Τι συμβαίνει όταν ένας καθηγητής Διεθνών σχέσεων αποφασίζει να ασχοληθεί με το αστυνομικό μυθιστόρημα και τι αποτέλεσμα βγαίνει; Αν και λάτρης των αστυνομικών και της σχολής του polar αλλά έχοντας περάσει αναγνωστικά και από τη κλασική αστυνομική λογοτεχνίας αντιμετώπισα λίγο δύσπιστα ένα αστυνομικό γραμμένο από ένα καθηγητή πανεπιστημίου.
«Ο καιρός των τρελών» (εκδ. Αγγελάκη) του Σπύρου Ν. Λίτσα, καθηγητή Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας εντάσσεται στη κατηγορία του σκοτεινού σκανδιναβικού που τις προηγούμενες δεκαετίες κυριάρχησε και ακόμα έχει εκατομμύρια θαυμαστές.
Ο Λίτσας όμως καταφέρνει και συνδυάζει το αστυνομικό αφήγημα με ένα ιστορικό και κοινωνικό υπόβαθρο που ξεφεύγει από τα στενά όρια του είδους.
Ο συγγραφέας επιτυγχάνει να δέσει αρμονικά δύο διαφορετικούς κόσμους, δημιουργώντας μια πλοκή που διατηρεί το σασπένς, ενώ ταυτόχρονα τοποθετείται βαθιά μέσα στην πραγματικότητα της εποχής.
Η ιστορία δομείται γύρω από τη συνεργασία δύο αντρών από αντίθετες πλευρές του Εμφυλίου – ενός αστυνομικού από την Αθήνα και ενός αξιωματικού του Δημοκρατικού Στρατού – γεγονός που προσδίδει ιδιαιτερότητα, ένταση και ιστορική αυθεντικότητα στην εξέλιξη της υπόθεσης.
Και παρότι μπορεί το εύρημα να μοιάζει ίσως κάπως εξισορροπητικό πετυχαίνει το στόχο του να προβάλλει δύο αντίθετα σύμπαντα στο ιστορικό συγκείμενο τους.
Ο Λίτσας στήνει την ιστορία του στο πλαίσιο του 1947 στη καρδιά ακόμα του Εμφυλίου και της ρευστότητας που τον πλαισιώνει , με επίκεντρο την Καστοριά· μια πόλη που, όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά, βρίσκεται βυθισμένη στους «μακρούς και δύσκολους χειμώνες», στοιχείο που συμβάλλει καθοριστικά στη συνολική ατμόσφαιρα του βιβλίου.
Η χιονισμένη, απομονωμένη Δυτική Μακεδονία λειτουργεί όχι μόνο ως σκηνικό, αλλά και ως ενεργός παράγοντας, καθώς η τοπική κοινωνία, οι φόβοι και οι υπόγειες εντάσεις της περιόδου αναδεικνύονται μέσα από την πλοκή των ανεξήγητων φόνων παιδιών που ταράζουν την περιοχή.
Τα πρόσωπα του βιβλίου χαρακτηρίζονται από έντονη αληθοφάνεια.
Η καταγραφή της καθημερινότητας μιας επαρχιακής πόλης στον εμφυλιοπολεμικό σπαραγμό, καθώς και η λεπτομερής παρουσίαση των σχέσεων, των κινήτρων και των αντιφάσεων των χαρακτήρων, επιτρέπουν στον αναγνώστη να νιώσει ότι η ιστορία διαδραματίζεται σε πραγματικές συνθήκες.
Πολλά στοιχεία της εποχής μοιάζουν να παραμένουν αναλλοίωτα μέχρι σήμερα, κάτι που χαρίζει στο βιβλίο μια διαχρονική διάσταση πέρα από το ιστορικό του πλαίσιο αλλά και τη στάθμιση που έχει πετύχει ο συγγραφέας στις επιλογές της πλοκής του οι οποίες μιλούν και σ ένα σύγχρονο κοινό .
Ο ίδιος ο συγγραφέας, σε συνέντευξή του, αναφέρει πως το μυθιστόρημα είναι σαφώς επηρεασμένο από τη σκανδιναβική αστυνομική παράδοση: σκοτεινή ατμόσφαιρα, έντονη ψυχολογική πίεση και έμφαση στα ανθρώπινα κίνητρα πίσω από το έγκλημα.
Αυτή η επιρροή αναγνωρίζεται και από τους κριτικούς, που βλέπουν στο βιβλίο μια προσπάθεια να ενσωματωθούν οι δυναμικές της σκοτεινής αφήγησης στο ελληνικό ιστορικό τοπίο με ρεαλισμό αλλά και μ έναν ιδιαίτερο ρυθμό που ίσως αφήνει στο τέλος μια αμφιθυμία .
Το βιβλίο πετυχαίνει να ισορροπήσει ανάμεσα στην αστυνομική αγωνία και ένταση και την ιστορική αφήγηση, αποφεύγοντας τον διδακτισμό και στηρίζοντας την πλοκή σε πραγματικές, ανθρώπινες συγκρούσεις.
«Ο καιρός των τρελών» είναι ένα ιδιαίτερο αστυνομικό μυθιστόρημα που αξιοποιεί στο μέγιστο το ιστορικό του περιβάλλον, δημιουργεί μια πυκνή, ατμοσφαιρική αφήγηση και προσεγγίζει την ανθρώπινη ψυχολογία με ωριμότητα και ακρίβεια.
Πρόκειται για έργο που ξεχωρίζει για την ένταξή της πλοκής του στον ελληνικό χώρο, αλλά και για τον τρόπο με τον οποίο συστήνει μια δική του λογοτεχνική φωνή μέσα στο είδος εντάσσοντας της ιστορία οργανικά και όχι επιφανειακά στην εξέλιξη της πλοκής.
