Η Βεντέτα, ως ιδιωτική εκδίκηση, ως προσωπικός τρόπος απονομής της δικαιοσύνης μπορεί να συνδέεται με το «αντιπεπονθός» της ιουδαϊκής εκδίκησης [Παλαιά Διαθήκη], να εκφράζει τον Πολιτισμό της Ντροπής [μέσω της προσβολής της Τιμής] και να κυριαρχεί στα Ομηρικά Επη ως ανταπόδοση χρέους του πολεμιστή, όμως στη σύγχρονη εποχή έχει λάβει άλλες μορφές κι άλλα νοήματα.
Μολονότι η κοινωνική αποδοκιμασία της παράλειψης «τιμωρίας» των φονέων των γεννητόρων έχει αντικατασταθεί από την ποινική δίωξη της Πολιτείας και μολονότι το Δίκαιο έχει αναλάβει τον ρόλο του εγγυητή ότι οι ένοχοι δεν θα γλιτώσουν, η άτυπη εθιμική πρακτική για ορισμένους συνιστά ένα ιδιότυπο ηθικό χρέος προς τους νεκρούς, οι οποίοι απαιτούν «να παρθεί το αίμα τους πίσω».
Επειδή οι συμφιλιωτικοί όρκοι εμφανίζονται στην Οδύσσεια και οι περιορισμοί της ανταποδοτικής βίας συνδυάζονται και με την προσήκουσα [χρηματική και ηθική] αποζημίωση του θύματος, σήμερα γεννώνται κάποια ερωτήματα ως προς την έννοια, το πλάτος, το βάθος και τη διαχείριση της αστυνομικής, κοινωνικής, πολιτισμικής, εγκληματολογικής κι εντέλει πολιτικής πτυχής των φονικών στα Βορίζια:
– πόσοι και ποιοι συγγενείς [και φίλοι;] εμπλέκονται στον κύκλο του αίματος; Από ένα μόνο χωριό ή και από διπλανά;
– ποια είναι τα όρια της συλλογικής ευθύνης όλων αυτών που αναμειγνύονται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο [αυτουργοί, ηθικοί αυτουργοί, συνεργοί, υποθάλποντες, σιωπούντες κ.λπ.];
– πρόκειται για «αλλοιωμένα ήθη» κι όχι για ηθική αντί-δραση, αφού εν έτει 2025 δεν νοούνται ειδικοί κώδικες παρ-ανομίας [τοπικοί ή άλλοι];
– είναι αμιγώς κοινωνικό φαινόμενο ή έχει και οικονομικές διαστάσεις [όχι προσβολή τιμής αλλά βλάβη συμφερόντων];
Επειδή στο κλασικό «έγκλημα τιμής» υπήρχε κάποιο τελετουργικό εκδίκησης και οι ανταποδοτικοί φόνοι δεν τελούνταν «όπως να ‘ναι» κι «όπου να ‘ναι» ή εναντίον μη-αναμεμειγμένων ή γυναικών, επρόκειτο δηλαδή για μία μορφή μονομαχίας των δύο, που δεν έχει καμία σχέση με το ασύμμετρο «ξεκαθάρισμα λογαριασμών» ανάμεσα σε οργανωμένες ένοπλες ομάδες, τα γεγονότα στην Κρήτη δεν χαρακτηρίζονται «βεντέτα».
Πρόκειται για χρήση και κατάχρηση φονικών επιδρομών με στόχο την τρομοκράτηση όλων [υπόπτων, ενόχων, αντιπάλων και τρίτων] και την «παραδειγματική θανατική τιμωρία» όποιων αντιτίθενται στην εξουσία των συγκεκριμένων ομάδων.
Το πρόβλημα στην Κρήτη δεν είναι μόνον η παράνομη οπλοκατοχή και η επίδειξη [μπαλοθιές], αλλά η ατιμωρησία [συγκάλυψη;] των κατόχων, καθώς και η αίσθησή τους ότι αυτές οι ενέργειες αποτελούν εκφράσεις «ανδρισμού και παλικαροσύνης» κι όχι παράνομες/εγκληματικές δράσεις.
Για να περιορίσουμε [μέχρι να εξαφανίσουμε] αυτή την [τάχα] κουλτούρα και το [δήθεν] έθιμο, θα πρέπει να κινητοποιηθεί η υπόλοιπη κοινωνία [αλήθεια πού «κοιμούνται» η Εκκλησία, οι επιστημονικοί σύλλογοι, οι κοινωνικοί φορείς κ.λπ.;] και ν’ αποφασίσει το πολιτικό σύστημα [στο σύνολό του και χωρίς «ναι μεν, αλλά…»] ότι ο νόμος του κράτους αφορά κάθε πολίτη, ανεξάρτητα των πολιτικών και ιδεολογικών του πεποιθήσεων ή του τόπου διαμονής του.
Αυτόνομες περιοχές και «κρατίδια ανομίας» μέσα στο ελληνικό Κράτος δεν είναι ούτε νοητά, ούτε αποδεκτά, όπως κι αν ονομάζονται ή να δικαιολογούνται.
ΥΓ: Θέλω να ελπίζω ότι πίσω ή μέσα σ’ αυτόν τον κύκλο του αίματος δεν εμπλέκονται πολιτικά πρόσωπα όλων των αποχρώσεων, που για λόγους ψηφοθηρίας ή διαφθοράς ανέχονταν τόσα χρόνια παρόμοια φαινόμενα
Ο Γιάννης Πανούσης είναι καθηγητής Εγκληματολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών
