Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έλαβε μια απόφαση που μπορεί να αλλάξει ουσιαστικά το νομικό τοπίο για τα δικαιώματα των ομόφυλων ζευγαριών στην Ευρώπη. Σε υπόθεση που αφορά την Πολωνία και δύο πολίτες της χώρας –ο ένας εκ των οποίων έχει και γερμανική υπηκοότητα– το δικαστήριο έκρινε ότι τα κράτη-μέλη της ΕΕ υποχρεούνται να αναγνωρίζουν γάμο ομόφυλου ζευγαριού που έχει τελεστεί νόμιμα σε άλλο κράτος-μέλος, ακόμη κι αν η εθνική τους νομοθεσία δεν επιτρέπει τέτοιες ενώσεις.
Η απόφαση βασίζεται σε δύο θεμελιώδεις πυλώνες του ευρωπαϊκού δικαίου: τη ελευθερία κυκλοφορίας και διαμονής και το δικαίωμα στον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής. Το Δικαστήριο υπογραμμίζει ότι η άρνηση ενός κράτους να αναγνωρίσει έναν νόμιμο γάμο που συνήφθη σε άλλο κράτος της Ένωσης δημιουργεί άμεσο εμπόδιο στην ελεύθερη μετακίνηση μέσα στην ΕΕ και παραβιάζει βασικά ανθρώπινα δικαιώματα.
Η υπόθεση ξεκίνησε όταν δύο Πολωνοί πολίτες, παντρεμένοι στο Βερολίνο το 2018, ζήτησαν την καταχώριση του γάμου τους στα πολωνικά μητρώα, έτσι ώστε η ένωση να αναγνωριστεί και στην πατρίδα τους. Οι αρχές αρνήθηκαν, επικαλούμενες το γεγονός ότι το πολωνικό δίκαιο δεν αναγνωρίζει τους ομόφυλους γάμους. Το θέμα έφτασε στο Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο της Πολωνίας, το οποίο παρέπεμψε την υπόθεση στο Δικαστήριο της ΕΕ για ερμηνεία της σχετικής ευρωπαϊκής νομοθεσίας.
Στην απόφασή του, το Δικαστήριο ήταν ξεκάθαρο: όταν ένα ζευγάρι έχει τελέσει έναν πλήρως νόμιμο γάμο σε κράτος-μέλος, το ζευγάρι αυτό διατηρεί το καθεστώς του γάμου του σε ολόκληρη την ΕΕ για όλους τους σκοπούς που σχετίζονται με τα δικαιώματα που εγγυάται το ενωσιακό δίκαιο. Η αναγνώριση αυτή δεν σημαίνει ότι η χώρα υποχρεώνεται να επιτρέψει ομόφυλους γάμους στο εσωτερικό της, αλλά ότι δεν μπορεί να στερήσει από το ζευγάρι θεμελιώδη δικαιώματα που απορρέουν από την ευρωπαϊκή ιθαγένεια.
Η απόφαση επισημαίνει επίσης ότι η άρνηση αναγνώρισης μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες: οι σύζυγοι θα αναγκάζονταν να θεωρούνται «άγαμοι» στη χώρα καταγωγής τους, γεγονός που δημιουργεί διοικητικά, επαγγελματικά και προσωπικά εμπόδια, από την πρόσβαση σε υπηρεσίες μέχρι την οικογενειακή μέριμνα και την κληρονομιά.
Έτσι, το Δικαστήριο της ΕΕ ξεκαθαρίζει ότι ο σεβασμός της οικογενειακής ζωής και η ελεύθερη κυκλοφορία δεν μπορούν να υπόκεινται σε εθνικούς περιορισμούς που αναιρούν δικαιώματα που αποκτήθηκαν νόμιμα σε άλλο κράτος-μέλος. Η Πολωνία –και κάθε άλλο κράτος με αντίστοιχη νομοθεσία– θα πρέπει πλέον να προσαρμόσει τις πρακτικές της, ακόμη κι αν δεν αλλάξει τον εθνικό οικογενειακό κώδικα.
Η απόφαση αυτή θεωρείται βήμα-ορόσημο για τα δικαιώματα ΛΟΑΤΚΙ στην Ευρώπη και ενισχύει περαιτέρω τη νομική αρχή ότι η ιδιότητα του Ευρωπαίου πολίτη συνοδεύεται από δικαιώματα που δεν μπορούν να αμφισβητηθούν από τα κράτη-μέλη.
