Μια βόλτα στο κέντρο της Αθήνας ή της Θεσσαλονίκης αρκεί για να διαπιστώσει κανείς πως τα ηλεκτρικά πατίνια, κοινόχρηστα (ενοικιαζόμενα) και ιδιωτικά, έχουν πλέον «κατακλύσει» τις ζωές και τις γειτονιές μας. Κι ενώ για πολλούς και πολλές αποτελούν την ιδανική και φτηνή λύση για τις καθημερινές μετακινήσεις τους, εξαιτίας της ανεπάρκειας των δημόσιων μέσων μαζικής μεταφοράς, της έλλειψης χώρων παρκαρίσματος και του τεράστιου κυκλοφοριακού προβλήματος, υπάρχει και η άλλη πλευρά του νομίσματος. Αυτή που τα καθιστά «κερασάκι στην τούρτα» του καθημερινού χάους στις δύο μεγαλουπόλεις.
Η πρώτη εντύπωση ενδεχομένως να δημιουργείται από τα χρώματά τους, που συνήθως είναι έντονα, προκειμένου να τα καθιστούν ευδιάκριτα – τιρκουάζ, κόκκινα, κίτρινα, πράσινα αλλά και μαύρα, ανάλογα και με την εταιρεία παροχής και το λογότυπο -, και την ευκινησία τους.
Πολύ σύντομα, όμως, αυτό που κυριαρχεί είναι άλλο: η επικινδυνότητα που συνιστά η κυκλοφορία τους σε δρόμους χωρίς τις κατάλληλες υποδομές, η μη τήρηση ακόμη και των στοιχειωδέστερων κανόνων ασφαλείας από τους οδηγούς και το άναρχο παρκάρισμά τους, που δεν γίνεται στα προβλεπόμενα και σημασμένα σημεία, αλλά κυριολεκτικά όπου να ‘ναι: σε ράμπες αναπήρων, διαβάσεις τυφλών, μπροστά από εμπορικά καταστήματα, ακόμη και στη μέση του δρόμου.
Αυτός είναι ουσιαστικά και ο λόγος που τα πατίνια έχουν διχάσει. Από τη μία είναι οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές και χρήστες τους, οι οποίοι κάνουν λόγο για ένα μέσο που τους εξασφαλίζει γρήγορες μετακινήσεις. Από την άλλη βρίσκονται οι «πολέμιοι» των ηλεκτροκίνητων πατινιών, οι οποίοι έχουν με τη σειρά τους πολλά επιχειρήματα να προβάλουν, όπως ότι συχνά τα μαζεύουν από τη μέση του δρόμου και των πεζοδρομίων για να περάσουν, να σταθμεύσουν, να κινηθούν με ασφάλεια. Ανάμεσά τους δε υπάρχουν και αρκετοί πεζοί, που φοβούνται ότι αργά ή γρήγορα ένα πατίνι θα τους παρασύρει, καθώς αρκετοί οδηγοί δεν υπακούν στους φωτεινούς σηματοδότες, αναπτύσσουν μεγάλη ταχύτητα και είναι επικίνδυνα… αθόρυβοι.
Με βάση τα παραπάνω και καθώς ο αριθμός των συγκεκριμένων οχημάτων και οι χρήστες τους αυξάνονται διαρκώς, δημιουργείται μια σειρά εύλογων αποριών; Τι ισχύει τελικά για τα λεγόμενα Ελαφρά Προσωπικά Ηλεκτρικά Οχήματα (ΕΠΗΟ); Ποιοι κανονισμοί τα διέπουν; Σε ποιους κανόνες – οδηγίες οφείλουν να συμμορφώνονται οι αναβάτες τους; Και ποιες Αρχές – υπηρεσίες είναι αρμόδιες για να ελέγχουν την τήρησή τους και να επιβάλλουν τις προβλεπόμενες κυρώσεις;
Τρεις ανησυχητικές διαπιστώσεις
Σε αυτό το φόντο, «ΤΑ ΝΕΑ» ερεύνησαν, συγκέντρωσαν και παρουσιάζουν το επίσημο θεσμικό πλαίσιο που αφορά τα κοινόχρηστα αλλά και ιδιωτικά ηλεκτρικά πατίνια, όπως αυτό συνεχώς διαμορφώνεται και ενισχύεται από την πρώτη μέρα κυκλοφορίας τους μέχρι σήμερα. Παραθέτοντας, παράλληλα, φωτογραφικά ντοκουμέντα που αποδεικνύουν την εικόνα που περιγράφηκε προηγουμένως.
Ενα από τα πρώτα πράγματα που διαπιστώσαμε είναι ότι, δυστυχώς, ελάχιστοι χρήστες γνωρίζουν κι ακόμη λιγότεροι τηρούν τους προβλεπόμενους κανόνες που αφορούν την οδηγική συμπεριφορά τους, όπως αυτοί ορίζονται από τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (Ν. 5209/2025, ΦΕΚ 100/Α/13-06-2025).
Το δεύτερο αφορά την «οδηγική παιδεία» της συγκεκριμένης κατηγορίας και είναι όπως μας το επισημαίνει ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εκπαιδευτών Οδήγησης: «Το σοβαρότερο ζήτημα που αντιμετωπίζουμε με τους χρήστες των πατινιών είναι ότι δυστυχώς – και στις περισσότερες περιπτώσεις λόγω του νεαρού της ηλικίας τους – δεν έχουν κάνει ούτε καν κάποια στοιχειώδη εκμάθηση του ΚΟΚ, με αποτέλεσμα να τον παραβιάζουν συνεχώς. Την ίδια στιγμή, εντείνεται ο προβληματισμός για το γεγονός πως τα συγκεκριμένα ηλεκτροκίνητα πατίνια είναι ανασφάλιστα. Σε περίπτωση δηλαδή οποιουδήποτε ατυχήματος, δεν βαρύνεται κάποιος με αστική ευθύνη, κάτι που, όπως αντιλαμβανόμαστε όλοι, κάνει τα πράγματα επικίνδυνα και περίπλοκα».
Το τρίτο είναι πως υπάρχει ένα μάλλον δαιδαλώδες πλαίσιο ευθυνών, που δεν βοηθά. Ενδεικτικά, η υπάρχουσα νομοθεσία προβλέπει ότι το υπουργείο Ανάπτυξης είναι αρμόδιο για την αδειοδότηση των εταιρειών – παρόχων και θέτει συγκεκριμένους κανόνες για τη λειτουργία τους στην ελληνική αγορά. Το υπουργείο Μεταφορών και Υποδομών, με τη σειρά του, προσθέτει διατάξεις για τις γενικές κυκλοφοριακές ρυθμίσεις όλων των ΕΠΗΟ. Ο εκάστοτε δήμος, τέλος, μπορεί να ορίσει περιοχές απαγόρευσης κυκλοφορίας του μέσου μετακίνησης, άρα και των ηλεκτρικών πατινιών, ανεξαρτήτως εμπορικής ή προσωπικής χρήσης.
Ζητείται απάντηση στο πρόβλημα
Ποια, λοιπόν, είναι η ενδεδειγμένη απάντηση στο δεδομένο πρόβλημα; Το σίγουρο είναι πως μέχρι να δοθεί, στον υπόλοιπο κόσμο πληθαίνουν οι μεγαλουπόλεις που επιλέγουν να βάλουν «φρένο» στα ηλεκτρικά πατίνια. Ηδη, για του λόγου το αληθές, από το 2023 στο Παρίσι απαγορεύτηκε η ενοικίαση ηλεκτρικών σκούτερ και πατινιών, ενώ στα ίδια χνάρια κινήθηκε πρόσφατα και η Μαδρίτη. Με επίσημες αποφάσεις που επικαλούνται την ασφάλεια των πολιτών, πλέον τα πατίνια δεν κυκλοφορούν στους δρόμους του Μόντρεαλ και της Μελβούρνης.
Είναι, άραγε, αυτή η λύση το φάρμακο και για την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη; Ή μήπως όχι;
Τι προβλέπει ο Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας
Τα Ελαφρά Προσωπικά Ηλεκτρικά Οχήματα (ΕΠΗΟ) χωρίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες:
- Οσα αναπτύσσουν ταχύτητα έως 6 χιλιόμετρα την ώρα, των οποίων οι αναβάτες λογίζονται ως πεζοί και ως τέτοιοι οφείλουν να τηρούν τους αντίστοιχους κανόνες.
- Οσα αναπτύσσουν ταχύτητα έως 25 χιλιόμετρα την ώρα, οι αναβάτες των οποίων υπάγονται στον ΚΟΚ ως ποδηλάτες.
Οι αναβάτες, σύμφωνα με τον ΚΟΚ:
- υποχρεούνται να φορούν κράνος και απαγορεύεται να κινούνται σε δρόμους στους οποίους το όριο ταχύτητας ξεπερνά τα 50 χιλιόμετρα την ώρα
- πρέπει να έχουν συμπληρώσει το 12ο έτος της ηλικίας τους για ΕΠΗΟ που αναπτύσσουν ταχύτητα έως 6 χιλιόμετρα την ώρα και τα 15 έτη για πατίνια που πιάνουν ταχύτητα έως 25 χιλιόμετρα την ώρα
- υποχρεούνται να κατεβαίνουν και να βαδίζουν εάν δημιουργείται εμπόδιο
- απαγορεύεται να ρυμουλκούν ή να ωθούν αντικείμενα
- απαγορεύεται να μεταφέρουν συνεπιβάτη/-τες
- επιβάλλεται να φέρουν κίτρινο ή λευκό φως ενσωματωμένο στο πατίνι τους
- απαγορεύεται να χρησιμοποιούν ακουστικά όπως και οποιαδήποτε άλλη συσκευή (π.χ. κινητό τηλέφωνο) κατά τη χρήση των ΕΠΗΟ
(*) Η ευθύνη για τη λήψη και τήρηση των ατομικών μέτρων προστασίας βαραίνει αποκλειστικά τους ίδιους τους οδηγούς.
Τα προβλεπόμενα πρόστιμα:
- 30-150 ευρώ είναι το εύρος του προστίμου που προβλέπεται για τις περισσότερες κυκλοφοριακές παρανομίες (όπως η στάθμευση σε ράμπα ΑμεΑ).
- 1.000 ευρώ είναι το πρόστιμο που επιβάλλεται στις εταιρείες οι οποίες δεν συμμορφώνονται με ειδικές διατάξεις του Κανονισμού, ενώ προβλέπεται και διαδικασία ανάκλησης της άδειας χρήσης χωροθετούμενων θέσεων.
Ζήτημα οδηγικής παιδείας
Στην Ελλάδα οι εταιρείες παροχής ηλεκτρικών κοινόχρηστων πατινιών πληθαίνουν: Bee Scooters, Dott, Hop, Hopp, Hoppy, Lime και RideMovi, αλλά και κάποιες ακόμη δραστηριοποιούμενες σε συναφείς χώρους, που επεκτείνονται σε παρόμοιες υπηρεσίες. Σχολιάζοντας την εικόνα που επικρατεί, ο επικεφαλής Δημόσιας Πολιτικής και Συμμόρφωσης της Hop Bikes, Αλέξανδρος Σαλαμές, δηλώνει στα «ΝΕΑ»: «Με κάθε ευκαιρία τονίζουμε ως κλάδος, ότι η μικροκινητικότητα δεν αντικαθιστά τίποτα. Ταυτόχρονα συμπληρώνει και τα πάντα. Δημιουργεί δίκτυο. Κλείνει κενά. Φέρνει τον πολίτη πιο κοντά σε στάσεις, σε υπηρεσίες, στη δουλειά του, χωρίς να επιβαρύνει την πόλη».
Αναφορικά με τα προβλήματα και τα παράπονα, ο ίδιος τονίζει: «Σε ό,τι έχει να κάνει με τις καταγγελίες για κακή στάθμευση, κακή οδήγηση ή κακή εικόνα των στόλων στις πόλης, θεωρώ ότι γενικότερα ως χώρα έχουμε ζήτημα οδηγικής παιδείας. Γι’ αυτό και βρίσκω άδικο η όποια κριτική να επικεντρώνεται στη μικροκινητικότητα. Εξάλλου, η εμπειρία μας από τις χώρες που δραστηριοποιούμαστε δείχνει πως όταν υπάρχουν αμφίδρομοι κανόνες και έλεγχος, η εικόνα βελτιώνεται θεαματικά. Σε μια χώρα όπου το αυτοκίνητο χρησιμοποιείται ακόμη και για 600 μέτρα, τα πατίνια λειτουργούν σαν πραγματική ανάσα. Λιγότερα ΙΧ στον δρόμο σημαίνει πιο ανθρώπινη πόλη, πιο ελεύθερο δημόσιο χώρο και πραγματική αποσυμφόρηση. Η μικροκινητικότητα δεν είναι τάση. Είναι κομμάτι της λύσης. Και όσο οι πόλεις θα ασφυκτιούν, τόσο η ανάγκη για ευέλικτα, ασφαλή και καθαρά μέσα θα γίνεται μονόδρομος».
Ο πονοκέφαλος της στάθμευσης και ο κανονισμός του Δήμου Αθηναίων
Λύση στο ζήτημα της στάσης και στάθμευσης των ΕΠΗΟ επιχειρεί να δώσει ο Δήμος Αθηναίων, με τον νέο κανονισμό που ψηφίστηκε μόλις τον περασμένο μήνα. Σύμφωνα με αυτόν, απαγορεύεται η κυκλοφορία τους στα πεζοδρόμια, γύρω από την Ακρόπολη και στους πεζόδρομους Ερμού και Αιόλου, ενώ ορίζονται σαφή όρια ταχύτητας σε ευαίσθητες περιοχές. Παράλληλα, δημιουργούνται 1.574 νέες θέσεις στάθμευσης για εταιρικά πατίνια, κατανεμημένες σε 124 ζώνες μαζικής στάθμευσης σε όλες τις δημοτικές κοινότητες. Επίσης, προβλέπονται κανόνες στάθμευσης για όλα τα ΕΠΗΟ ανεξαρτήτως ιδιοκτησιακού καθεστώτος ή χρήσης και ειδικά για πατίνια εταιρειών που εκμισθώνονται, εφόσον μία εταιρεία θέλει να σταθμεύουν τα οχήματά της σε κοινόχρηστο χώρο και όχι σε ιδιωτικό, θα πρέπει να λάβει άδεια χρήσης για συγκεκριμένες θέσεις από αυτές που τώρα χωροθετεί ο Δήμος και να πληρώσει το αντίστοιχο αντίτιμο. Σε διαφορετική περίπτωση, θα επιβάλλονται πρόστιμα, τόσο στον αναβάτη, όσο και στην εταιρεία.
«Ο νέος κανονισμός είναι αποτέλεσμα μηνών δουλειάς και ουσιαστικής προσπάθειας από πληθώρα στελεχών και συνεργατών του Δήμου Αθηναίων, και σε συνεργασία με τον αντιδήμαρχο Δημοτικής Αστυνομίας και κοινόχρηστων χώρων. Αποτελεί ένα κρίσιμο μέτρο για την υιοθέτηση και προώθηση της μικροκινητικότητας στην πόλη μας, με όρους κοινωνικής ασφάλειας και οδικής συμπερίληψης.
Η ομάδα εργασίας, σε συνεργασία με στελέχη τριών συναρμόδιων διευθύνσεων, μελέτησε πραγματικά δεδομένα κίνησης, τις ανάγκες αλλά και τους περιορισμούς του δημόσιου χώρου, καθώς και τις εν ισχύ ρυθμίσεις του ΚΟΚ, προτείνοντας ένα ενιαίο και σαφές πλαίσιο για την κυκλοφορία και τη στάθμευση. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην προστασία ευαίσθητων περιοχών, όπως τα άλση, οι αρχαιολογικοί χώροι και οι περιοχές υψηλής συγκέντρωσης πεζών, συμπεριλαμβανομένων της Ακρόπολης, της Ερμού, της Αιόλου και των πεζοδρομίων, όπου πλέον ισχύει πλήρης απαγόρευση για όλους όσοι οδηγούν ΕΠΗΟ», λέει χαρακτηριστικά η αντιδήμαρχος Αστικής Αναζωογόνησης και Ανθεκτικότητας του Δήμου Αθηναίων, Μάρω Ευαγγελίδου.
Η ίδια προσθέτει, ζητώντας τη συνεργασία πολιτών και εταιρειών: «Δίνουμε τη δυνατότητα νόμιμης μετακίνησης στους πολίτες που επιθυμούν να χρησιμοποιούν ενοικιαζόμενα οχήματα, δημιουργώντας ειδικές θέσεις στάθμευσης στον κοινόχρηστο χώρο. Θεσπίζονται επίσης σαφείς κανόνες για τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην πόλη: οι πελάτες τους δεν θα μπορούν να σταθμεύουν εκτός των ορισμένων σημείων, ενώ οι ίδιες οφείλουν να ενημερώνουν σε πραγματικό χρόνο τον Δήμο για την κίνηση του στόλου τους, αναλαμβάνοντας τα προβλεπόμενα πρόστιμα και κυρώσεις σε περίπτωση παραβάσεων. Ο κανονισμός διαμορφώνει ένα συνεκτικό πλαίσιο για όλους τους οδηγούς, ενισχύοντας την αλλαγή οδικής συμπεριφοράς. Είναι κρίσιμο να γίνει κτήμα μας ότι ο οδικός χώρος είναι χώρος συνύπαρξης και ότι οι πεζόδρομοι και οι πλατείες ανήκουν πρωτίστως στους πεζούς».
