Παρακολουθώ εδώ και τέσσερις μέρες ό,τι προηγήθηκε και ό,τι ακολούθησε το μακελειό στα Βορίζια. Με δυσφορία, αμηχανία, αρκετές απορίες και ακόμη περισσότερες διαπιστώσεις. Κάπου κάπου νομίζω ότι οι Καργάκηδες και οι Φραγκιαδάκηδες είναι χαρακτήρες ενός μυθιστορήματος ή ενός σίριαλ από αυτά που, όταν τα βλέπουμε, λέμε «Ελα τώρα, υπερβολές. Αυτά δεν συμβαίνουν στην πραγματικότητα». Να λοιπόν που συμβαίνουν, και μάλιστα σε «υπερπαραγωγή». Ουδείς σεναριογράφος ή σκηνοθέτης θα έστηνε σκηνικό πολέμου σε ένα ολόκληρο χωριό, που θα συνεχιζόταν μάλιστα για μέρες μετά, με τα σχολεία κλειστά για να μην κινδυνεύσουν τα παιδιά από αδέσποτες σφαίρες και περισσότερους αστυνομικούς παρά κατοίκους στους δρόμους.
Τι μπορείς να πεις ακόμη και όταν το επιβάλλει η δημοσιογραφική σου ιδιότητα; Οτι αυτό με τις βεντέτες στην Κρήτη πρέπει να σταματήσει τώρα, ότι δεν γίνεται να συμβαίνουν τέτοια πράγματα στην εποχή μας; Σωστό, αλλά ουτοπιστικό. Οτι πρέπει να εφαρμοστούν άμεσα και με πολύ βαριές ποινές σε περιπτώσεις παράβασης οι νόμοι περί οπλοκατοχής; Επίσης σωστό, αλλά ανέφικτο. Εδώ δεν μπορούσαν να βρουν τόσες μέρες αυτούς που διέφευγαν, θα βρουν τα οπλοστάσια; Οτι φταίνε οι πολιτευτές του τόπου που κάνουν τα στραβά μάτια για να μη χάσουν τους ψηφοφόρους τους; Ε και; Θα σταματήσουν να τα κάνουν; Οτι φταίει η κυβέρνηση, ο Πρωθυπουργός ή ο Ανδρουλάκης, οι οποίοι, αν και Κρητικοί, δεν έκαναν δηλώσεις; Απλά γραφικό.
Ακούω και την κοινή γνώμη έτσι όπως καταγράφεται στα σόσιαλ μίντια και τις προσωπικές μου συναναστροφές. Κοινή αναφορά ότι πρέπει να σταματήσουμε να «χαϊδεύουμε» εγκληματικές συναναστροφές βαφτίζοντάς τες «έθιμα», μόνο έτσι θα σταματήσει αυτή η γραμμή του αίματος. Ολόσωστα επίσης, αλλά δεν είμαι σίγουρη πού σταματά το έθιμο και πού γίνεται απλώς το προκάλυμμα μιας νοοτροπίας. Στην Κρήτη αυτή η νοοτροπία εκτρέπεται σε πράξη, δεν εκφράζεται, σε περιπτώσεις όπως των Βοριζίων, με λόγια αλλά με σφαίρες. Και μπορεί μεν τα λόγια να μη σκοτώνουν, αλλά καλλιεργούν και υποδαυλίζουν, σε όλη την Ελλάδα, την ίδια νοοτροπία. Αυτή που θεμελιώνεται πάνω στην εχθροπάθεια, τη μνησικακία, την αντιπαλότητα, την εκδικητικότητα. Και, κυρίως, τη δικαιοσύνη ως προσωπική υπόθεση.
Είμαστε μια χώρα όπου, ογδόντα χρόνια μετά, ο Εμφύλιος εξακολουθεί να συγκροτεί σύγχρονο πολιτικό αφήγημα. Οπου, πριν από δέκα χρόνια, ένα κόμμα ανέβηκε στην εξουσία «ταΐζοντας» το κοινό με συνθήματα βεντέτας όπως «Ή αυτοί ή εμείς» και «Ή τους τελειώνουμε ή μας τελειώνουν». Οπου το πολιτικό ζητούμενο είναι η a priori τιμωρία του αντιπάλου. Και όπου η Δικαιοσύνη αμφισβητείται όταν οι αποφάσεις της δεν βολεύουν τις ιδεοληψίες μας. Οπου κρίνουμε «ενόχους» βάσει του δόγματος «Νόμος είναι το δίκιο το δικό μου». Οπου κυκλοφορούν συνθήματα περί μη εμπιστοσύνης στα δικαστήρια. Οπου στοχοποιούνται πολιτικά πρόσωπα λόγω συγγενειών ή καταγωγής. Μη μας εκπλήσσουν λοιπόν όσα συνέβησαν στα Βορίζια. Ως νοοτροπία είναι κάτι που αναπαράγεται καθημερινά σε όλη την Ελλάδα.
Μια ιστορία από την Κατοχή
Τα Βορίζια ωστόσο έχουν ηρωικό παρελθόν. Τον Αύγουστο του 1943, διεξάγεται πολύνεκρη μάχη στο Τραχήλι, κοντά στα Βορίζια, ανάμεσα στις κατοχικές δυνάμεις του νησιού και την αντάρτικη ομάδα του Πετρακογιώργη. Οι Γερμανοί θεωρούν υπεύθυνους τους κατοίκους των Βοριζίων. Στις 27 Αυγούστου λοιπόν κυκλώνουν το χωριό, μαζεύουν τους κατοίκους στον περίβολο της εκκλησίας, διαλέγουν στην τύχη τρεις άνδρες και τους εκτελούν επί τόπου, ενώ την επόμενη ημέρα κάνουν το ίδιο σε έναν ακόμη άνδρα και μια γυναίκα. Στη συνέχεια, απομακρύνουν τα γυναικόπαιδα και, από αεροπλάνα Στούκας, ρίχνουν στο χωριό 21 βόμβες. Τα Βορίζια όχι απλώς ισοπεδώνονται, στην πραγματικότητα εκθεμελιώνονται.
