Μπορεί να το θεωρούμε καθαρά ανθρώπινη έκφραση τρυφερότητας, όμως το φιλί φαίνεται πως έχει εξελιχθεί πολύ πριν από την εμφάνιση του Homo sapiens. Σύμφωνα με νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Evolution and Human Behaviour, η πρώτη μορφή φιλιού εντοπίζεται περίπου 21,5 εκατομμύρια χρόνια πριν, στον κοινό πρόγονο των μεγάλων πιθήκων.
Οι επιστήμονες, με επικεφαλής τη δρ. Ματίλντα Μπρίντλ από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, μελέτησαν εκτενώς συμπεριφορές σε πλήθος ειδών. Για να καταλήξουν σε ασφαλή συμπεράσματα, έθεσαν έναν αυστηρά επιστημονικό –όσο κι αν ακούγεται αντιρομαντικός– ορισμό: φιλί θεωρήθηκε κάθε μη επιθετική στοματική επαφή, με κίνηση των χειλιών ή στοματικών μερών και χωρίς μεταφορά τροφής.
Με βάση αυτήν τη μεθοδολογία, βρήκαν ενδείξεις «φιλιού» σε ένα εντυπωσιακό φάσμα ζώων: από λύκους και πολικές αρκούδες (με αρκετή… σιελόρροια), μέχρι σκίουρους της Αμερικής και άλμπατρος. Το σημαντικότερο όμως εύρημά τους ήταν ότι οι άνθρωποι, οι χιμπατζήδες και οι μπονόμπο μοιράζονται αυτή τη συμπεριφορά – κάτι που υποδηλώνει ότι και ο κοινός τους πρόγονος φιλούσε.
Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι το συμπέρασμα ότι και οι Νεάντερταλ πιθανότατα φιλούσαν, ενώ υπάρχουν ενδείξεις πως μοιράζονταν μικρόβια του στόματος με τους σύγχρονους ανθρώπους. Αυτό, σύμφωνα με τους ερευνητές, δείχνει πως οι δύο ομάδες αντάλλασσαν σάλιο για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια μετά τον διαχωρισμό τους.
Παρά την ακριβή χρονολόγηση, το «γιατί» του φιλιού παραμένει μυστήριο. Κάποιες θεωρίες το συνδέουν με συμπεριφορές καλλωπισμού στους πιθήκους, ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι μπορεί να λειτουργεί ως μέσο αξιολόγησης υγείας και συμβατότητας μεταξύ συντρόφων. Όπως και να ’χει, το φιλί φαίνεται πως δεν είναι μια «ανθρώπινη επινόηση», αλλά μια βαθιά εξελικτική πρακτική που μοιραζόμαστε με πολλά άλλα είδη.
Η δρ. Μπρίντλ επισημαίνει ότι η μελέτη αυτή πρέπει να αποτελέσει αφετηρία για την καλύτερη κατανόηση μιας τόσο θεμελιώδους ανθρώπινης –και όχι μόνο– συμπεριφοράς: «Δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε το φιλί ως κάτι απλά ρομαντικό ή “ανόητο”. Είναι μια συμπεριφορά με μακρά εξελικτική ιστορία, κοινή με πολλούς συγγενείς μας στο ζωικό βασίλειο».
Το φιλί, λοιπόν, δεν είναι απλώς μια γλυκιά ανθρώπινη χειρονομία. Είναι ένα εξελικτικό αποτύπωμα που κουβαλάμε από πολύ, πολύ παλιά.
