O Mακιαβελισμός στην ψυχολογία των ανθρώπινων σχέσεων

Κάποιοι άνθρωποι εμφανίζονται γοητευτικοί, προσιτοί, ακόμη και καθησυχαστικοί. Κι όμως, κάτω από την επιφάνεια μπορεί να λειτουργεί ένα σταθερό μοτίβο χειρισμού και συναισθηματικής απόστασης. Ο Μακιαβελισμός (Machiavellianism), ένα χαρακτηριστικό προσωπικότητας που αφορά στην εργαλειοποίηση των άλλων ως μέσο επίτευξης στόχων, αποτελεί μέρος της λεγόμενης Σκοτεινής Τριάδας της προσωπικότητας (Dark Triad), μαζί με τον ναρκισσισμό (narcissism) και την ψυχοπάθεια (psychopathy).

Οι ψυχολόγοι Ρίτσαρντ Κρίστι (Richard Christie) και Φλόρενς Γκάις (Florence Geis) διαμόρφωσαν τον όρο τη δεκαετία του 1960, εμπνευσμένοι από το έργο του Νικολό Μακιαβέλι (Niccolò Machiavelli). Στο βιβλίο, με τίτλο «Ο Ηγεμόνας», ο Μακιαβέλι υποστήριξε ότι ο ηγεμόνας οφείλει να κάνει «ό,τι χρειάζεται» για να διατηρεί την εξουσία. Σήμερα, ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει στρατηγικές διαπροσωπικής επιρροής χωρίς ηθικούς φραγμούς.

Βασικά χαρακτηριστικά ανθρώπων με προσωπικότητα Μακιαβέλι

• θέτουν τα δικά τους συμφέροντα πάνω από όλα
• έχουν ως προτεραιότητα τα χρήματα και την εξουσία
• είναι πρόθυμοι να χειριστούν ή να εκμεταλλευτούν άλλους
• βλέπουν τον κόσμο με ψυχρή, καχύποπτη ματιά
• βιώνουν περιορισμένη ενσυναίσθηση
• χρησιμοποιούν συχνά τις κολακείες
• σπάνια αποκαλύπτουν τις πραγματικές τους προθέσεις

Παράλληλα, συχνά εμφανίζουν:

• κοινωνική αυτοπεποίθηση
• γοητευτική, στρατηγικά επιλεγμένη συμπεριφορά
• τάση να αξιοποιούν τη συμπάθεια ή το χιούμορ για να κερδίσουν έδαφος

Αυτό το μείγμα γοητείας και συναισθηματικής απόστασης συχνά μπερδεύει τους γύρω τους, δημιουργώντας ένα αίσθημα εμπιστοσύνης το οποίο αργότερα ανατρέπεται.

Σχετικό άρθρο: Εγκλωβισμένος στον ιστό ενός νάρκισσου – Αναγνωρίζοντας τα σημάδια

Τι προκαλεί τον μακιαβελισμό

Οι επιστημονικές έρευνες δείχνουν ότι μπορεί να οφείλεται σε:

• κληρονομική προδιάθεση: κάποια μακιαβελικά στοιχεία μπορεί να προέρχονται από τους γονείς ως αρχική τάση
• εμπειρίες που ενίσχυσαν ή αποδυνάμωσαν την ικανότητα για εμπιστοσύνη και συναισθηματική επαφή
• πρώιμες σχέσεις με φροντιστές που ίσως δεν πρόσφεραν σταθερότητα ή ασφάλεια
• μοντέλα συμπεριφοράς στην παιδική και εφηβική ηλικία
• εμπειρίες προδοσίας ή ασυνέπειας που ενισχύουν την καχυποψία

Ο συνδυασμός τους δημιουργεί μια προσωπικότητα που δυσκολεύεται να εμπιστευθεί και να συνδεθεί ουσιαστικά.

Μακιαβελισμός και ψυχοπάθεια

Τα δύο χαρακτηριστικά σχετίζονται, αλλά δεν ταυτίζονται.

Μακιαβελισμός:
• στρατηγική σκέψη
• υπολογισμός
• επιδίωξη κύρους, εξουσίας, αναγνώρισης

Ψυχοπάθεια:
• παρορμητικότητα
• επιθετικότητα
• συναισθηματική ψυχρότητα χωρίς μακροπρόθεσμο σχεδιασμό

Μπορούν όμως να συνυπάρξουν, δημιουργώντας ακόμη πιο δύσκολα μοτίβα συμπεριφοράς.

Σχετικό άρθρο: Πώς να αντιδράσετε όταν κάποιος σας κάνει gaslighting

Πώς ο μακιαβελισμός επηρεάζει τις σχέσεις

Οι σχέσεις απαιτούν εμπιστοσύνη και συνεργασία. Ο μακιαβελικός άνθρωπος δυσκολεύεται σε αυτά, με αποτέλεσμα να έχει:

• ασταθείς, συχνά επιφανειακές σχέσεις
• περιορισμένη συναισθηματική διαθεσιμότητα
• παραπλανητική ή διπλή συμπεριφορά
• δυσκολία στη δέσμευση
• χαμηλή ικανοποίηση και για τα δύο μέρη

Η βαθιά δυσπιστία απέναντι στους άλλους λειτουργεί σαν φίλτρο που διαστρεβλώνει την οικειότητα και δυσκολεύει την αυθεντική επαφή.

Πώς να προστατευθείς από ένα μακιαβελικό άτομο

Το πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση. Υπάρχουν σημάδια που αξίζει να παρατηρήσεις:

• υπερβολική γοητεία που εμφανίζεται «κατά παραγγελία»,
• κρυφές στρατηγικές, έμμεσες πιέσεις,
• έλλειψη ενσυναίσθησης σε θέματα που για άλλους είναι αυτονόητα,
• επιλεκτική καλοσύνη όταν υπάρχει όφελος,
• δυσκολία ανάληψης ευθύνης.

Μόλις αναγνωρίσεις το μοτίβο, είναι σημαντικό να:

• μην προσωποποιείς τη συμπεριφορά,
• να προστατεύεις τις ανάγκες και τα όριά σου,
• μη «διασώζεις» τον άλλο από τις συνέπειες των πράξεών του,
• απομακρύνεσαι σταδιακά,
• στηρίζεσαι στο δίκτυο των δικών σου ανθρώπων.

Το υποστηρικτικό περιβάλλον βοηθά να δεις καθαρά εκεί όπου η γοητεία, η σύγχυση ή η ενοχή μπορεί να θολώνουν την κρίση σου.

Info: Ο Νικολό Μακιαβέλι (Niccolò Machiavelli, 1469–1527) ήταν Ιταλός διπλωμάτης και συγγραφέας που έζησε σε μια περίοδο έντονης πολιτικής αστάθειας, στην Ιταλία. Από νεαρή ηλικία υπηρέτησε σε δημόσια αξιώματα της Φλωρεντινής Δημοκρατίας, αποκτώντας άμεση εμπειρία των πολιτικών μηχανισμών της εποχής. Το πιο γνωστό έργο του, «Ο Ηγεμόνας», θεωρείται σήμερα ένα από τα σημαντικότερα πολιτικά κείμενα: εξετάζει πώς οι ηγεμόνες αποκτούν και διατηρούν την εξουσία με κάθε μέσο. Το βιβλίο γράφτηκε το 1513 και είχε αρχικά τον τίτλο Il Principe («Ο Πρίγκιπας»). Ήταν γραμμένο ως συμβουλευτικό κείμενο προς έναν νεαρό ηγεμόνα μόλις 21 ετών, τον Λορέντσο Β’, δούκα του Ουρμπίνο. Η ρεαλιστική και συχνά κυνική ματιά του Μακιαβέλι στην πολιτική οδήγησε στο να συνδεθεί το όνομά του με στρατηγικές επιρροής και χειραγώγησης· μια σύνδεση από την οποία πήρε το όνομά του ο ψυχολογικός όρος «μακιαβελισμός».

www.ertnews.gr