Στα ράφια υπάρχουν βιβλία (Καζαντζάκης, Καραγάτσης, πολλά Βίπερ, αστυνομικά του Τζέιμς Χάντλι Τσέιζ κυρίως, ο Εμπειρίκος στις εκδόσεις Πλειάς, Σεφέρης), το Βιετνάμ της Φαλάτσι, ανάμεσά τους κρυμμένο ένα μπουκάλι πλακέ κονιάκ, ένα πακέτο τσιγάρα κι ένα σημειωματάριο. Επικρατεί απόλυτη τάξη, που κρύβει την εσωτερική αταξία. Στον τοίχο, ο Διονύσης Σαββόπουλος, αφίσα από το περιοδικό Φαντάζιο. Ενα μπομπινόφωνο Grundig, ένα τρανζίστορ Philips (οι δίσκοι είναι στη σάλα, μαζί με το πικάπ). Σχεδόν καθημερινώς, το δωμάτιο γεμίζει κόσμο (οι γονείς είναι νέοι και πολύ κοινωνικοί, μας επιτρέπουν μεγάλες ελευθερίες), αγόρια και κορίτσια που διαβάζουν Αλμπέρ Καμί και Νίκο Εγγονόπουλο. Πίνουμε και κάνουμε το δωμάτιο ντουμάνι. Καβγαδίζουμε και φιλιώνουμε. Ονειρευόμαστε να ζήσουμε σαν τον Τζιμ Μόρισον και να πεθάνουμε σαν τον Μαθουσάλα. Ακούμε μανιωδώς Σαββόπουλο, Ντίλαν, Doors, Χατζιδάκι, Genesis. Σε λίγους μήνες, το ’77, θα εκραγεί το punk και θα αλλάξουν άρδην κάποια δεδομένα.
Κι έτσι, ανεπαισθήτως ενίοτε αλλά και θορυβωδώς κάποιες φορές, περάσαμε από την εφηβεία στη νιότη κι από ‘κεί στην ενηλικίωση και τώρα στη βιολογική κατηφόρα, παραμένοντας αιωνίως νεανίες, περνώντας σε μιαν ατέρμονη κλιμακτήριο της εφηβείας, ώσπου να τελευτήσουμε. Αυτή ήταν, και είναι, η γενιά μας, έστω μια φράξια της γενιάς μας, και πίσω απ’ όλα όσα σκεφτήκαμε, νιώσαμε, πράξαμε, σχεδιάσαμε, ονειρευτήκαμε, ελλοχεύει και θάλλει ο λατρεμένος μας Νιόνιος, ο ιδιοφυής αισθηματίας και χρονικογράφος της εμπράγματης ουτοπίας, ο τροβαδούρος Διονύσης Σαββόπουλος.
Η γενιά μας, ένα μετέωρο work in progress, οφείλει στο εφαλτήριο που υπήρξε για μας ο Σαββόπουλος τα πάντα. Ο Νιόνιος ήταν ο μέγας κιουρέιτορ της συνεχιζόμενης έκθεσης «Οι Αποθήκες τ’ Ουρανού», μιας έκθεσης που στεγάζει πορτρέτα του Μάρκου Βαμβακάρη καμωμένα από τον Ρόμπερτ Φρανκ, λούπες 8 mm του Χρήστου Βακαλόπουλου και υδατογραφίες του Ντέιβιντ Χόκνεϊ που εικονίζουν τον Παπαδιαμάντη στη Δεξαμενή.
Ο Διονύσης Σαββόπουλος έκανε τον νου και την ψυχή μας δεκτικές παλλόμενες μεμβράνες υψηλής διαλεκτικής, κι εμάς μας έκανε παιδιά παίζοντα πεσσούς παντοτινά.
Ο Σαββόπουλος τι είναι; Είναι συνέχεια και ρήξη, ακόμα και ενδυματολογικά. Οταν ήμασταν παιδιά, ακούγαμε Λάκη Αλεξάνδρου και Σταμάτη Κόκοτα απ’ τα τζουκ μποξ των λουτροπόλεων. Ερχεται η Μεταπολίτευση και περνάμε τάχιστα, χωρίς τζετ λαγκ, στο Γούντστοκ, στους απόηχους του Μάη του ’68, στον Τζίμι Χέντριξ και στην Τζάνις Τζόπλιν, σε όλα εκείνα που ήρθαν να μας διαλύσουν τη χωρίστρα στην κόμη και να κάνουν λόχμες κατσαρές τα μαλλιά μας. Ο Σαββόπουλος μας εξοικείωσε με το μεταπολιτευτικό πολιτισμικό και πολιτικό σοκ, μας πήρε από το χέρι τρυφερά, έγινε η μεσολάβηση από τη μια κουλτούρα στην άλλη, το λυτρωτικό ανάμεσα, το διάκενο, η διελκυστίνδα, η διαλεκτική – αυτός που σοφά μπλέκει τον Φρανκ Ζάπα με τον Φρανκ Σινάτρα, τον Μπομπ Ντίλαν με τον Μιχάλη Μενιδιάτη, τον Λέοναρντ Κοέν με τον Σώτο Παναγόπουλο.
Ο αείμνηστος Βακαλόπουλος διατεινόταν ότι ο Τσιτσάνης ήταν ο μεγαλύτερος σκηνοθέτης. Σωστά, αλλά για μας, από το 1974 και μετά, ο μεγαλύτερος σκηνοθέτης είναι ο Διονύσης Σαββόπουλος· δεν ακούμε μόνο αλλά βλέπουμε σαν ταινία τη «Θανάσιμη μοναξιά του Αλέξη Ασλάνη», το «Μακρύ ζεϊμπέκικο για τον Νίκο Κοεμτζή», το «Γεννήθηκα στη Σαλονίκη».
Για να μιλήσω και βαριά φιλοσοφικά, ας πούμε, ο Σαββόπουλος είναι το φρένο στην ιλιγγιώδη πρόοδο, την ακατάσχετη πορεία που αναστέλλει τη σκέψη, τον στοχασμό. Ελεγε ο Βάλτερ Μπένγιαμιν για την επανάσταση ότι δεν είναι το τρένο, δεν είναι η αμαξοστοιχία, αλλά το φρένο στο τρένο. Ο Σαββόπουλος επεμβαίνει καίρια όταν έχουμε παραπάρει φόρα.
Ο Σαββόπουλος είναι η μέσευση, η médiation, ανάμεσα στα τωρινά επείγοντα και στα όσα τείνουμε να λησμονήσουμε, είναι αυτός που μας επαναφέρει στον Πεντζίκη, που θητεύει στην Αρχιτεκτονική της Σκόρπιας Ζωής, γίνεται η γέφυρα ανάμεσα σε παρελθόντα κρίματα και μέλλοντες γάμους της γης με τον αιθέρα. Μας διδάσκει να μη φοβόμαστε τις αντιφάσεις αλλά, απεναντίας, να τις εγκολπωνόμαστε, να παίζουμε μπιλιάρδο στο τραπέζι των αντιφάσεων. Είναι, σύνολο το έργο του Σαββόπουλου, ένα διαρκές διαλλακτικό και διαλεκτικό σχόλιο στα όσα διαδραματίστηκαν από τη δεκαετία του ’60 έως τις μέρες μας.
Ας πω ότι ο Σαββόπουλος δεν είναι το αίνιγμα, όπως επέμενε ο Ευγένιος Αρανίτσης, αλλά είναι το άνοιγμα στο αίνιγμα, όπως χαϊντεγκεριανά και νουάρ έλεγε η Μαρία Μήτσορα. Δεν είναι ροκ, όπως τον ρώτησε εάν είναι ο Γιώργος Χρονάς· είναι καντράν και κορέκτ. Είναι η αρχαιολογία της αστικής μας τοπιογραφίας· είναι η άχραντη πατριδογνωσία μας, είναι η ατέρμονη ανάπτυξη αυτού που έγραψε ακαριαία ο αγαπημένος μας Μισέλ, ο Μιχάλης Κατσαρός: «Κορέκτ Εκτωρ / είμαι για μια νέα πατρίδα».
Ο Σαββόπουλος είναι το πλέξιμο ενστίκτου και λογικής, ο χαρτογράφος του χάους, ο βοτανολόγος της ψυχής, ένας σκακιστής που παίζει τάβλι τις καθημερινές, ένας ταβλαδόρος που παίζει σκάκι τις Κυριακές. Το 2001, στη Σούμα (εκδ. Ιανός), ο Σκαμπαρδώνης τον αποκαλεί απογυμνωτή καλωδίων!
Ο Σαββόπουλος είναι ο καλλιτέχνης που δίνει μορφή στο χάος, και το νεοελληνικό κουλουβάχατο, με τις αντινομίες και τις συγκρούσεις, με τους αλαλαγμούς και τις χλαπαταγές, φροντίζει να το διαυγάσει και να το διαμορφώσει, να το κάνει ολαρία ολαρά και ομπλαντί ομπλαντά και ντανταντά ντιρλανταντά, να βάλει το Ντεσεβό μαζί με την Μπέντλεϊ, να συναδελφώσει τον παρία με τον δανδή, τον ρακένδυτο με το φιγουρίνι, εμένα με τα δεκανίκια των δανεικών, και όχι ιδανικών, καημών μου, τον Χατζηχρήστο με τον Χάιντεγκερ.
Ο Σαββόπουλος είναι η συνεκδοχή της άγραφης ακόμη εποποιίας μιας γενιάς που έκανε πάντα σλάλομ στα στερεότυπα και άντεξε στη διελκυστίνδα των διακυμάνσεων.
