H αναζωπύρωση των σεναρίων διαδοχής στην Τουρκία υπήρξε μία μόνο από τις παρεπόμενες συνέπειες της επισκέψεως του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Ουάσιγκτον. Η διαρροή των δηλώσεων του ανταποκριτή του τηλεοπτικού καναλιού ΝΤV Χουσεΐν Γκιουνάι έριξε φως σε μια συζήτηση η οποία συνήθως γίνεται μακριά από τα φώτα της δημοσιότητος. Μολονότι το θέμα δεν βρίσκεται πλέον στο προσκήνιο της επικαιρότητος, οι ζυμώσεις συνεχίζονται.
Τέσσερις κύριοι υποψήφιοι, τρεις από την οικογένεια του προέδρου και ένας υπουργός, προσπαθούν να ενισχύσουν τις κομματικές και κοινωνικές τους συμμαχίες και να εκμαιεύσουν την εύνοια του προέδρου. Ο υιός του προέδρου Μπιλάλ Ερντογάν, οι γαμπροί Σελτσούκ Μπαϊρακτάρ και Μπεράτ Αλμπαϊράκ και ο υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν ήδη τελούν σε έναν ιδιότυπο ανταγωνισμό. Προσέχουν βεβαίως ώστε η διατύπωση της όποιας φιλοδοξίας να μη θεωρηθεί ως απείθεια ή αγνωμοσύνη προς το πρόσωπο του προέδρου, δεδομένου ότι δεν έχει τεθεί ούτε προβλέπεται να τεθεί στο ορατό μέλλον ζήτημα ηγεσίας.
Το δε σύστημα εξουσίας και διακυβερνήσεως είναι τόσο συγκεντρωτικό, ώστε ελάχιστες ευκαιρίες δίδονται να αναδειχθεί η προσωπικότητα οιουδήποτε των υπουργών και άλλων επιτελών. Πέραν της οικογενείας και του κρατικού μηχανισμού, σημαίνων αναμένεται να είναι και ο ρόλος του άλλου – πέραν του Χακάν Φιντάν – έμπιστου συνεργάτη του προέδρου Ερντογάν, Ιμπραήμ Καλίν.
Ως επικεφαλής των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών, ο κ. Καλίν δεν έχει μέχρι στιγμής εκφράσει ηγετικές φιλοδοξίες. Η υποστήριξή του ωστόσο δύναται να επηρεάσει την κρίση του προέδρου Ερντογάν σε μια διαδικασία από την οποία ο ίδιος δεν θα απεκόμιζε κάποιο άμεσο προσωπικό όφελος.
Το προβάδισμα
Κρίσιμο κριτήριο για την διαδοχή θα είναι και ο τύπος του πολιτικού συστήματος το οποίο θα επικρατεί στην Τουρκία όταν ληφθεί η απόφαση διαδοχής. Αν η προϊούσα στροφή προς τον αυταρχισμό εμπεδωθεί και ο διάδοχος δεν θα χρειάζεται να αναμετρηθεί με τον υποψήφιο της αντιπολιτεύσεως σε ελεύθερες και ανταγωνιστικές εκλογές, τότε η δημοφιλία του υποψηφίου και οι επικοινωνιακές του δυνατότητες δεν θα είναι καθοριστικές και θα μπορούσε να ευνοηθεί μια οικογενειακού χαρακτήρος διαδοχή. Υπό τις συνθήκες αυτές, ο Μπιλάλ Ερντογάν θα είχε πιθανώς το προβάδισμα.
Αν όμως ο διάδοχος πρέπει να αναμετρηθεί πολιτικώς με την αντιπολίτευση υπό δίκαιους όρους, τότε οι πολιτικές του ικανότητες θα βαρύνουν αποφασιστικώς. Απέναντι σε έναν δημοφιλή υποψήφιο της αντιπολιτεύσεως, θα είναι αναγκαία η ικανότητά του να συνεγείρει τα πλήθη και να συσπειρώνει κατ’ ελάχιστον την εκλογική βάση του κυβερνητικού συνασπισμού.
Εκεί φαίνεται να υπερτερεί ο Σελτσούκ Μπαϊρακτάρ και λόγω της δημοτικότητος που απολαμβάνει λόγω της συμβολής του στην ανάπτυξη της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας. Η πορεία διαπραγματεύσεως του Κουρδικού αποτελεί επίσης μια από τις σημαντικές παραμέτρους. Αν η διαπραγμάτευση τελεσφορήσει, και δεδομένης της κουρδικής καταγωγής του Χακάν Φιντάν, θα μπορούσε να θεωρηθεί αυτός ως ο κατάλληλος υποψήφιος που συγκεντρώνει την προτίμηση του κρατικού μηχανισμού, αλλά και την ανοχή τουλάχιστον του κουρδικού στοιχείου.
Ο Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επικεφαλής του Προγράμματος Τουρκίας του ΕΛΙΑΜΕΠ
