Είναι οι άνθρωποι εκ φύσεως καλοί ή κακοί; Εάν κανείς θέλει να αποφύγει μια μεγάλη φιλοσοφική συζήτηση, η πιο απλή απάντηση είναι πως αυτό διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Ωστόσο, οι ψυχολόγοι έχουν καταφέρει να συνδέσουν ορισμένες συμπεριφορές με χαρακτηριστικά που μπορεί να αποτελέσουν σημαντικές προειδοποιητικές ενδείξεις για την προσωπικότητα κάποιου. Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι γνωστά ως η Σκοτεινή Τριάδα (Dark Triad).
Τα χαρακτηριστικά που συνθέτουν τη Σκοτεινή Τριάδα
Η Σκοτεινή Τριάδα αποτελείται από:
- τον ναρκισσισμό (narcissism),
- την υποκλινική ψυχοπάθεια (subclinical psychopathy),
- και τον μακιαβελισμό (Machiavellianism).
Αυτή η τριάδα των δυσλειτουργικών χαρακτηριστικών, όσο κι αν διαφέρει στο καθένα από τα χαρακτηριστικά της, εκδηλώνεται συχνά σαν μια ενιαία σκιά.
Άνθρωποι με έντονα στοιχεία από τη Σκοτεινή Τριάδα έχουν συνδεθεί με τάσεις προς τη βία και την εγκληματική συμπεριφορά. Ακόμη κι όταν δεν φτάνουν σε τόσο ακραίες εκφάνσεις, η τριάδα συνήθως υποδηλώνει συμπεριφορές που χαρακτηρίζονται:
- από ιδιοτέλεια,
- χειριστικότητα,
- και χαμηλή ενσυναίσθηση.
Τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας αποτελούν ένα εργαλείο που χρησιμοποιούν οι ψυχολόγοι για να κατανοήσουν τις διαφορές στις σκέψεις και τις συμπεριφορές των ανθρώπων, αποδίδοντας το καθένα σε ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό. Τα άτομα που κατατάσσονται σε ένα χαρακτηριστικό γενικά αναμένεται να συμπεριφέρονται με τρόπο που συνδέεται με αυτό το χαρακτηριστικό, με συνέπεια στον χρόνο και σε ποικίλες καταστάσεις.
Χαρακτηριστικό πρώτο: Ναρκισσισμός (Narcissism)
Από τα τρία χαρακτηριστικά της σκοτεινής τριάδας, ο ναρκισσισμός είναι πιθανώς το πιο συχνά λανθασμένα αποδιδόμενο. Συχνά, άνθρωποι που παρουσιάζουν εγωιστική συμπεριφορά αποκαλούνται «ναρκισσιστές». Αν ίσχυε αυτό, όλοι θα ήμασταν ναρκισσιστές κατά καιρούς. Ωστόσο, ο κλινικός ορισμός πηγαίνει πολύ βαθύτερα.
Ο ναρκισσισμός είναι μια υπερβολική ενασχόληση με τον εαυτό. Όλοι μπορεί να να δώσουμε προτεραιότητα στις ανάγκες μας κάποια στιγμή, αλλά ο ναρκισσιστής το κάνει αυτό σχεδόν πάντα, είναι ο κανόνας για ’κείνον.
Σχετικό θέμα: Κρυφοί ναρκισσιστές: Η σιωπηλή απειλή στον χώρο εργασίας
Οι ψυχολόγοι προσπαθούν να διαπιστώσουν εάν ένα άτομο είναι πραγματικός ναρκισσιστής χρησιμοποιώντας μια τετραμερή κλίμακα αξιολόγησης, το Narcissistic Personality Inventory (NPI). Η κλίμακα αυτή αξιολογεί τον εγωκεντρισμό, το αίσθημα ανωτερότητας, την ανάγκη για εξουσία και τη ροπή προς εκμετάλλευση (δηλαδή τη μεταχείριση των άλλων για προσωπικό όφελος).
Συχνά, οι ναρκισσιστές δυσκολεύονται να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν σχέσεις, επειδή στις σχέσεις υπάρχει η απαίτηση να ληφθούν υπόψη και οι ανάγκες του άλλου.
Χαρακτηριστικό Δεύτερο: Υποκλινική Ψυχοπάθεια (Subclinical Psychopathy).
Ο όρος «υποκλινική» σημαίνει ότι δεν είναι τόσο σοβαρή ψυχοπάθεια, ώστε να προκαλεί έκπτωση στην γνωστική, κοινωνική και επαγγελματική λειτουργικότητα. Συνήθως ως ψυχοπαθής αναφέρεται κάποιος ο οποίος εμφανίζει σταθερά αντικοινωνικές συμπεριφορές: χαρακτηριστικά αναλγησίας και συναισθηματικής ψυχρότητας έλλειψη ενσυναίσθησης ή μεταμέλειας, μειωμένο έλεγχο παρορμήσεων, μια επαναλαμβανόμενη δυσκολία να λειτουργήσει μέσα σε κοινωνικούς κανόνες.
Ωστόσο, η εικόνα δεν είναι πάντα τόσο μονοδιάστατη. Παλαιότερα, οι Αμερικανοί ψυχολόγοι της οργανωσιακής ψυχολογίας Πολ Μπάμπιακ (Paul Babiak) και ο Ρόμπερτ Χέαρ (Robert D. Hare) ανέδειξαν μέσα από την έρευνά τους ότι η ψυχοπαθητική προσωπικότητα συναντάται αρκετά συχνά σε εταιρικούς χώρους. Συγκεκριμένα διαπίστωσαν ότι περίπου το 3,5% των διευθυντικών στελεχών εμφανίζει ψυχοπαθητικά χαρακτηριστικά. Ψυχοπαθητικοί, μπορεί να ευδοκιμούν σε θέσεις ισχύος, αξιοποιώντας γοητεία και στρατηγικό χειρισμό.
Σχετικό θέμα: Τα 12 σημάδια συναισθηματικού χειρισμού και πώς να τον αντιμετωπίσετε
Χαρακτηριστικό Τρίτο: Μακιαβελισμός (Machiavellianism)
Ο μακιαβελισμός (Machiavellianism), όπως υποδηλώνει και το όνομά του, συνοψίζεται σε έναν τύπο προσωπικότητας που ενσωματώνει τις ιδέες του Νικολό Μακιαβέλι (Niccolò Machiavelli). Ο Μακιαβέλι ήταν πολιτικός στοχαστής της Αναγέννησης, ο οποίος περιέγραψε πώς πρέπει να συμπεριφέρεται ένας άρχοντας σε ένα από τα πιο αναγνωρισμένα έργα του, με τίτλο «Ο Ηγεμόνας».
Ένα από τα βασικά θέματα του διαχρονικού αυτού έργου είναι ότι «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» — και ακριβώς αυτό το θέμα βρίσκεται στον πυρήνα του μακιαβελισμού ως τύπου προσωπικότητας.
Όσοι παρουσιάζουν μακιαβελισμό είναι ιδιαίτερα χειριστικοί. Κοινωνικά θεωρούνται συχνά ικανοί ψεύτες, ωστόσο η εξαπάτησή τους πηγαίνει πολύ βαθύτερα. Ο Μακιαβέλι σημειώνει στο «Ο Ηγεμόνας» ότι μια πραγματική μακιαβελική προσωπικότητα κατανοεί έμφυτα τη σημασία του να εμφανίζεται ειλικρινής, ενώ στην πραγματικότητα χρησιμοποιεί την εξαπάτηση για να αποκτήσει αυτό που θέλει.
Σχετικό θέμα: O Mακιαβελισμός στην ψυχολογία των ανθρώπινων σχέσεων
Πώς να αναγνωρίσετε μια προσωπικότητα της Σκοτεινής Τριάδας
Δεν είναι εύκολο. Πολλοί άνθρωποι οι οποίοι που παρουσιάζουν αυτά τα χαρακτηριστικά είναι δεινοί χειριστές και εξαιρετικοί ψεύτες, με μεγάλη ευχέρεια στο να λένε στους ανθρώπους αυτό που θέλουν να ακούσουν.
Σχετικό θέμα: Η «Μεγάλη Πεντάδα» της προσωπικότητας – Πού ανήκετε
Oι ψυχολόγοι συχνά εξετάζουν πώς βαθμολογείται κάποιος στις πέντε βασικές διαστάσεις της προσωπικότητας ( H Μεγάλη Πεντάδα) και συγκρίνουν αυτά τα στοιχεία με όσα γνωρίζουν για τη Σκοτεινή Τριάδα. Μπορούν επίσης να μετρήσουν ξεχωριστά τα τρία χαρακτηριστικά της τριάδας ή να χρησιμοποιήσουν μια σύντομη κλίμακα η οποία τα συνεκτιμά.
Σε προσωπικό επίπεδο, η αναγνώριση ενός ατόμου με χαρακτηριστικά σκοτεινής τριάδας μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολη. Ωστόσο, ορισμένες ενδείξεις —όπως συνεχής ψευδολογία ή εμφανές ενδιαφέρον αποκλειστικά για τον εαυτό τους— μπορεί να αποτελούν καλούς δείκτες ότι εμφανίζουν τουλάχιστον ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά.
Με πληροφορίες από: Psychologytoday, Verywellmind
www.ertnews.gr
