Τρία χρόνια μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ επιχείρησε να ξαναγράψει την ιστορία της εισβολής με μια γεωπολιτική στροφή που άνοιγε τον δρόμο στον αναθεωρητισμό.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία πυροδότησε αλυσιδωτές αντιδράσεις στη Δύση με πλήρη στήριξη του Κιέβου και απομόνωση της Μόσχας (διπλωματική και οικονομική) αλλά και με επέκταση του ΝΑΤΟ, με την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας. Ομως, από τον πρώτο κιόλας μήνα της εποχής Τραμπ 2.0, η νέα κυβέρνηση έβγαλε το Κρεμλίνο από την απομόνωση και απομάκρυνε τη χώρα από τους ευρωπαίους συμμάχους της.
Με τα νέα γεωπολιτικά δεδομένα και τον αναθεωρητισμό του Πούτιν που επιβράβευσε ο Τραμπ, σε αυτό τον πρώτο χρόνο διακυβέρνησής του, Ευρώπη και ΗΠΑ έδειξαν μεγάλη δυσκολία να ανιχνεύσουν πεδία συναντίληψης και να αναπτύξουν σχετικές συνέργειες.
Στον πρώτο χρόνο της θητείας του, ο πρόεδρος Τραμπ μάς είπε πολλές φορές «ειρήνη μέσω της δύναμης». Πρόκειται για μια ατάκα που έκλεψε από τον Ρόναλντ Ρίγκαν, μας θύμισε η Δημοκρατική γερουσιαστής Ελίσα Σλότκιν, απαντώντας σε ομιλία του Τραμπ στο Κογκρέσο. Το ψυχροπολεμικό δόγμα του Ρίγκαν προέβλεπε τη συνδυασμένη αποτρεπτική δράση ενός ισχυρού αμερικανικού στρατού και ισχυρών δημοκρατικών συμμαχιών, όχι συμπεριφορές σε συμμάχους σαν να ήταν εχθροί και σε αντιπάλους σαν να ήταν κολλητοί.
Σήμερα, ένας άλλος αμερικανός πρόεδρος του ίδιου κόμματος, του Ρεπουμπλικανικού, ο Ντόναλντ Τραμπ, στον πρώτο χρόνο της θητείας του επιχείρησε να χτίσει τείχη παντού. Τείχος ανάμεσα στις δύο πλευρές του Ατλαντικού μέσω προσβολών και εμπορικού πολέμου, τείχος στα σύνορα με το Μεξικό.
Σε αυτόν τον πρώτο χρόνο διακυβέρνησης Τραμπ στη δεύτερη θητεία του αναδείχθηκε και μια άλλη διάσταση της συζήτησης περί συνόρων που έχει να κάνει με το σύνορο μεταξύ δημοκρατίας και αυταρχισμού.
Οι καθηγητές Ντάνιελ Ζίμπλαντ και Στίβεν Λεβίτσκι, συγγραφείς του βιβλίου «Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες», έγραψαν ένα σημαντικό άρθρο μαζί με τον Λούκαν Γέι στους «New York Times», στο οποίο επιχείρησαν να ορίσουν πότε ένα σύστημα διακυβέρνησης μεταβαίνει από τη δημοκρατία στον αυταρχισμό. Ισχυρίζονται ότι οι ΗΠΑ έχουν ήδη διαβεί το σύνορο προς την αυταρχική διακυβέρνηση.
Κι αν η δημοκρατική οπισθοδρόμηση σε μια μικρή χώρα συνιστά αναμφίβολα μια τραγωδία για τον λαό της, στην περίπτωση των ΗΠΑ, με το οικονομικό και το γεωπολιτικό τους μέγεθος, οι επιπτώσεις θα είναι παγκόσμιας κλίμακας.
Την ίδια στιγμή, δυτικές δημοκρατίες, όπως οι ευρωπαϊκές που είχαν συνηθίσει να μιλούν για διεθνή νομιμότητα και στάση αρχών, βρέθηκαν μπροστά σε μια μεγάλη πολιτική αλλαγή στις ΗΠΑ που υπονομεύει την πολιτική και οικονομική συνοχή της Δύσης και επηρεάζει τα συμφέροντα πολλών χωρών, και της Ελλάδας.
Βρισκόμαστε σε μια εποχή συγκρουσιακής πολυμέρειας, όπου ο κόσμος αλλάζει δραματικά και γίνεται όλο και πιο ασταθής. Διαμορφώνεται μια νέα πραγματικότητα που έχει συμπαρασύρει τα πάντα.
Το ζητούμενο του ενιαίου προσανατολισμού της Ευρώπης βρίσκεται στο επίπεδο της ασφάλειας, όπου τελείωσε απότομα η «ευτυχισμένη» υποτέλεια που «απολάμβανε» τις προηγούμενες δεκαετίες η Ευρώπη, έχοντας τις πλάτες των ΗΠΑ. Η Ευρώπη είναι πλέον υποχρεωμένη να γίνει πιο κυρίαρχη και πιο υπεύθυνη για τη δική της ασφάλεια.
Ο Σωτήρης Ντάλης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης, πρόεδρος του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου
