Η Ευρωπαϊκή Ένωση επιχειρεί για πρώτη φορά να αντιμετωπίσει τη σοβαρή στεγαστική κρίση που πλήττει ολόκληρη την ήπειρο, παρουσιάζοντας ένα σχέδιο ενίσχυσης του κατασκευαστικού τομέα και ρύθμισης των βραχυχρόνιων μισθώσεων. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η στεγαστική αστάθεια έχει εξελιχθεί σε μία από τις πιο πιεστικές κοινωνικές προκλήσεις της εποχής.
Όπως δήλωσε ο Τόμας Κάτνιγκ, μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ), η κρίση αυτή «επηρεάζει λίγο-πολύ και τα 27 κράτη μέλη, από τη νότια Ευρώπη έως τις χώρες της Βαλτικής, από τις μεγάλες πόλεις έως τις αγροτικές περιοχές».
Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά: σχεδόν 1,3 εκατομμύριο άνθρωποι στην ΕΕ είναι άστεγοι. Οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν κατά περισσότερο από 60% από το 2010 έως το 2025, ενώ τα ενοίκια σημείωσαν άνοδο περίπου 29%, σύμφωνα με την Eurostat. Σε ορισμένες χώρες, όπως η Εσθονία, οι αυξήσεις ξεπερνούν κάθε προηγούμενο, φτάνοντας το 250% στις τιμές πώλησης και το 218% στα ενοίκια.
Οι αιτίες και οι κοινωνικές επιπτώσεις
Η κρίση έχει τις ρίζες της στην οικονομική ύφεση του 2008-2009 και στα μέτρα λιτότητας που ακολούθησαν, σύμφωνα με τον Κάτνιγκ. Η κατάσταση «επιδεινώθηκε από το 2015 και μετά, λόγω της χρηματιστικοποίησης της κατοικίας, της αύξησης των τιμών της γης και της κρίσης κόστους ζωής μετά την πανδημία», πρόσθεσε.
«Για πάρα πολλούς Ευρωπαίους σήμερα η εύρεση κατοικίας αποτελεί πηγή άγχους», τόνισε η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ανακοινώνοντας το νέο «σχέδιο για οικονομικά προσιτή στέγαση».
Η Μαρί Χάιλαντ, υπεύθυνη ερευνών στην ευρωπαϊκή υπηρεσία Eurofound, υπογράμμισε ότι για να μιλήσουμε για προσιτή κατοικία «πρέπει επίσης να σκεφτούμε τα εισοδήματα» των πολιτών, τα οποία δεν ακολούθησαν την ανοδική πορεία των τιμών των ακινήτων.
Το 2024, οι Ευρωπαίοι διέθεταν κατά μέσο όρο το 19% του εισοδήματός τους για στέγαση, ενώ για τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα το ποσοστό έφτανε το 37%. Πάνω από 16,5 εκατομμύρια νοικοκυριά ξόδευαν πάνω από το 40% του εισοδήματός τους για ενοίκιο ή δάνειο.
Οι νέοι πλήττονται ιδιαίτερα, καθώς αντιμετωπίζουν χαμηλούς μισθούς, επισφαλείς συμβάσεις και περιορισμένη πρόσβαση σε κοινωνικά επιδόματα. Επίσης, οι μονογονεϊκές οικογένειες βρίσκονται ανάμεσα στις πιο ευάλωτες ομάδες. Το 17% των Ευρωπαίων ζούσε το 2024 σε κατοικίες με υπερπληθυσμό, με τη Ρουμανία να καταγράφει τα υψηλότερα ποσοστά.
Ρυθμίσεις για βραχυχρόνιες μισθώσεις και νέα σπίτια
Παρά το μέγεθος του προβλήματος, η ΕΕ άργησε να αναλάβει δράση, καθώς η στέγαση δεν εμπίπτει άμεσα στις αρμοδιότητές της. Ωστόσο, οι πιέσεις από την αριστερά οδήγησαν την Επιτροπή να το θέσει στην πολιτική ατζέντα. «Προωθούσαμε αυτόν τον σκοπό εδώ και χρόνια, αλλά δυσκολευόμασταν να τον θέσουμε στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής πολιτικής», ανέφερε η Ιρένε Τινάγκλι, ευρωβουλευτής των Σοσιαλιστών.
Σύμφωνα με προσχέδιο που επικαλείται το AFP, η Κομισιόν προτίθεται να θεσπίσει νομοθεσία για τη ρύθμιση των βραχυχρόνιων μισθώσεων τύπου Airbnb, ιδιαίτερα σε τουριστικές πόλεις όπου οι κάτοικοι καταγγέλλουν ότι οι πλατφόρμες αυτές εκτοξεύουν τα ενοίκια. Το νομοσχέδιο ενδέχεται να προβλέπει πλαφόν στον αριθμό διανυκτερεύσεων.
Παράλληλα, οι Βρυξέλλες σχεδιάζουν μέτρα για την τόνωση του κατασκευαστικού τομέα, με έμφαση στην αντιμετώπιση της έλλειψης εργατικού δυναμικού μέσω προγραμμάτων μαθητείας και στην απλούστευση των περιβαλλοντικών προδιαγραφών για ταχύτερη έκδοση οικοδομικών αδειών.
Η Κομισιόν εκτιμά ότι η ΕΕ χρειάζεται περισσότερες από δύο εκατομμύρια νέες κατοικίες ετησίως για να καλύψει τη ζήτηση. Στόχος είναι η κινητοποίηση δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων, με συνολικούς πόρους που μπορεί να φτάσουν έως και τα 375 δισ. ευρώ μέχρι το 2029.
