Μια απόφαση που έρχεται να κλείσει έναν κύκλο πόνου δεκαετιών πήρε το Πολιτικό Δικαστήριο της Ρώμης, επιδικάζοντας 82.318 ευρώ στη Γερμανική Ομοσπονδία Δημοκρατία υπέρ των παιδιών του Dino Pozzato, στρατιώτη από το Ροβίγκο, ο οποίος αιχμαλωτίστηκε το 1943 και υπέστη απάνθρωπη μεταχείριση ως «στρατιωτικός σκλάβος» σε ναζιστικά στρατόπεδα. Ο Pozzato, μέλος του 12ου Συντάγματος Πεζικού, συνελήφθη στην Αλβανία στις 12 Σεπτεμβρίου 1943, μετά την υπογραφή του Αρμιστίτιου, και εγκλείστηκε για 632 ημέρες σε υποστρατόπεδο του Mauthausen, στο Stalag XVII και στο Holzhausen της Αυστρίας, όπου αναγκάστηκε σε καταναγκαστικά έργα υπό συνθήκες που παραβίαζαν βάναυσα το διεθνές δίκαιο.
Η απόφαση της δικαστίνας Assunta Canonaco χαρακτηρίζει ρητά τα βιώματα του ως έγκλημα πολέμου και κατά της ανθρωπότητας, υπογραμμίζοντας πώς οι Ναζί επέβαλαν στους Ιταλούς στρατιώτες (IMI – Internati Militari Italiani) την κατηγορία των «ιταλών στρατιωτικών κρατουμένων» για να τους στερήσουν τις προστασίες των Συνθηκών της Γενεύης, μετατρέποντάς τους σε φθηνή εργατική δύναμη χωρίς δικαιώματα. Οι ιστορικές συνθήκες στα στρατόπεδα, με πείνα, εξευτελισμό και βία, οδήγησαν τον Pozzato σε μη αναστρέψιμη ψυχική κατάρρευση – αυτοκτόνησε το 1982, ποτέ δεν ξεπέρασε τα τραύματα. Η Ιταλία έχει ήδη τιμήσει τους IMI με νόμο του 2025, καθιερώνοντας την 20ή Σεπτεμβρίου ως ημέρα μνήμης τους.
Τους κληρονόμους εκπροσώπησε ο δικηγόρος Fabio Anselmo από τη Φερράρα, ο οποίος χαρακτήρισε την απόφαση «εξαιρετικά σημαντική» σε μια εποχή που η δικαιοσύνη αναγνωρίζει επιτέλους εγκλήματα του παρελθόντος, δίνοντας φωνή σε οικογένειες σαν αυτή του Pozzato, καταστραμμένες από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρόκειται για μια νίκη όχι μόνο οικονομική, αλλά και συμβολική, που μπορεί να ανοίξει δρόμο για εκατοντάδες παρόμοιες υποθέσεις Ιταλών «ξεχασμένων θυμάτων» της ναζιστικής κατοχής, όπως αναφέρουν τα ΜΜΕ της γειτονικής χώρας.
Η ιστορία του Dino Pozzato ξεκινά το 1943, όταν ως μέλος του 12ου Συντάγματος Πεζικού της Ιταλίας, αιχμαλωτίστηκε στην Αλβανία μετά την υπογραφή του Αρμιστίτιου ανάμεσα στην Ιταλία και τους Συμμάχους. Αντί να τύχει της προστασίας που δικαιούταν ως αιχμάλωτος πολέμου, η ναζιστική Γερμανία τον ενέταξε στην κατηγορία των Internati Militari Italiani (IMI), στερώντας του το νομικό καθεστώς και υποβάλλοντάς τον σε εξαντλητική καταναγκαστική εργασία και απάνθρωπες συνθήκες σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία και Αυστρία, όπως στο Mauthausen, Stalag XVII και Holzhausen.
Η μαρτυρία των φρικαλεοτήτων που υπέστη συνέβαλε στην καθιέρωση του όρου «στρατιωτικοί σκλάβοι» για τους Ιταλούς που βρέθηκαν σε αυτήν την τύχη. Ο ίδιος ο Pozzato δεν κατάφερε ποτέ να ξεπεράσει τα τραύματα που προκάλεσε αυτή η εμπειρία και αυτοκτόνησε το 1982. Για δεκαετίες, οι ιστορίες αυτές παρέμειναν ανεξιχνίαστες ή αγνοημένες, αλλά το 2025 το ιταλικό δικαστήριο της Ρώμης αναγνώρισε ρητά το έγκλημα πολέμου που διαπράχθηκε εις βάρος του και διέταξε τη Γερμανία να αποζημιώσει τους κληρονόμους του με το ποσό των περίπου 82.000 ευρώ.
Η δικαστική αυτή απόφαση αποτελεί μια σημαντική συμβολική νίκη, όχι μόνο για την οικογένεια του Pozzato, αλλά και για εκατοντάδες άλλους Ιταλούς που υπέστησαν παρόμοιες μεταχειρίσεις. Υπό το φως της αναγνώρισης, η ιταλική πολιτεία ήδη καθιέρωσε το 2025 ως έτος μνήμης για τους IMI, τιμώντας όσους ζωντανούς παραμένουν και μνημονεύοντας όσους έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας αυτής της αδικίας.
Παρ’ όλο που η απόφαση του δικαστηρίου δεν έχει ακόμη εκτελεστεί και η Γερμανία δεν έχει επίσημα τοποθετηθεί περί αποδοχής ή πληρωμής της αποζημίωσης, η απόφαση ανοίγει το δρόμο για την αναγνώριση δικαιωμάτων και αποζημιώσεων σε όλες τις περιπτώσεις των ΙΜΙ, δίνοντας φωνή σε μια ξεχασμένη τραγωδία που, έστω και μετά από περισσότερο από μισό αιώνα, ζητά δικαίωση. Η δικαιοσύνη αποδεικνύει ότι, ακόμα κι αν αργεί, μπορεί να αναδειχθεί η αλήθεια και να αποδοθούν έστω με το νόμο τα στοιχειώδη δικαιώματα σε όσους υπέφεραν στο όνομα της Ιστορίας και της ανθρωπότητας.
Παρόμοιες υποθέσεις Ιταλών θυμάτων ναζιστικής βίας έχουν οδηγήσει σε μακροχρόνιες δικαστικές διαμάχες, με τη Γερμανία να επικαλείται συχνά την ασυλία κράτους και διεθνείς συνθήκες όπως το 1961 – Πρωτόκολλο του Βερολίνου. Η απόφαση της Ρώμης βασίζεται σε παραβιάσεις Γενεύης και χαρακτηρίζει τους IMI «στρατιωτικούς σκλάβους», αλλά εκτιμάται ότι η εκτέλεση θα περάσει από ανώτερα δικαστήρια ή διπλωματικά κανάλια.
