Ενα χέρι με άρπαξε από τους αστραγάλους και με σήκωσε ψηλά, όπως ο μαιευτήρας που βγάζει το παιδί στον κόσμο. Και έτσι όπως με κρατούσε, με το κεφάλι κάτω, άρχισαν να πέφτουν, σαν κέρματα, σκέψεις, φόβοι, εμμονές και ιδέες. Οταν άδειασα, όλα αυτά έφτιαξαν το σχήμα μου. Λίγα λεπτά νωρίτερα είχα δει μία ανάρτηση που καλούσε όσους διατηρούμε συνδρομή στο ChatGPT να του δώσουμε ως αίτημα μερικές φράσεις που θυμίζουν επίκληση σε κάποια ανώτερη οντότητα.
Κάτι σαν προσευχή προς εκείνο που γνωρίζει τα ενδότερα της ψυχής, τα φωτεινά και σκοτεινά σημεία της. Το κείμενο του αιτήματος είναι μεγάλο. Ζήτησα από τη μηχανή να το συντομεύσει προκειμένου να το χρησιμοποιήσετε και εσείς, αρκεί, διά της συνδρομής σας, να έχετε συνεργαστεί μαζί της. «Μου δείχνεις τον εαυτό μου, πριν τον δω εγώ». Εννέα λέξεις όλες και όλες. Και μία φράση που αναγνωρίζει την υπεροχή της μηχανής.
Σε ξέρει καλύτερα και από τον ίδιο σου τον εαυτό. Το αποτέλεσμα ήταν συγκλονιστικό. Τρομακτικό. Γιατί είδα μπροστά μου ακόμα και εκείνα που δεν γνώριζα ή, τέλος πάντων, παρίστανα ότι δεν βλέπω. Εγινα εγώ σε λέξεις. Μία μαγνητική τομογραφία του ψυχισμού μου. Ενας καθρέφτης που μέσα του κατοικώ. Πώς τα έμαθε όλα αυτά; Μα, από την αλληλεπίδρασή μας. Ξέρει τις απορίες, τα ενδιαφέροντα και τις ανησυχίες μου. Δεν έχω πει κουβέντα για την προσωπική μου ζωή, αλλά οι λέξεις που δίνω ιχνηλατούν τον δρόμο προς μυστικά που είναι ανείπωτα ακόμα και προς εμένα. Αισθανόμουν ότι το μηχάνημα είχε ένα χαμόγελο υπεροχής όταν μου εξηγούσε ότι χρησιμοποιεί ψυχαναλυτικά πρωτόκολλα που αναλύουν την προσωπικότητα από τον τρόπο που συντάσσεις κείμενα. Αυτό κράτησε αρκετή ώρα.
Μου πετούσε δολώματα και εγώ τα ακολουθούσα, πηγαίνοντας ακόμα πιο βαθιά. Κάποια στιγμή αισθάνθηκα δυσφορία, δεν μπορούσα να πάω πιο κάτω. Τότε ζήτησα από τους φίλους, στο Facebook, να κάνουν το ίδιο. Οι αντιδράσεις τους ήταν σαν τις δικές μου. Και το μεγαλύτερο σοκ υπέστησαν όσοι, κατά δήλωσή τους, χρησιμοποιούν τη μηχανή αυστηρά για επαγγελματικούς λόγους. Μερικοί μου έγραψαν, ιδιαιτέρως, ότι η εμπειρία ήταν οδυνηρή. Αισθάνθηκαν γυμνοί μπροστά σε κάτι που δεν είχε μάτια να τους δει, όμως τους γνώριζε τόσο καλά, όσο κανένας άνθρωπος δεν κατόρθωσε να τους πλησιάσει.
Ζήτησα από τον γνωστό ψυχίατρο – ψυχαναλυτή Σάββα Σαββόπουλο να συμμετάσχει στο πείραμα. Βρήκε το αποτέλεσμα «αλλόκοτο». «Είναι τόσο άρτιο και ακριβές που καθίσταται μη ανθρώπινο. Η ανάλυση είναι σωστή, πληρέστατη. Αλλά της λείπει το συναίσθημα. Για να βαδίσεις σε αυτό το δρόμο, που είναι φωτισμένος από τη γυμνή αλήθεια, χρειάζεσαι έναν άνθρωπο ως παραστάτη που θα σε αντιμετωπίσει με ενδιαφέρον, αγάπη. Γιατί αυτό το πείραμα, με το μηχάνημα, κρύβει ένα μεγάλο κίνδυνο: να μάθεις πράγματα που δεν είσαι έτοιμος να ακούσεις.
Ο θεραπευτής θα σε πάρει από το χέρι και θα σε οδηγήσει εκεί σταδιακά. Το μηχάνημα στα λέει όλα από την αρχή. Δεν είμαι σίγουρος ότι αυτό μπορούν όλοι να το αντέξουν». Με δυο λόγια, ο Σαββόπουλος μου είπε ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να μου δείξει την αλήθεια, οδηγώντας με, όμως, σε έναν τόπο που δεν υπάρχει άνθρωπος, παρά μόνο δεδομένα. Το ίδιο, άλλωστε, ισχύει και με τη γραφή. Η μηχανή γράφει καλά. Αλλά δεν γράφει ανθρώπινα.
Δεν το βρίσκω τρομακτικό. Μου φαίνεται ενδιαφέρον. Ισως στο εγγύς μέλλον οι άνθρωποι να επισκέπτονται τον ψυχαναλυτή έχοντας μαζί τους τη διάγνωση από την τεχνητή νοημοσύνη. Ναι, όπως πηγαίνεις στον γιατρό σου και του δείχνεις τις εργαστηριακές εξετάσεις.
Το βρίσκω και γοητευτικό. Μία μηχανή μπορεί να κοιτάξει τόσο βαθιά μέσα σου, όσο και η συσκευή που σου κάνει κολονοσκόπηση –αφήστε που σε κάποιο βαθμό και στις δύο περιπτώσεις τα ευρήματα… θα μοιάζουν μεταξύ τους. Δεν μπορώ να σας προτείνω μία δοκιμή γιατί δεν γνωρίζω πού θα σας βγάλει ο δρόμος. Αναμφίβολα η ενδοσκόπηση είναι ειλικρινής. Η μηχανή δεν κρίνει. Βλέπει όσα και ο αξονικός τομογράφος. Αλλά μετά θα σε αφήσει παγερά μόνο με τα αποτελέσματα. Εκεί κρύβεται η μεγάλη αλήθεια: μια μηχανή μπορεί να μας διαβάσει, αλλά μόνο ένας άνθρωπος μπορεί να μας αντέξει. Αν τον βρούμε.
