Πίσω από υποθέσεις παραμέλησης ή εγκατάλειψης ζώων κρύβονται συχνά άνθρωποι που παλεύουν με ψυχικές διαταραχές, εξαρτήσεις, χρόνια προβλήματα υγείας ή συνθήκες ακραίας κοινωνικής απομόνωσης. Ανθρωποι που έχουν κατοικίδια – πολλές φορές ως μοναδικό στήριγμα – αλλά δεν έχουν καμία βοήθεια από την πολιτεία. Δεν υπάρχει ούτε ένας οργανωμένος μηχανισμός που να εντοπίζει τη στιγμή που η φροντίδα καταρρέει, ούτε πρωτόκολλο υποστήριξης πριν το ζώο βρεθεί χωρίς νερό, τροφή ή περίθαλψη.
Ο Νόμος 4830/2021 προβλέπει ότι οι δήμοι οφείλουν να σημαίνουν ηλεκτρονικά, να στειρώνουν και να εμβολιάζουν τα ζώα των ευάλωτων και ευπαθών ομάδων. Θεσμικά, η χώρα έχει αναγνωρίσει το αυτονόητο: ότι ένας άνθρωπος που παλεύει με σοβαρά ψυχικά ή κοινωνικά προβλήματα μπορεί σταδιακά να μην είναι σε θέση να φροντίσει το ζώο του.
Στην πράξη όμως:
- κανένας δήμος δεν έχει μηχανισμό εντοπισμού αυτών των ανθρώπων,
- δεν υπάρχει συνεργασία με κοινωνικές υπηρεσίες,
- δεν υπάρχει παρακολούθηση για να αποτραπεί μια μελλοντική κατάρρευση.
Ετσι, το ζώο και ο άνθρωπος μένουν μόνοι τους – μέχρι να σπάσει κάτι.
Η ειδική γνώση
Ο Νεκτάριος Παπαζαχαρίας, ιδρυτής του Κύριου Ακη – Athens Happy House, εξηγεί στα «ΝΕΑ Σαββατοκύριακο» τι ισχύει διεθνώς και τι δεν υπάρχει στην Ελλάδα:
«Ολα τα ζώα είναι εν δυνάμει θεραπευτές, όμως για να λειτουργήσει σωστά σε ένα θεραπευτικό πλαίσιο χρειάζεται να συνοδεύεται από έναν ειδικό ψυχικής υγείας (ψυχίατρο – ψυχολόγο – ψυχοθεραπευτή), να ακολουθείται συγκεκριμένο πλάνο ψυχοθεραπείας ή ο ωφελούμενος να επισκέπτεται ειδικά καταρτισμένες δομές που φιλοξενούν ζώα θεραπείας και συνεργάζονται με ειδικούς».
Στο εξωτερικό, τα ζώα συναισθηματικής υποστήριξης αποτελούν συγκροτημένο θεσμό. Ο Ν. Παπαζαχαρίας σημειώνει:
«Τα ζώα συναισθηματικής υποστήριξης είναι ιδιαίτερα διαδεδομένα στο εξωτερικό, όμως για να έχει κάποιος ζώο συναισθηματικής υποστήριξης πρέπει να περάσει ειδική εκπαίδευση, να τηρούνται οι κανόνες ευζωίας του και ο ωφελούμενος να περνάει διαρκείς αξιολογήσεις, προκειμένου να μην καταστεί επικίνδυνος για τον ίδιο και τον εαυτό του».
Και προσθέτει για τις πιο δύσκολες περιπτώσεις:
«Υπάρχουν άστεγοι και τοξικομανείς που έχουν στην κατοχή τους ζώα και όντως έχουν δεσμούς αγάπης μαζί τους. Σε τέτοιου είδους περιπτώσεις πρέπει να υπάρχει ειδική μέριμνα και μηχανισμός παρακολούθησης που να εξασφαλίζει ανθρώπους και ζώα, καθώς είναι πιθανό να αδυνατεί μελλοντικά ο κηδεμόνας να φροντίσει με επάρκεια το ζώο».
Σήμερα, το κράτος δεν μπαίνει πουθενά σε αυτόν τον κύκλο. Ούτε για να προλάβει την εγκατάλειψη, ούτε για να στηρίξει τον άνθρωπο, ούτε για να προστατεύσει το ζώο. Η ευθύνη πέφτει σε γείτονες, εθελοντές και οργανώσεις που λειτουργούν χωρίς θεσμικά εργαλεία, συχνά υπό πίεση και απειλές.
Τι μπορεί να αλλάξει
Αν η πολιτεία ενεργοποιούσε τις υποχρεώσεις που ήδη προβλέπει ο νόμος, αν υπήρχε στενή συνεργασία ψυχιατρικών υπηρεσιών – δήμων – κτηνιάτρων και αν υπήρχαν δομές παροχής προσωρινής φροντίδας, πολλά από αυτά τα ζώα δεν θα κατέληγαν εξαθλιωμένα.
Και, σε αρκετές περιπτώσεις, τα ίδια αυτά ζώα θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ακόμη και θεραπευτικά για τον άνθρωπο που τα έχει – όπως συμβαίνει διεθνώς όταν υπάρχει πλαίσιο, παρακολούθηση και ασφάλεια.
Η συζήτηση για την ψυχική υγεία δεν μπορεί πια να μένει μακριά από τη συζήτηση για την προστασία των ζώων. Γιατί όταν ο άνθρωπος αφήνεται να καταρρεύσει, το ζώο του πέφτει πάντα πρώτο.
