Tο παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον χαρακτηρίζεται από ένα ιδιαιτέρως υψηλό επίπεδο αβεβαιότητας. H όξυνση των γεωπολιτικών συγκρούσεων έχει αναδειχθεί σε σημαντικό αποσταθεροποιητικό παράγοντα της παγκόσμιας οικονομίας.
Ο παρατεταμένος πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, όσο και η στρατηγική αντιπαλότητα μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, έχουν διαταράξει άμεσα τις εμπορικές και επενδυτικές ροές, μειώνοντας παράλληλα την προβλεπτική ικανότητα που θα απαιτούσε ο μακροπρόθεσμος οικονομικός σχεδιασμός των κυβερνήσεων.
Στο πεδίο των στρατιωτικών απειλών και των συγκρούσεων φαίνεται ότι ενδεχόμενες αλλαγές συνόρων είναι κάτι που συζητείται πλέον συχνότερα, ενώ η αναγκαιότητα αύξησης των αμυντικών δαπανών των ευρωπαϊκών χωρών σε αυτό το περιβάλλον επηρεάζει σημαντικά την οικονομία και ιδιαίτερα τον βιομηχανικό τομέα.
Στο πεδίο της ενέργειας, η σχέση μεταξύ των τιμών των ορυκτών καυσίμων και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας παρουσιάζει μεγάλη αστάθεια καθώς βαδίζουμε προς την ενεργειακή μετάβαση εξαιτίας διαφόρων παραγόντων, όπως οι γεωπολιτικές εντάσεις, οι δομικές αλλαγές στη ζήτηση και το κόστος ανάπτυξης τεχνολογιών φιλικών στο περιβάλλον.
Η ευπάθεια των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων είναι ακόμη ορατή παρά την εξασθένηση των σοβαρών διαταραχών που προκάλεσε η πανδημική κρίση. Η αβεβαιότητα της προσφοράς σε στρατηγικούς τομείς, όπως οι ημιαγωγοί, οι μπαταρίες προηγμένης τεχνολογίας και τα κρίσιμα ορυκτά, ενισχύουν τους κίνδυνους για την παγκόσμια σταθερότητα.
Το θετικό είναι ότι η εμπορική διαμάχη μεταξύ Ευρώπης – Αμερικής έληξε δίχως να υπάρξει ένας παρατεταμένος κύκλος αντιποίνων που θα υπονόμευε σημαντικά το διμερές εμπόριο, ενώ παράλληλα η ανατίμηση του ευρώ – ως αποτέλεσμα της αμφισβήτησης του ρόλου του δολαρίου ως απολύτως ασφαλούς καταφυγίου – περιόρισε τον εισαγόμενο πληθωρισμό επιτρέποντας την αποκλιμάκωση των επιτοκίων στην Ευρώπη.
Στις ΗΠΑ, ωστόσο, δεν έχουμε ακόμη καθαρή εικόνα των επιδράσεων της αλλαγής της δασμολογικής πολιτικής. Υπήρξε ουσιαστική αύξηση των δημοσίων εσόδων, η οποία όμως επιβάρυνε τις αμερικανικές εταιρείες, ενώ μέρος αυτής της επιβάρυνσης μετακυλίεται στους αμερικανούς καταναλωτές, λειτουργώντας ουσιαστικά σαν φόρος.
Επίσης, υπήρξε μικρή αύξηση του πληθωρισμού που γίνεται περισσότερο ορατή σε έπιπλα, οικιακές συσκευές και στον καφέ. Στα άλλα δύο κριτήρια – που αποτέλεσαν την προμετωπίδα και το ιδεολογικό πλαίσιο της νέας δασμολογικής πολιτικής –, δηλαδή το εμπορικό έλλειμμα και τη βιομηχανική παραγωγή, δεν καταγράφηκε κάποια βελτίωση προσώρας.
Η ένταση του τεχνολογικού ανταγωνισμού έχει δημιουργήσει δύο επιπλέον διαστάσεις αβεβαιότητας. Στο χρηματοοικονομικό πεδίο, η ραγδαία άνοδος των αποτιμήσεων στις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην τεχνητή νοημοσύνη προκαλεί την ανησυχία ότι η ανάπτυξη υπερβολικών προσδοκιών ενδέχεται να οδηγήσει σε βίαιη διόρθωση στις αγορές, ιδιαίτερα εάν προκύψουν ελλείψεις σε κρίσιμες πρώτες ύλες και εξαρτήματα για την παραγωγή τεχνολογιών.
Στο πεδίο της γεωπολιτικής, οι μεγάλες δυνάμεις, κυρίως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα, εμπλέκονται σε κλιμακούμενη αντιπαλότητα στους τομείς της τεχνητής νοημοσύνης, των ημιαγωγών και του ψηφιακού εμπορίου. Αυτή η αντιπαλότητα έχει αυξήσει την αβεβαιότητα σχετικά με τα τεχνολογικά πρότυπα και τα ρυθμιστικά πλαίσια, καθυστερώντας συχνά τις επενδυτικές αποφάσεις των επιχειρήσεων.
Ο Παναγιώτης Καπόπουλος είναι Chief Economist στην Alpha Bank
