαίτερα το Santa Claus Village δέχονται πάνω από 600.000 επισκέπτες ετησίως μόνο στο θεματικό πάρκο, ενώ συνολικά η πόλη κατέγραψε περίπου 1,2 εκατομμύρια διανυκτερεύσεις το 2023, δηλαδή επισκέπτες δέκα φορές περισσότεροι από τους μόνιμους κατοίκους.
Οικονομικά, ο τουρισμός έχει εκτοξεύσει τα έσοδα και έχει μετατρέψει την πόλη σε παγκόσμιο χειμερινό προορισμό, με πτήσεις τσάρτερ, resort, σαλέ και βιομηχανία εμπειριών γύρω από χιόνι, βόρειο σέλας και φυσικά τον Άι-Βασίλη.
Μικροί και μεγάλοι μπορούν να επισκεφτούν το Άη Βασίλη, να βγάλουν φωτογραφία και βίντεο μαζί του και να κάνου, όλα τα χριστουγεννιάτικα όνειρά τους πραγματικότητα.
Ωστόσο, φινλανδικά και διεθνή μέσα επισημαίνουν ότι πολλοί κάτοικοι ανησυχούν για την υπερτουρισμό: συμφόρηση στους δρόμους, ακρίβεια στην κατοικία, πίεση στις υποδομές και φόβος ότι η πόλη χάνει την αυθεντικότητά της.
Η «σκοτεινή ιστορία» της καμένης πόλης και του πολέμου τείνει να κρύβεται πίσω από το λαμπερό χριστουγεννιάτικο περιτύλιγμα, αν και τα ίχνη της, παλιοί στρατιωτικοί χώροι, ερείπια, ο σχεδιασμός της «πόλης-ταράνδου», παραμένουν παρόντα για όποιον κοιτάξει πιο προσεκτικά.
To άρθρο Ροβανιέμι: Το καμένο χωριό που έγινε παγκόσμιο brand – Το σπίτι του Άη Βασίλη και το σύμβολο των Χριστουγέννων δημοσιεύτηκε στο NewsIT .
