Ο Σταύρος μεγάλωσε με μια μητέρα που ήταν σχεδόν πάντα απορροφημένη στα δικά της προβλήματα. Δεν τον ρωτούσε ποτέ πώς πέρασε στο σχολείο, δεν τον αγκάλιαζε και τις περισσότερες φορές δεν πρόσεχε καν όταν της μιλούσε. Υπήρχαν μέρες που πήγαινε στην τάξη, αφρόντιστος, χωρίς να έχει φάει πρωινό, με τα ρούχα του ασιδέρωτα και τα μαλλιά του αχτένιστα. Ντρεπόταν τα άλλα παιδιά, αλλά είχε μάθει να μην παραπονιέται.
Ως ενήλικας, ο Σταύρος θεώρησε φυσιολογικό το να μην έχει ανάγκες: δεν ζητούσε βοήθεια, δεν εξέφραζε συναισθήματα και προσπαθούσε μόνος του να τα βγάλει πέρα, ό,τι και εάν του συνέβαινε.
Με τη γονική υποκατάσταση (reparenting), αρχίζει να αναγνωρίζει ότι αυτή η παιδική παραμέληση έχει διαμορφώσει τις σημερινές του συμπεριφορές. Σταδιακά μαθαίνει να φροντίζει τον εαυτό του με τρόπους που δεν έμαθε ποτέ από τη μητέρα του: να ακούει τις ανάγκες του, να ζητάει στήριξη και να προσφέρει ο ίδιος στον εαυτό του, την προσοχή και τη φροντίδα που του έλειψαν.
Τι είναι η γονική υποκατάσταση
Η γονική υποκατάσταση (reparenting), ως μέρος της θεραπευτικής διαδικασίας, δίνει στους ενήλικες την ευκαιρία να προσφέρουν στον εαυτό τους όσα στερήθηκαν στην παιδική τους ηλικία. Αυτό περιλαμβάνει το να μαθαίνει κανείς νέους, πιο υγιείς τρόπους να σχετίζεται με τον εαυτό του και με τους άλλους. Επίσης, να αφήνει πίσω του παλιά μοτίβα σκέψης και συμπεριφοράς που τον δυσκολεύουν.
Τρεις άνθρωποι μέσα μας
Σύμφωνα με τη Συνδιαλεκτική Ανάλυση (Transactional Analysis), μέσα σε κάθε άνθρωπο υπάρχουν τρεις εσωτερικές πλευρές: η πλευρά του γονέα, του ενήλικα και του παιδιού.
Η πλευρά του γονέα είναι η εσωτερική φωνή που διαμορφώθηκε από όσα ζήσαμε και ακούσαμε στην παιδική μας ηλικία· μπορεί να είναι υποστηρικτική, αλλά μπορεί να είναι και αυστηρή ή απαξιωτική.
Η πλευρά του ενήλικα είναι το πιο ήρεμο και λογικό κομμάτι μας, αυτό που αξιολογεί τις καταστάσεις με καθαρότητα και παίρνει αποφάσεις με ηρεμία.
Η πλευρά του παιδιού είναι το βαθιά συναισθηματικό μέρος μας: η ανάγκη για φροντίδα, για χαρά, οι φόβοι τους οποίους κουβαλάμε μέσα μας.
Οι τρεις αυτές εσωτερικές φωνές ενεργοποιούνται σε διαφορετικές στιγμές και επηρεάζουν τον τρόπο που μιλάμε στον εαυτό μας και σχετιζόμαστε με τους άλλους.Όταν ένα παιδί μεγαλώνει χωρίς συναισθηματική φροντίδα, συχνά εσωτερικεύει μια αυστηρή, ψυχρή ή αδιάφορη φωνή-Γονέα. Ως ενήλικας, αυτή η φωνή συνεχίζει να επηρεάζει τις αντιδράσεις του, ακόμη κι αν δεν το αντιλαμβάνεται συνειδητά.
Με τη γονική υποκατάσταση (reparenting) ο ενήλικας μαθαίνει να αναπτύσσει μια νέα εσωτερική στάση, πιο υποστηρικτική, πιο σταθερή και πιο φροντιστική. Επί της ουσίας, δίνει στον εαυτό του την ασφάλεια και τη φροντίδα που δεν έλαβε όταν ήταν παιδί.
Το εσωτερικό παιδί του Γιουνγκ
Η προσέγγιση της γονικής υποκατάστασης, δεν είναι καινούρια. Ο πρώτος ο οποίος μίλησε για το «εσωτερικό παιδί μέσα μας» είναι ο Ελβετός ψυχίατρος, Καρλ Γιουνγκ: «Σε κάθε ενήλικα κρύβεται ένα παιδί — ένα αιώνιο παιδί, κάτι που βρίσκεται πάντα σε εξέλιξη, δεν ολοκληρώνεται ποτέ και απαιτεί διαρκή φροντίδα, προσοχή και εκπαίδευση».
Σήμερα, μεγάλο μέρος της συζήτησης γύρω από τη γονική υποκατάσταση, αφορά στη συνθήκη όπου ο θεραπευόμενος αναλαμβάνει τον ρόλο του στοργικού γονιού για το εσωτερικό του παιδί (αυτο-γονική υποκατάσταση). Η έννοια αναπτύχθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1970 από τη δρ. Μιούριελ Τζέιμς (Dr. Muriel James).
Η παιδική παραμέληση και οι συνέπειές της
Η δρ. Τζέιμς υποστήριξε ότι οι θεραπευόμενοι μπορούν να απελευθερωθούν από την παλιά, εσωτερικευμένη πλευρά του γονέα που διαμορφώθηκε στην παιδική τους ηλικία. Αυτό συμβαίνει όταν κάποιος αναπαράγει, χωρίς να το καταλαβαίνει, μηνύματα που άκουσε μεγαλώνοντας.
Για παράδειγμα, εάν ένα παιδί άκουγε συχνά «μην κάνεις φασαρία», μπορεί ως ενήλικας να δυσκολεύεται να εκφράσει τις ανάγκες του. Ή, εάν οι γονείς του έλεγαν «πρέπει να είσαι τέλειος», μπορεί σήμερα να πιέζει υπερβολικά τον εαυτό του.
Η δρ. Τζέιμς πίστευε ότι αυτή η φωνή μπορεί να αλλάξει. Στη θεραπεία, το άτομο μαθαίνει να αντικαθιστά τα παλιά, αυστηρά μηνύματα με πιο υποστηρικτικές και ρεαλιστικές φράσεις, όπως «έχω δικαίωμα να μιλάω» ή «δεν χρειάζεται να είμαι τέλειος για να αξίζω».Έτσι, δημιουργεί μια νέα, πιο υγιή εσωτερική στάση που το βοηθά να φροντίζει τον εαυτό του αντί να τον κρίνει.
Τι μας προσφέρει η γονική υποκατάσταση
Η εκμάθηση του καθορισμού ορίων είναι συχνά μέρος της διαδικασίας της γονικής υποκατάστασης. Είναι συνηθισμένο τα παιδιά να μαθαίνουν να ευχαριστούν τους άλλους, χωρίς όμως να αποκτούν επίγνωση των δικών τους αναγκών. Ως ενήλικες, αυτό μπορεί να γίνει προβληματικό, γιατί χωρίς όρια μπορεί να νιώθεις πιο εύκολα δυστυχισμένος/δυστυχισμένη, μη ασφαλής ή εξαντλημένος/εξαντλημένη μετά από τις αλληλεπιδράσεις σου με άλλους.
Η γονική υποκατάσταση μπορεί να προσφέρει μια διορθωτική συναισθηματική εμπειρία, μέσα από την οποία οι θεραπευόμενοι μπορούν να εντοπίσουν ή να αποσαφηνίσουν τα επιθυμητά όρια, καθώς και να μάθουν πώς να αναλάβουν το συναισθηματικό ρίσκο της θέσπισης και της διατήρησης αυτών των ορίων.
Μπορούμε να αλλάξουμε τον τρόπο που βλέπουμε τον εαυτό μας: Οι αρνητικές αντιλήψεις για τον εαυτό μπορούν να επηρεάσουν το πώς σχετιζόμαστε με τους άλλους και το πώς κινούμαστε στον κόσμο. Η γονική υποκατάσταση επιτρέπει στους θεραπευόμενους όχι μόνο να αμφισβητήσουν παλιά μηνύματα που πληγώνουν αλλά και να αναπτύξουν μια ειλικρινή, υγιή και θετική εικόνα του εαυτού τους.
Μπορούμε να αλλάξουμε τον τρόπο που βλέπουμε τους άλλους: Οι θεραπευόμενοι που μπορεί να ωφεληθούν από τη γονική υποκατάσταση έχουν συχνά βιώσει συναισθηματικό και σωματικό πόνο από κοντινά, σημαντικά πρόσωπα. Αυτές οι επώδυνες εμπειρίες μπορούν να επηρεάσουν βαθιά τον τρόπο που κάποιος βλέπει τους άλλους και να τον κάνουν να πιστεύει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δεν αξίζουν την εμπιστοσύνη του. Η γονική υποκατάσταση μπορεί να προσφέρει διορθωτικές συναισθηματικές εμπειρίες που επιτρέπουν στους θεραπευόμενους να νιώσουν ασφάλεια.
Μπορούμε να μάθουμε πώς μοιάζουν οι υγιείς σχέσεις: Ως παιδιά ενσωματώνουμε τα μηνύματα για το πώς λειτουργούν οι σχέσεις, κυρίως μέσα από τη συμπεριφορά των γονιών μας.Αυτά τα πρώτα μαθήματα συχνά μας ακολουθούν και στην ενήλικη ζωή, επηρεάζοντας τον τρόπο που συνδεόμαστε με την οικογένεια, τους φίλους και τους συντρόφους μας.Εαν για παράδειγμα, ως παιδιά είχαμε έναν γονέα που δεν μας άκουγε πραγματικά, μπορεί ως ενήλικες να αποδεχόμαστε την ίδια μονόπλευρη συμπεριφορά από έναν φίλο ή έναν σύντροφο. Ή, αν μεγαλώσαμε με σκληρή κριτική, είναι πιθανό να αντιδρούμε έντονα ακόμη και στην πιο ήπια παρατήρηση. Μέσα από τη διαδικασία της γονικής υποκατάστασης, οι θεραπευόμενοι μπορούν να μάθουν αποτελεσματικούς τρόπους για να δημιουργούν και να διατηρούν υγιείς σχέσεις με άλλους.
Μπορούμε να βελτιώσουμε τις επικοινωνιακές μας δεξιότητες: Τα μοτίβα επικοινωνίας τα μαθαίνουμε πολύ νωρίς στη ζωή μας. Οι κοντινοί μας άνθρωποι μπορεί να μας έμαθαν τρόπους επικοινωνίας που, αντί να φέρνουν κοντά, δημιουργούν απόσταση. Ακόμη κι όταν ως ενήλικες καταλαβαίνουμε ότι αυτά τα παλιά μοτίβα δεν λειτουργούν, μπορεί να μη διαθέτουμε τις δεξιότητες που χρειάζονται για να επικοινωνούμε με σαφήνεια και ασφάλεια.
Η γονική υποκατάσταση μπορεί να μας βοηθήσει να βρίσκουμε τη φωνή μας και να χρησιμοποιούμε τα λόγια μας για να δημιουργούμε και να διατηρούμε σύνδεση, να εκφράζουμε τις ανάγκες μας και να μιλάμε ανοιχτά για τις επιθυμίες και τα θέλω μας.
Οι άνθρωποι που μπορούν να ωφεληθούν περισσότερο από τη γονική υποκατάσταση είναι όσοι έχουν βιώσει συναισθηματική, σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση, καθώς και όσοι μεγάλωσαν μέσα στην παραμέληση. Για πολλούς ανθρώπους, η διαδικασία της αυτο-γονικής υποκατάστασης μπορεί αρχικά να φαίνεται απαιτητική· όμως με τον καιρό προσφέρει μια αίσθηση ανανεωμένης ελπίδας, μεγαλύτερη εσωτερική σταθερότητα και πιο χαρούμενες σχέσεις.
Με πληροφορίες από: cptsdfoundation.org, Verywellmind
Σχετικά άρθρα:
- Πώς να βάζουμε όρια στους γονείς μας
- Όταν έχετε μεγαλώσει συναισθηματικά «ορφανοί»
- Μήπως ζείτε με έναν «άνδρα‑παιδί»;
www.ertnews.gr
